Jednym z ważniejszych elementów demografii są wskaźniki, za pomocą których można określić zasięg, natężenie procesów i zjawisk ludnościowych.
Podstawowym miernikiem jest gęstość zaludnienia, stosowana dla określenia rozmieszczenia ludności na świecie, określenia, które obszary są mniej lub bardziej zaludnione, porównania atrakcyjności osadniczej różnych obszarów.
Wyliczając gęstość zaludnienia należy podzielić liczbę osób danego obszaru przez wielkość tego obszaru. Wynik podaje się w os./km2.
Wskaźniki określające strukturę wieku i płci ludności:
Bardzo ważnym elementem demografii jest równowaga w strukturze płci. Gdy jest ona zachwiana może dochodzić do bardzo niekorzystnych procesów (np. depopulacji). Do mierzenia struktury płci ludności przydatny jest wskaźnik feminizacji, czyli pokazujący ile kobiet przypada na 100 mężczyzn, lub (rzadziej używany) współczynnik maskulinizacji.
Sposobem na przedstawienie struktury płci i wieku ludności jest piramida wieku. W zależności od kształtu, jaki przybiera, może ona pokazywać obecną strukturę społeczeństwa, a także jej kształtowanie się w przyszłości. Jeśli piramida ma szeroką podstawę, a im wyżej tym bardziej się zwęża, świadczy to o dużym udziale roczników młodych. Taki rodzaj piramidy występuje najczęściej w krajach słabo rozwiniętych, gdzie normą jest posiadanie dużej liczby dzieci (nawet powyżej trzech). W bardziej rozwiniętych krajach sytuacja jest odwrotna, to znaczy, rodzi się mało dzieci, a wyższy poziom życia powoduje dłuższe życie społeczeństwa - piramida przy podstawie jest wąska, rozszerza się ku górze.
Współczynniki określające elementy przyrostu rzeczywistego:
Aby określić zmiany ludności wynikające z liczby urodzeń i zgonów, używa się wskaźnika przyrostu naturalnego. Liczy się go za pomocą wzoru:
Wpn= (lu - lz / 1000 )x 1000‰, gdzie:
Wpn - współczynnik przyrostu naturalnego
Lu - liczba urodzeń
Lz - liczba zgonów
W 2001 roku przyrost naturalny na świecie wyniósł 13,5 ‰.
Państwami o najwyższym wskaźniku przyrostu naturalnego są: Uzbekistan (22,7‰), Meksyk (19,5‰), Indie (15,9‰), RPA(14,9‰), Turcja(15,0‰), natomiast niski wskaźnik notowały: Kanada(3,4‰), Wielka Brytania (1,0‰), Polska (0,1‰), Ukraina (-7,5‰).
Do mierzenia udziału migracji w kształtowaniu się struktury ludności służy wskaźnik salda migracji, czyli różnica miedzy emigracją a imigracją na danym obszarze.
Wskaźniki dotyczące struktury zawodowej ludności:
Jednym z czynników świadczących o poziomie rozwoju danego regionu jest struktura zatrudnienia, czyli udział pracujących w danym sektorze gospodarki (rolnictwie, przemyśle, usługach). W krajach wysoko rozwiniętych dominuje zatrudnienie w usługach.
Wskaźnik bezrobocia przedstawia udział ludności aktywnej zawodowo ale nie pracującej (zarejestrowanej w urzędzie pracy) do ludności pracującej.
Bardzo ważnym wskaźnikiem dla określenia przyszłej i obecnej sytuacji ekonomicznej kraju są proporcje grup ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym.
Wskaźniki określające poziom życia:
Jednym z podstawowych wskaźników przedstawiających jakość życia jest współczynnik umieralności noworodków. Im wyższy wskaźnik tym poziom jakości życia jest niższy (obrazuje to m.in. poziom jakości opieki medycznej w danym kraju). Najwyższe wskaźniki są w Brazylii, Indiach, RPA, jedne z niższych natomiast - w Finlandii. W Polsce wskaźnik umieralności noworodków wynosi 7,7.
Wskaźnikiem mówiącym o stanie jakości życia w danym kraju jest również długość trwania życia.
Wskaźnik urbanizacji- określa udział ludności mieszkającej w miastach do ogółu ludności danego obszaru.
HDI - Indeks Jakości Życia - jest to ogólny wskaźnik, pokazujący poziom rozwoju danego regionu, liczy się go za pomocą kilku wskaźników pośrednich, np. długość życia, poziom edukacji (wskaźnik analfabetyzmu), PKB
Komentarze (0)