Węgry

Węgry to państwo w środkowej Europie, położone w północnej części Niziny Środkowodunajskiej. Powierzchnia kraju wynosi 93 000 km². Liczba mieszkańców przekracza 10 mln, z czego w samej stolicy - Budapeszcie - mieszka ponad 2 mln ludzi. Węgry graniczą ze Słowacją, Ukrainą, Rumunią, Serbią, Chorwacją, Słowenią i Austrią.

WARUNKI NATURALNE

Nizina Środkowodunajska jest trzeciorzędowym zapadliskiem tektonicznym, które wypełniają osady pochodzenia morskiego. Około 70% powierzchni Węgier zajmują niziny, których wysokość wynosi średnio 100-200 m n.p.m. Wschodnią część kraju zajmuje Wielka Nizina Węgierska, na północnym zachodzie położona jest Mała Nizina Węgierska. Są one otoczone niewysokimi górami, ciągnącymi się wzdłuż północnej i zachodniej granicy kraju. Najwyższym szczytem kraju jest Kekes (1015 m.n.p.m.) w górach Matra (Karpaty).

Węgry należą do zlewiska Morza Czarnego i są położone w dorzeczu Dunaju, który miejscami zajmuje szeroką (30-40 km) dolinę. Kraj jest odwadniany również przez płynącą równolegle do Dunaju Cisę z dopływami (Keresz i Marusza) oraz Rabę (dopływ Dunaju). Na terenie Węgier znajdują się nieliczne jeziora, z których największe to Balaton o powierzchni około 600 km²; jest to największe jezioro w Europie Środkowej. Na terenie Węgier spotyka się liczne źródła mineralne, głównie są to cieplice.

Węgry są położone w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego o cechach kontynentalnych (cechy oceaniczne klimatu zaznaczają się na zachodzie kraju). Średnia temperatura stycznia wynosi około 0°C na zachodzie kraju i około -4°C na wschodzie. W lipcu średnia temperatura wynosi 20°C na zachodzie i około 25°C na południu kraju. Opady na obszarze Węgier są zróżnicowane. Przeważają opady w porze ciepłej, a na nizinach zdarzają się susze. Największe sumy roczne opadów notuje się w górach na zachodzie kraju - około 800-900 mm, w części nizinnej wynoszą one 500-600 mm, a najmniejsze opady występują w centrum Wielkiej Niziny Węgierskiej, poniżej 500 mm w roku.

Naturalną roślinnością Węgier były lasostepy i dąbrowy. Ich zniszczenie przyczyniło się do rozwoju stepów, zwanych na Węgrzech pusztą, które są wykorzystywane jako grunty orne lub pastwiska. Lasy zajmują około 18% powierzchni kraju.

ROLNICTWO

Użytki rolne stanowią około 66% powierzchni kraju, w tym około 50% to grunty orne, 12% to łąki i pastwiska, niecałe 3% zajmują sady. Podstawowymi uprawami są zboża: pszenica, kukurydza i jęczmień. W dolinie Dunaju uprawia się również buraki cukrowe, słoneczniki, ziemniaki, rośliny pastewne i tytoń. Dobrze rozwinięte jest sadownictwo, głównie w okolicy Kecskemet. Uprawia się tam brzoskwinie, morele, śliwy i jabłonie. Około 3% gruntów ornych zajmują winnice (Pecz i rejon Balatonu). Na terenie całego kraju hoduje się trzodę chlewną i drób, na zachodzie kraju przeważa hodowla bydła. Na najmniej żyznych terenach górskich hoduje się owce.

PRZEMYSŁ

Złoża surowców naturalnych Węgier są mało zasobne. Najważniejszym z eksploatowanych surowców są boksyty, rudy żelaza i manganu, a także rudy cynku, ołowiu i miedzi. W rejonie Segedynu wydobywa się ropę naftową i gaz ziemny. Z surowców energetycznych eksploatowany jest również węgiel kamienny (okolice miasta Pecz) oraz węgiel brunatny (Miszkolc). Poza boksytami, ilość wydobywanych surowców nie zaspokaja zapotrzebowania krajowego.

Ponad 75% energii elektrycznej dostarczają elektrociepłownie. Przetwarzany jest w nich węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny. Elektrownia jądrowa w Paks wytwarza około 25% energii, a około 1% pochodzi z hydroelektrowni w okolicy Vac.

Do 1990 r. wytwarzano dużą ilość dóbr o niewysokiej jakości. Przemysł węgierski nie był więc konkurencyjny nawet na swoich tradycyjnych rynkach (państwa Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej oraz kraje byłej Jugosławii). Obecnie najbardziej istotny ze względu na wartość produkcji jest przemysł maszynowy, metalowy i hutniczy z najważniejszymi ośrodkami w Budapeszcie, Győr, Miszkolcu i Debreczynie. Na Węgrzech produkuje się maszyny rolnicze, samochody osobowe, silniki elektryczne, tabor kolejowy i sprzęt oświetleniowy. Najlepiej rozwinięte jest hutnictwo aluminium (Szekesfehervar), huty żelaza przetwarzają rudy importowane z Rosji. W ramach przemysłu spożywczego duże znaczenie ma między innymi winiarstwo, rozwinięte w rejonach Tokaju, Egeru i w okolicach Balatonu. Przemysł chemiczny bazuje na surowcach importowanych i obejmuje przetwórstwo ropy naftowej i gazu ziemnego oraz produkcję nawozów sztucznych.

Głównymi towarami importowanymi są maszyny, rudy żelaza i stal, ropa naftowa, gaz ziemny, produkty naftowe i wyroby chemiczne. Węgry eksportują środki transportu i maszyny, owoce i warzywa, wina, produkty rolne, leki.

TRANSPORT

Największe znaczenie w przewozach ma kolej oraz transport samochodowy. Długość linii kolejowej na Węgrzech wynosi ponad 7 700 km, długość dróg ponad 30 000 km. Głównym węzłem komunikacyjnym kraju jest Budapeszt. Dunaj i Cisa są wykorzystywane w morskim transporcie śródlądowym. Największymi portami rzecznymi są Budapeszt i Dunaujvaros nad Dunajem oraz Segedyn nad Cisą. Największymi portami lotniczymi są Budapeszt (lotnisko międzynarodowe), Miszkolc, Debreczyn, Segedyn i Pecz.

TURYSTYKA

Turystyka na Węgrzech pełni istotną rolę gospodarczą. Najpopularniejszymi miejscami odwiedzanymi przez turystów są:

• Budapeszt, zwłaszcza Stare Miasto w Budzie

Miasto powstało przez połączenie pod koniec XIX w. Budy i Pesztu, położonych na przeciwległych brzegach Dunaju. Budapeszt jest stolicą Węgier oraz głównym ośrodkiem handlowym, usługowym, przemysłowym oraz naukowym kraju.

• rejon Balatonu, gdzie znajduje się wiele ośrodków wypoczynkowych i uzdrowiskowych
• góry Średniogórza Zadunajskiego
• Park Narodowy Hortobagy, gdzie chronione są fragmenty puszty.

Źródło: Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Złota encyklopedia PWN