Minerał jest substancją chemiczną , która występuje w środowisku przyrodniczym, posiada ściśle określony skład oraz właściwości fizyczne czy chemiczne. To właśnie z mieszaniny minerałów składa się skorupa ziemska, Księżyc oraz na przykład meteoryty. Do minerałów syntetycznych które powstają podczas procesu technologicznego, zaliczamy substancję krystaliczne, o składzie i strukturze zbliżonej do minerałów właściwych czyli naturalnych, są to na przykład : diament syntetyczny, korund oraz inne rodzaje. Minerał wyróżnia się od substancji mineralnej tzw. mineraloidów zaledwie strukturą krystaliczną, zaś od mieszaniny mineralnej czyli skał, zbudowanych zazwyczaj z wielu różnych minerałów jednorodnością cech chemicznych i fizycznych.
Minerał jest pierwiastkiem, dalej związkiem chemicznym albo jednorodna mieszaniną różnych pierwiastków bądź też związków, ma odpowiedni skład chemiczny i stosowne proporcje, daną budowę wewnętrzną (najczęściej jako kryształ) i do tego stały stan skupienia. Jest to najmniejsza, zarazem niepodzielna jednostka powłoki- litosfery, powstała na skutek naturalnego procesu geologicznego lub procesów kosmologicznych. Minerał tworzy się w czasie krystalizacji, posiada dany kształt, daną strukturę wewnętrzną czyli sieć krystaliczną (tzw. Bravais'ego tej sieci). Cala struktura wpływa na inne cechy minerału np.: łupliwość (czyli łupliwość minerału), także twardość, oraz barwa oraz połysk (czyli połysk każdego minerału).Uwzględniając genezę powstania mamy minerały pierwotne (proces krystalizacji magmy z tzw. roztworu pomagmowego albo na skutek wydzielania ze wody źródlanej, czy jeziornych albo też morskich, do tego jeszcze minerały wtórne a więc powstają na skutek przeobrażenia -procesów wietrzenia, oraz diagenezy czy metamorfizmu tzw. minerałów pierwotnych. W przyrodzie są też minerały tworzące zespoły- a więc skały, dużą rolę odgrywają minerały skałotwórcze, a jest ich około 200 różnych minerałów , zaś wszystkich minerałów jest około 3000 .
Cały proces wietrzenia skał oraz minerałów ma zróżnicowany przebieg, dzielimy je na:
* to wynik oddziaływania destrukcyjnych sił w przyrodzie, obejmuje on fizyczny rozpad zwany też rozdrobnieniem oraz rozkład chemiczny minerałów. Razem z procesami niszczenia zachodzą procesy łączenia nowo powstałych minerałów oraz tzw. substancji amorficznych. Efekt końcowy tych procesów jest następstwem ich synergicznego oddziaływania.
Na niszczenie są zawsze narażone wszystkie minerały mające stały kontakt z zewnętrznymi czynnikami a więc te występujące blisko powierzchni ziemi. Pierwsza faza wietrzenia to rozkruszanie skał na małe fragmenty, lub ziarna. Nowo powstały materiał dużą powierzchnię reakcji, także małą spoistość, posiada szczeliny, pęknięcia oraz tzw. mikrootwory. Jest intensywnie atakowany przez wody, tlen oraz dwutlenek węgla, który z kolei inicjuje inne reakcje chemiczne, a tego następstwem jest zmiana składu chemicznego wietrzejącej skały bądź materiału. Dochodzi do powstania minerałów wtórnych i substancji amorficznych.
Nowe substancje mają inną budowę niż minerał pierwotny, inne właściwości fizyko -chemicznymi, do tego jeszcze mogą osiągać tzw. stan względnej równowagi w środowisku atmosferycznym, poza tym uwalniają się składniki rozpuszczalne, maleją rozmiary minerałów.
Minerały i ich właściwości makroskopowe.
Minerały spotykane w przyrodzie tworzą ciała krystaliczne , którego budowa wewnętrzna jest uporządkowana. Uwzględniając ułożenie elementów symetrii mamy wyżej wymienione tzw. układy krystalograficzne, są to:
* układ trójskośny .
* układ jednoskośny .
* układ trygonalny i heksagonalny .
* układ rombowy .
* układ tetragonalny .
* układ regularny.
Kryształy mają specyficzny kształt, który zwiemy pokrojem. Oto wymienione rodzaje pokrojów kryształów:
* izometryczny, kiedy kryształ posiada identyczne bądź podobne wymiary we wszystkich trzech kierunkach,
* tabliczkowy, kiedy kryształ posiada zróżnicowane wymiary we trzech kierunkach,
* płytkowy, kiedy kryształ posiada takie same wymiary we dwóch kierunkach, natomiast kierunek jest zdecydowanie zmniejszony.
* listewkowy, kiedy kryształ posiada zróżnicowane wymiary we trzech wektorach, ale jeden z wymiarów jest większy niż reszta.
* słupkowy, kiedy kryształ posiada identyczne wymiary we dwóch kierunkach, ale trzeci wektor jest większy niż dwa pozostałe, (gdy różnica między nimi jest znaczna to mamy dodatkowo pokroje pręcikowe igiełkowe lub włókniste).
Do powstania kryształów znacznych rozmiarów w przyrodzie spotyka się rzadko., zazwyczaj to kryształy wrosłe, tzn. otoczone z każdej strony poprzez inne kryształki. Kryształy można spotkać też jako kryształy narosłe, i tak na chropowatej powierzchni szczelin, oraz wolnych przestrzeniach skalnych. Zazwyczaj minerały mające budowę krystaliczną budują ciała tzw. drobnokrystaliczne -zbite, ziarniste, naciekowe (np. stalaktyty, czy stalagmity) albo też konkrecji .
Z kolei minerały bezpostaciowe , które maja nieuporządkowaną budowę, z reguły nie budują kryształów, ale występują jako skupienia czy żele mineralne albo też szkliwa wulkaniczne, powstając w wyniku gwałtownego ostudzenia magmy.
Metoda badania składu minerałów to analiza mikroskopowa, gdzie mikroskop polaryzacyjny pozwala podać ich właściwości optyczne. Do tego są jeszcze analizy chemiczne, także rentgenograficzne, czy mniej znane derywatograficzne , oraz mikroskopia elektronowa.
Najważniejsze właściwości makroskopowych minerałów to:
* Barwa.- jest uzależniona od rodzaju oraz sposobu rozłożenia atomów kryształu, co jest związane z pochłanianiem oraz odbijaniem światła, Są tutaj minerały:
* barwne, mające niezmienną barwę, charakterystyczny kolor .
* zabarwione, barwa pochodzi od domieszek różnych pierwiastków.
* bezbarwne.
* Rysa a więc kolor sproszkowanego materiału. Jest określana poprzez pocieranie minerałem o tzw. niepolerowana płytka porcelanowa. Minerały kolorowe mają rysę barwną, natomiast bezbarwne oraz minerały zabarwione dają rysę białą.
* Przezroczystość. Jest to zdolność minerału do przepuszczania światła. Są tutaj minerały:
* minerały przezroczyste (chociażby kwarc),
* minerały przeświecające ( chociażby chalcedon),
* minerały nieprzezroczyste (prawie wszystkie minerały).
* Połysk. Dotyczy samej powierzchni minerału , czyli sposobu jak minerał odbija światło. Oto rodzaje tegoż połysku:
*metaliczny: czyli właściwy oraz półmetaliczny,
* niemetaliczny: czyli diamentowy, dalej szklisty, tłusty, oraz perłowy, czy jedwabisty oraz matowy.
* Łupliwość. Czyli zdolność do pękania, niszczenia w wyniku uderzenia albo nacisku na minerał. Tego zjawiska nie ma w przypadku minerałów bezpostaciowych oraz części minerałów krystalicznych. Łupliwość dotyczy kilku kierunków. Uwzględniając łatwość pękania minerału i stopień tzw. prawidłowości powierzchni, wydzielamy łupliwość:
* Łupliwość doskonałą
* Łupliwość bardzo dobrą
* Łupliwość wyraźną
* Łupliwość niewyraźną (czyli słabą)
- Przełam. Czy brak łupliwości. Minerał który posiada przełam, pęka wzdłuż różnych powierzchni .Uwzględniając kształt powierzchni pękania mamy przełamy:
* równy (prawie płaski),
*nierówny: a więc muszlowy (przypomina muszlę), oraz haczykowaty, bądź zadziorowaty czy inne.
Część minerałów pęka gdy w nie uderzymy, inne nie pękają.
*Twardość. czyli opór minerału gdy chcemy go zarysować, pocieramy ostrzem po jego powierzchni, ale bez silnego nacisku na jeden punkt, i następuje kruszenie czy miażdżenie minerału. Twardość minerałów porównujemy z twardością tzw. minerałów wzorcowych( skala Mohsa). Oto minerały w kolejności od najmniej twardego do minerału najbardziej twardego, czyli:
1. minerał talk o wzorze Mg3[(OH)2Si4O10]
2. minerał gips o wzorze CaSO4 . 2H2O
3. minerał kalcyt o wzorze CaCO3
4. minerał fluoryt o wzorze CaF2
5. minerał apatyt o wzorze Ca5F(PO4)3
6. minerał ortoklaz o wzorze K[AlSi3O8]
7. minerał kwarc o wzorze SiO2
8. minerał topaz o wzorze Al2F2SiO4
9. minerał korund o wzorze Al2O3
10. minerał diament o wzorze C.
Skala twardości tzw. Mohsa daje zaledwie rezultat twardości, jest rzadko kiedy używana, twardość minerałów stwierdzamy pośrednio. Minerały które mają twardość 1 oraz 2 łatwo się rysują paznokciem , twardość 1 do 4 rysują się gwoździem żelaznym, zaś twardość 5 rysuje się ostrzem stalowym. Minerały które mają twardość 7 oraz więcej mogą zarysować szkło. Twardość jest stała i niezmienna dla określonego minerału. Mamy też minerały, o twardości kierunkowej, dla przykładu dysten. Twardość podajemy po zbadaniu minerału w tzw. tanie świeżym.
* Gęstość właściwa. Dzięki niej można dobrze rozpoznawać minerały (dla przykładu. baryt - 4,5 g . cm-1, galena - 7,58 g . cm-1). Minerały skałotwórcze mają gęstość 2,5 - 3,5 g . cm-1.
* Inne cechy. Wymienić tutaj należy takie cechy jak na przykład:
* kruchość (np. minerał turmalin).
* sprężystość (np. minerał muskowit) .
* giętkość (np. minerał gips) .
* kowalność (np. minerał srebro rodzime) .
* magnetyzm (np. minerał magnetyt) .
W przyrodzie mamy ponad 3000 minerałów poznanych przez człowieka: Nie każdy z nich ma znaczenie skałotwórcze. Ważne minerały skałotwórcze to:
1. minerał Albit
2. minerał Allofany
3. minerał Anataz
4. minerał Andezyn
5. minerał Anhydryt
6. minerał Anortyt
7. minerał Apatyt
8. minerał Augit
9. minerał Baryt
10. minerał Biotyt
11. minerał Bytownit
12. minerał Chalcedon
13. minerał Chalkozyn
14. minerał Chalkopiryt
15. minerał Chloryt
16. minerał Diallag
17. minerał Diament
18. minerał Diaspor
19. minerał Dolomit
20. minerał Epidot
21. minerał Fluoryt
22. minerał Galenit
23. minerał Getyt
24. minerał Gibbsyt
25. minerał Gips
26. minerał Glaukonit
27. minerał Granat
28. minerał Halit
29. minerał Hematyt
30. minerał Hornblenda
31. minerał Illit
32. minerał Kainit
33. minerał Kalcyt
34. minerał Kaolinit
35. minerał Karnalit
36. minerał Korund
37. minerał Kwarc
38. minerał Labrador
39. minerał Lepidokrokit
40. minerał Leucyt
41. minerał Limonit
42. minerał Magnetyt
43. minerał Magnezyt
44. minerał Makrasyt
45. minerał Mikroklin
46. minerał Montmorillonit
47. minerał Muskowit
48. minerał Nefelin
49. minerał Oligoklaz
50. minerał Oliwin
51. minerał Ortoklaz
52. minerał Piryt
53. minerał Rutyl
54. minerał Saletra chilijska
55. minerał Saletra indyjska
56. minerał Serycyt
57. minerał Sfaleryt
58. minerał Siarka rodzima
59. minerał Syderyt
60. minerał Sylwin
61. minerał Talk
62. minerał Topaz
63. minerał Zeolity
Plagioklazy- charakterystyka.
Czyli glinokrzemianami sodu oraz wapnia. Budują izomorficzny albit i anortyt. I tak albit to glinokrzemian sodu o wzorze Na[AlSi3O8], natomiast anortyt to glinokrzemian wapnia o wzorze Ca[Al2Si2O8]. Ogniwami pośrednimi całego szeregu izomorficznego tych plagioklazów budują zespoły albitu oraz anortytu, z różną zawartością minerałów:
* albit może mieć 0 do 10% anortytu
* oligoklaz może mieć 10 do30% anortytu
* andezyn może mieć 30 do 50% anortytu
* labrador może mieć 50 do 70% anortytu
* bytownit może mieć 70 do 90% anortytu
* anortyt może mieć 90 do100% anortytu
Plagioklazy bogate w albit są kwaśne, natomiast bogate w anortyt są zasadowe.
Cechy makroskopowe minerałów to:
* Postać występowania: plagioklazy mają krystalizację w tzw. układzie trójskośnym.
* Pokrój kryształów: zazwyczaj jest grubotabliczkowy.
* Barwa: plagioklazy mają barwę jasna czyli biała, lub szara, czy kremowa, a czasem żółta oraz brunatna.
* Połysk: szklisty oraz perłowy.
* Rysa: biała.
* Twardość: między 6,0 - 6,5.
* Łupliwość: jest doskonała.
* Gęstość: stopniowo rośnie 2,61 g . cm-1 (albit) -2,77 g . cm-1 (anortyt).
Występują w:
Plagioklazy w każdej skale magmowej, wyjątek to mała ilość krzemionki w skale i metamorficznych (na przykład gnejsy).
Minerały ilaste- charakterystyka.
Minerał ilasty czyli uwodniony glinokrzemian Al, Mg oraz Fe, z grupy tzw. krzemianów warstwowych.
Uwzględniając wzajemny układ warstw tzw. oktaedrów oraz tetraedrów zaliczamy je do krzemianów:
* dwuwarstwowych : typ budowy 1:1, a warstwa oktaedrów ma trwałe oraz jednostronne zespolenie z tetraedrami.
* trójwarstwowych : typ budowy 2:1, a warstwa oktaedrów jest pomiędzy 2 warstwami tetraedrów , które są zwrócone względem siebie wierzchołkami.
Minerały ilaste po uwzględnieniu budowy można wydzielić jako:
1. Minerały dwuwarstwowe:
* grupa kaolinitu (czyli tzw. kandyty) a tutaj: kaolinit, dalej hydrohaloizyt oraz dickit.
2. Minerały trójwarstwowe:
* grupa hydromik: czyli illit oraz hydromuskowit,
* grupa montmorillonitu (czyli smektyty): tutaj montmorillonit oraz beidellit,
* grupa wermikulitu: a więc wermikulit.
3. Minerały allofany czyli tzw. formy bezpostaciowe, oraz Al2 . SiO2 . nH2O.
Minerały ilaste tworzą się podczas wietrzenia chemicznego oddziałującego na resztę glinokrzemianów, mogą również krystalizować z wodnych roztworów. Rodzaj tych minerałów ilastych jest uzależniony od składu chemicznego minerałów pierwotnych czy warunków środowiskowych. Odczyn kwaśny sprawia że powstaje kaolinit, odczyn obojętny albo alkaliczny to montmorillonit.
Grupy minerałów ilastych są pogrupowane ze względu na cechy:
* . Powierzchnia właściwa to powierzchnia zewnętrzna i jeszcze powierzchnia wewnętrzna, a więc międzypakietowa. Bardzo duża powierzchnia tzw. właściwa minerału ilastego to efekt dużego rozdrobnienia całego materiału, oraz pakietowa struktura cząstek. Warto wiedzieć iż powierzchnia właściwa tej frakcji ilastej to 1 ha gleby pyłowej albo gleby ilastej wynosi około 20 - 25 razy więcej niż powierzchnia Polski. Największa powierzchnia właściwa jest dla minerałów trójwarstwowych (tzw. grupa montrmorillonitu), a najmniejsza dla minerałów dwuwarstwowych (tzw. grupa kaolinitu)
* Elektroujemne ładunki mają ładunek ujemny. A to sprawia że powierzchnia minerału ilastego przyciąga kationy. Dochodzi do powstania podwójnej warstwy jonowej. Elementy cząstki koloidalnej to wewnętrzna warstwa jonowa, która jest tzw. "wielkim anionem", na tej powierzchni jest dużo ładunków ujemnych. Zewnętrzna warstwa jonowa to dużo luźno ułożonych kationów, otaczających cząstkę koloidalną, czasami przenikają do cząstki koloidalnej. Poza kationami na jej powierzchni tworzy się dużo cząsteczek wody. Część z nich jest zasorbowana w kationy, ponadto większość minerałów ilastych wiąże wodę w obszarach międzypakietowych.
* Właściwości fizyczne uwzględniając stopień uwilgotnienia minerał ilasty wykazuje różne właściwości. W wilgotnym stanie minerały są plastyczne oraz maziste, natomiast podczas suszenia kurczy się, przechodzi w stan zwięzły oraz bardzo silnie powiązany materiał. Właściwości sprawiają że jest dużo właściwości fizycznych gleby, na przykład pęcznienie oraz kurczliwość, a nawet plastyczność oraz lepkość
W minerale dwuwarstwowym (czyli grupa kaolinitu) określone pakiety są powiązane na zawsze wiązaniami tzw. wodorowymi (czyli wodór grup OH tzw. oktaedrów). Wiązania są trwałe, nie zwiększa się przestrzeń międzypakietowa a uniemożliwia wchodzenie wody. Zdolność sorpcyjna minerałów jest ograniczona do zaledwie tzw. powierzchni zewnętrznej.
Różne właściwości mają tzw. minerały trójwarstwowe.
W zespołach illitu (czyli grupie hydromiku) jest 20% jonów Si4+ które zostały podstawione przez jony Al3+.
Wywołane przez podstawienie wszystkie ładunki ujemne bywają rekompensowane znajdującymi się w obszarach międzypakietowych przez kationy potasu. Wielkość i rozmiar samego promienia jonu potasu zostaje bliska rozmiarowi całej przestrzeni międzypakietowej, poprzez to jony mają zasorbowane na trwale, powodują usztywnienie na wszystkie sąsiadujące zespoły a to blokuje wchodzenie wody. Struktura minerału illitu nie może być rozciągliwa, a powiązane jon potasu nie jest dostępny dla roślinności. Sorbowanie następuje na obszarze zewnętrznym minerału.
Struktura minerału wermikulitu jest trochę rozciągliwa. W obszarach międzypakietowych, poza jonami Mg2+ które równoważą ujemne ładunki pakietów, są 2 warstwa cząsteczek H2O. Dzięki kationom na przemian są sorbowane także w obszarach międzypakietowych.
Pomiędzy zespołami montmorillonitu są wątłe siły tzw. międzycząsteczkowe (inaczej siły van der Waalsa), one nie mogą przeciwdziałać przenikaniu wody oraz kationów wymiennych. Rozmiary międzypakietowe tych minerałów mogą być większe 2 razy , częste zmiany objętości. Duża zawartość tzw. montmorillonitu w glebie powoduje wzrost zdolności do naciągania oraz kurczliwości, też plastyczności czy lepkości.
Najważniejsze minerały ilaste to: kaolinit i illit, oraz montmorillonit czy wermikulit.
KAOLINIT o wzorze Al4(OH)8(Si4O10) -charakterystyka:
Cechy makroskopowe- opis:
* Postacie występowania kaolinitu: kaolinit zazwyczaj krystalizuje w tzw. układzie jednoskośnym.
* Pokrój kryształów kaolinitu: jest łuseczkowy.
* Barwa kaolinitu: jest biała, oraz żółtawa, a czasem z lekkim odcieniem zielonym.
* Połysk kaolinitu: tłusty, oraz matowy, czy perłowy.
* Rysa kaolinitu: jest biała.
* Twardość kaolinitu: to2,25.
* Łupliwość kaolinitu: jest doskonała.
* Gęstość kaolinitu: to 2,63 g . cm-1.
WYSTĘPOWANIE KAOLINITU:
Kaolinit to produkt wietrzenia glinokrzemianów (zazwyczaj skaleni) w warunkach wilgotnych oraz z CO2 (to odczyn kwaśny). Cały proces kaolinizacji powstaje w skałach granitowych oraz skałach pokrewnych. Kaolinit to składnik glin oraz iłów, jest spotykany powszechnie w glebach, gdzie jest w składzie tzw. frakcji ilastej.
ILLIT charakterystyka minerału.
Cechy makroskopowe to:
* Postać występowania illitu: krystalizuje on w tzw. układzie jednoskośnym.
* Pokrój kryształów illitu: jest łuseczkowy.
* Barwa illitu: biaława, czy zielonawa i brunatnawa.
* Połysk illitu: tłusty, oraz matowy, czy perłowy.
* Rysa illitu: jest biała.
* Twardość illitu: 1,0 - 2,0
* Łupliwość illitu: doskonała.
* Gęstość illitu: 2,6 - 2,9 g . cm-1.
WYSTĘPOWANIE ILLITU to:
Illit to produkt wietrzenia glinokrzemianów (przede wszystkim skaleni). Może tworzyć się też w procesach różnych przemian z innych rodzajów minerałów ilastych oraz muskowitu. Illit to pospolity składnik iłów, spotykany powszechnie w glebach, gdzie buduje frakcję ilastą.
MONTMORILLONIT CHARAKTERYSTYKA.
Cechy makroskopowe:
* Postać występowania montmorillonit: zazwyczaj krystalizuje w tzw. układzie jednoskośnym.
* Pokrój kryształów montmorillonit: jest łuseczkowy.
* Barwa montmorillonit: biała, czasem z odcieniem szarym, też różowym czy czerwonym.
* Połysk montmorillonit: tłusty, oraz matowy, czy perłowy.
* Rysa montmorillonit: biała.
* Twardość montmorillonit: 2,25.
* Łupliwość montmorillonit: doskonała.
Gęstość montmorillonit to: 1,7 - 2,7 g.cm-1.
WYSTĘPOWANIE montmorillonitu:
Montmorillonit tworzy się w obszarze wietrzenia skały magmowej: np. diabazów, czy bazaltów oraz gabra w tzw. warunkach alkalicznych. To podstawowy składnik iłów tzw. bentonitowych. W glebie spotykamy go jedynie gdzie jest stosowny układ alkaliczny, potrzebny do jego tworzenia.
WERMIKULIT charakterystyka.
CECHY MAKROSKOPOWE tego minerału:
* Postać występowania wermikulitu: krystalizuje w tzw. układzie jednoskośnym.
* Pokrój kryształów wermikulitu: ma krótkie słupki oraz tabliczki o zarysie sześciobocznym.
* Barwa wermikulitu: jest żółtawa, oraz zielonawa oraz brunatna.
* Połysk wermikulitu: jest tłusty, czasem matowy, perłowy.
* Rysa wermikulitu: biała.
* Twardość wermikulitu:: 1,0.
* Łupliwość wermikulitu: jest doskonała.
* Gęstość wermikulitu:: 2,3 g . cm-1.
WYSTĘPOWANIE wermikulitu:
Wermikulit to produkt wietrzenia albo hydrotermalnego rozkładu tzw. biotytu. Występuje zazwyczaj w zwietrzelinach oraz glebach, gdzie buduje frakcję ilastą.
ALLOFANY o wzorach: Al2O3 . nSiO2 . mH2O
Część ilastych związków jest zawarta w glebach . To dotyczy części uwodnionego tlenków żelaza oraz glinu czy części krzemionki, występujących w glebach wytworzonych z popiołu wulkanicznego. Grup tych związków to allofany, które są mało znaną kombinacją krzemionki oraz tzw. półtoratlenku glinu. Mechanizm tworzenia się niezrównoważonego ładunku w tych minerałach do końca nie jest znana, wiemy że ich charakter jest uzależniony od pH.
Tlenki oraz wodorotlenki tytanu- charakterystyka:
Minerały tego zespołu mają najwyższy stopień odporności na proces wietrzenia chemicznego. W skałach są minerałami akcesorycznymi. W glebach występują rzadko i małej ilości. Duża ilość tego minerału oznacza że jest zaawansowane stadium procesów wietrzenia chemicznego .tlenki tytanu mają swoich przedstawicieli jako: rutyl oraz anataz.
RUTYL o wzorze TiO2
CECHY MAKROSKOPOWE tego związku to:
* Postać występowania: krystalizuje on w tzw. układzie tetragonalnym.
* Pokrój kryształów rutylu: kryształy słupkowe, a niekiedy również igiełkowe czy skupienia zbite oraz ziarniste.
* Barwa rutylu: żółtawobrunatna, czasem czerwonobrunatna aż do barwy czarnej.
* Połysk rutylu :to metaliczno-diamentowy.
* Rysa rutylu: jest żółtawobrunatna.
* Twardość rutylu: 6,0 - 6,5.
* Łupliwość rutylu: jest doskonała.
* Gęstość rutylu: 4,2 g . cm-1.
WYSTĘPOWANIE tego minerału:
Rutyl to minerał akcesoryczny wielu różnych skał magmowych. Spotykany w osadach tworzących się podczas wietrzenia chemicznego.
ANATAZ o wzorze TiO2
CECHY MAKROSKOPOWE tego związku to:
* Postać występowania anatazu: krystalizuje w tzw. układzie tetragonalnym.
* Pokrój kryształów anatazu: kryształy występują w postaci 2-krotna piramidy, czasem tabliczkowe.
* Barwa anatazu: jest czerwonobrunatna aż czarnej.
* Połysk anatazu: jest metaliczno -diamentowy.
* Rysa anatazu: jest czerwonobrunatna.
* Twardość anatazu: to 5,5 - 6,0.
* Łupliwość anatazu: to brak, czyli przełam nierówny.
* Gęstość anatazu:3,8 - 3,9 g . cm-1.
WYSTĘPOWANIE
Anataz to minerał akcesoryczny wielu różnych skał magmowych oraz osadowych. Nagromadzenie dużych ilości anatazu oznacza postępujący proces wietrzenia chemicznego. Jest spotykany w glebie oraz zwietrzelinach w postaci minerału wtórnego. Jego tworzenie jest uzależnione od uwalniania podczas wietrzenia części minerałów pierwotnych (takich jak pirokseny).
Plagioklazy- charakterystyka.
Czyli glinokrzemianami sodu oraz wapnia. Budują izomorficzny albit i anortyt. I tak albit to glinokrzemian sodu o wzorze Na[AlSi3O8], natomiast anortyt to glinokrzemian wapnia o wzorze Ca[Al2Si2O8]. Ogniwami pośrednimi całego szeregu izomorficznego tych plagioklazów budują zespoły albitu oraz anortytu, z różną zawartością minerałów:
* albit może mieć 0 do 10% anortytu
* oligoklaz może mieć 10 do30% anortytu
* andezyn może mieć 30 do 50% anortytu
* labrador może mieć 50 do 70% anortytu
* bytownit może mieć 70 do 90% anortytu
* anortyt może mieć 90 do100% anortytu
Plagioklazy bogate w albit są kwaśne, natomiast bogate w anortyt są zasadowe.
Cechy makroskopowe minerałów to:
* Postać występowania: plagioklazy mają krystalizację w tzw. układzie trójskośnym.
* Pokrój kryształów: zazwyczaj jest grubotabliczkowy.
* Barwa: plagioklazy mają barwę jasna czyli biała, lub szara, czy kremowa, a czasem żółta oraz brunatna.
* Połysk: szklisty oraz perłowy.
* Rysa: biała.
* Twardość: między 6,0 - 6,5.
* Łupliwość: jest doskonała.
* Gęstość: stopniowo rośnie 2,61 g . cm-1 (albit) -2,77 g . cm-1 (anortyt).
Występują w:
Plagioklazy w każdej skale magmowej, wyjątek to mała ilość krzemionki w skale i metamorficznych (na przykład gnejsy).
Plagioklazy- charakterystyka.
Czyli glinokrzemianami sodu oraz wapnia. Budują izomorficzny albit i anortyt. I tak albit to glinokrzemian sodu o wzorze Na[AlSi3O8], natomiast anortyt to glinokrzemian wapnia o wzorze Ca[Al2Si2O8]. Ogniwami pośrednimi całego szeregu izomorficznego tych plagioklazów budują zespoły albitu oraz anortytu, z różną zawartością minerałów:
* albit może mieć 0 do 10% anortytu
* oligoklaz może mieć 10 do30% anortytu
* andezyn może mieć 30 do 50% anortytu
* labrador może mieć 50 do 70% anortytu
* bytownit może mieć 70 do 90% anortytu
* anortyt może mieć 90 do100% anortytu
Plagioklazy bogate w albit są kwaśne, natomiast bogate w anortyt są zasadowe.
Cechy makroskopowe minerałów to:
* Postać występowania: plagioklazy mają krystalizację w tzw. układzie trójskośnym.
* Pokrój kryształów: zazwyczaj jest grubotabliczkowy.
* Barwa: plagioklazy mają barwę jasna czyli biała, lub szara, czy kremowa, a czasem żółta oraz brunatna.
* Połysk: szklisty oraz perłowy.
* Rysa: biała.
* Twardość: między 6,0 - 6,5.
* Łupliwość: jest doskonała.
* Gęstość: stopniowo rośnie 2,61 g . cm-1 (albit) -2,77 g . cm-1 (anortyt).
Występują w:
Plagioklazy w każdej skale magmowej, wyjątek to mała ilość krzemionki w skale i metamorficznych (na przykład gnejsy).
