Krótka charakterystyka Rosji

Rosja to bez wątpienia jeden z najbardziej interesujących i najsilniej zróżnicowanych wewnętrznie państw. To zróżnicowanie wynika z pewnością z rozmiarów tego kraju. Jego powierzchnia wynosi nieco ponad 17mln km kw., a zatem jest to największy pod względem powierzchni kraj świata. Mimo tego liczba mieszkańców nie jest imponująca, wynosi 148mln osób, co w zestawieniu z powierzchnią daje gęstość zaludnienia na poziomie 8,7 osoby/ km kw. Rosja rozciąga się na kontynencie europejskim i azjatyckim i obejmuje 21 republik, 6 krajów oraz 50 obwodów, z których jeden posiada autonomię. Oprócz tego w ramach Federacji Rosyjskiej funkcjonuje 10 okręgów autonomicznych i dwa ośrodki miejskie mające status miast wydzielonych: Moskwa oraz Petersburg.

1. Ukształtowanie terenu

Ze względu na ogromną rozciągłość południkową jak i równoleżnikową kraju panujące w nim warunki naturalne nie są jednorodne. Z tego samego względu Rosja posiada aż czternastu sąsiadów: Norwegię, Finlandię, Estonię, Łotwę, Litwę, Białoruś, Polskę, Ukrainę, Gruzję, Azerbejdżan, Kazachstan, Mongolię, Chiny oraz Koreę Północną. Można wspomnieć również, że tylko Cieśnina Beringa dzieli ją od Stanów Zjednoczonych. Mimo że przy wielu okazjach kraj ten zaliczany jest do Europy, faktycznie w ogromnej swej większości, bo aż w 75% położony jest w Azji. O europejskości Rosji decyduje zapewne fakt, że na zachód od Uralu mieszka aż 78% wszystkich obywateli kraju. Można zatem stwierdzić, że społeczeństwo rosyjskie jest znacznie bardziej europejskie aniżeli azjatyckie.

Z fizycznogeograficznego punktu widzenia obszar znajdujący się w granicach Federacji Rosyjskiej tworzy pięć krain, którymi są: Nizina Wschodnioeuropejska, Ural, Nizina Zachodniosyberyjska, Wyżyna Środkowosyberyjska oraz Góry wschodniosyberyjskie. Poniżej przedstawione zostaną w bardzo ogólny sposób podstawowe informacje o tych krainach.

Nizina Wschodnioeuropejska

Nizina ta jest obszarem monotonnym pod względem ukształtowania terenu, jako że w jego budowie geologicznej zaznacza się tarcza prekambryjska. Jest to bardzo stabilna i stara struktura, zbudowana ze skał krystalicznych, na której w późniejszych okresach geologicznych zdeponowany został materiał osadowy.

Ural

Pasmo graniczne pomiędzy Europą i Azją- mają długość około 2000km i wypiętrzone zostały w czasie orogenezy hercyńskiej. Od tego czasu uległy one znacznemu obniżeniu wskutek procesów denudacyjnych i obecnie najwyższy szczyt Uralu- Narodna- wznosi się jedynie na wysokość 1895m n.p.m.

Nizina Zachodniosyberyjska

Nizina Zachodniosyberyjska ograniczona od zachodu górami Ural a od wschodu rzeka Jenisej ma bardzo monotonna rzeźbę. Jest obszarem całkowicie płaskim, w którego środkowej części występują rozległe bagna. Jedynym urozmaiceniem Niziny jest skrawek Gór Ałtaj stanowiący jej południowo- wschodnią granicę. Jednak i te góry nie są zbyt imponujące, jako że powstały w czasie fałdowań kaledońskich, w związku z czym do dnia dzisiejszego ich rzeźba uległa silnej denudacji. Najwyższy szczyt- Biełucha- wznosi się na wysokość 4506m n.p.m.

Wyżyna Środkowosyberyjska

Jej rzeźba jest wyżynna bądź pagórkowata, a w podłożu zaznaczają się skały prekambryjskie składające się na platformę syberyjską. Południowe granice Wyżyny Środkowosyberyjskiej stanowią kaledonidy (m. in. Sajany).

Góry wschodniej Syberii

Posuwając się w kierunku wschodnim rzeźba nadal jest urozmaicona, lecz młodsza. Kolejne pasma górskie (Góry Bajkalskie, Barguzińskie, Jabłonowe, Borszczowoczne, Burejskie, Sichote Alin) wypiętrzone zostały w mezozoiku. Na północy z kolei w krajobrazie dominują: Góry Wierchojańskie, Suntar- Chajata, Góry Kołymskie, Góry Czerskiego. Pomiędzy nimi zaznaczają się obniżenia: Nizina Środkowojakucka, Nizina Kołymsko- Indygirska, Obniżenie Parapolskie. Młoda rzeźba rosyjskiego wybrzeża Oceanu Spokojnego przyjmuje postać górotworów uformowanych w czasie fałdowań alpejskich. Są nimi Góry Koriackie i Góry Kamczatki. Silnie urozmaiconą rzeźbę mają również wyspy: Kuryle oraz Sachalin. Cechą charakterystyczną tego obszaru jest występowanie trzęsień ziemi oraz obecność czynnych wulkanów z najwyższym- Kluczewską Sopką (4750m n.p.m.) na Kamczatce.

2. Klimat

Ze względu na rozmiary Federacji Rosyjskiej panujące w tym kraju warunki klimatyczne są silnie zróżnicowane. Europejska część Rosji ma klimat umiarkowany kontynentalny; kontynentalizm ten jednak w znacznej mierze modyfikowany jest wskutek oddziaływania ciepłego prądu morskiego (Prąd Zatokowy), który wywiera ogromny wpływ na klimat całego kontynentu, szczególnie zaś jego północnej części. Dzięki temu prądowi klimat północnych wybrzeży jest znacznie bardziej łagodny i ogólnie cieplejszy. W południowo- zachodniej części kraju panujący klimat zalicza się do umiarkowanego ciepłego o charakterze morskim. Z kolei wybrzeża Mora czarnego odznaczają się bardzo korzystnym dla rozwoju turystyki klimatem śródziemnomorskim. Azjatycka część Rosji ma klimat znacznie bardziej surowy, obszary centralnej Rosji są bowiem pozbawione bliskości morza, które zawsze łagodząco wpływają na termikę i podwyższają wielkość opadów. Najbardziej wysunięta na południowy- wschód część Rosji posiada natomiast cechy klimatu monsunowego, który zaznacza się w dosyć rozległej strefie Azji Południowo- Wschodniej i Wschodniej.

W Rosji notuje się ogromne zróżnicowanie termiczne. W zimie skrajne wartości temperatur występują w centralnej Syberii; rekordy pod tym względem bije Jakucja, w której średnia temperatura dla stycznia osiąga -50 st. C. W miarę zbliżania się do Oceanu Spokojnego wartość ta wzrasta do -15 st. C. W Rosji europejskiej, na południu średnia dla stycznia zazwyczaj waha się około 0 st. C. W lipcu- najcieplejszym miesiącu roku średnie temperatury mieszczą się w granicach od -10 st. C na wyspach Arktyki (np. Ziemia Franciszka Józefa) do +10 st. C na zachodzie kraju (Nizina Wschodnioeuropejska).

Zróżnicowanie klimatyczne przejawia się także poprzez wielkość średnich rocznych sum opadów. W strefie monsunowej (wybrzeże Oceanu Spokojnego) przekraczają 2000mm, zaś najmniejsze są w okolicach Morza Kaspijskiego, górach Ałtaj i Kaukaz- nie przekraczają tam 200mm

3. Sieć rzeczna i jeziora

Zdecydowana większość rosyjskich rzek odwadnianych jest w kierunku północnym, z tego względu aż 70% terytorium kraju to obszar należący do zlewisk mórz strefy polarnej (stanowią one część Oceanu Atlantyckiego). Do Oceanu Atlantyckiego odwadnianych jest dodatkowo 2% Rosji (rzeki płynące w kierunku zachodnim). Z dalszych 20% powierzchni kraju wody odprowadzane są do Pacyfiku, natomiast aż 8% terytorium Federacji stanowią tereny nie odwadniane do żadnego oceanu. Jest to tzw. obszar bezodpływowy, z którego wody wpadając do Wołgi trafiają następnie do Morza kaspijskiego (które de facto jest jeziorem).

Przez Rosję przepływa ogromna ilość rzek, a wiele z nich osiąga imponujące rozmiary. Najdłuższą rzeką całej federacji jest Ob, który wraz ze swym największym dopływem- rzeką Irtysz ma długość 5410km. Z kolei najdłuższą rzeką Rosji europejskiej jest wspomniana już Wołga (3530km) będąca jednocześnie najdłuższym ciekiem na naszym kontynencie.

Także jeziora rosyjskie odznaczają się imponującymi rozmiarami. Do największych należą: Bajkał (jedno z najbardziej zasobnych w wodę jezior świata), Ładoga i Onega. Dwa ostatnie znajdują się w Europie. Wymienione jeziora powstały w sposób naturalny. W Rosji funkcjonuje ponadto bardzo wiele zbiorników sztucznych, które zbudowane zostały na rosyjskich rzekach dla celów gospodarczych (np. Bracki, Krasnojarski, Kujbyszewski).

4. Ludność kraju

Jak już zostało powiedziane na początku kraj zamieszkuje 148mln osób, z których zdecydowana większość skupia się w europejskiej części Rosji. Ta liczba stawia Federację Rosyjską na szóstym miejscu na świecie jeśli chodzi o ilość mieszkańców. Omawianego kraju nie można określić jako jednolitego etnicznie. W Rosji skupia się bowiem aż 100 grup etnicznych, spośród których najliczniejsi obok Rosjan są: Tatarzy (3,8%), Ukraińcy (3%), Czuwasze, Baszkirzy, Białorusini, Mołdawianie, Niemcy oraz inne narodowości. Przeważająca liczba obywateli (około 73%) skupia się w miastach, z których największe są: Moskwa, Petersburg, Nowosybirsk, Niżny Nowogród, Jekaterynburg. Ludność rosyjska stanowi 81,5% wszystkich obywateli kraju.