Czwartorzęd i trzeciorzęd to okresy ery kenozoicznej. W czasie ich trwania został ukształtowany ostateczny obraz współczesnej Ziemi.
Największy wpływ na rozwój rzeźby i formowanie lądów i mórz miała orogeneza alpejska. To podczas tego wielkiego fałdowania nastąpiło wypiętrzenie i sfałdowanie największych obecnie łańcuchów górskich (Alpy, Pireneje, Himalaje i innych). W tym czasie również miało miejsce ponowne wyniesienie starszych, nieco zniszczonych łańcuchów górskich. Pod koniec orogenezy alpejskiej zaczęły się procesy wulkaniczne, które obserwujemy do dzisiaj. Obecny wulkanizm występuje głownie na obszarach sfałdowanych w omawianej orogenezie, jak również na obszarach granicznych wielkich płyt litosfery.
Czwartorzęd - to okres, w którym następowało po sobie kilka zlodowaceń, które były poprzedzone przez nieco słabsze okresy ochłodzenia w trzeciorzędzie.
Podczas ery kenozoicznej znacznie rozwinęła się fauna, przy stosunkowo niewielkich zmianach flory. Przede wszystkim ptaki całkowicie zostały odizolowane od gadów, ich wygląd i cechy wewnętrzne uzyskały obraz podobny do dzisiejszych przedstawicieli. W świecie zwierząt zaczęły dominować ssaki. W trzeciorzędzie nastąpił ich gwałtowny rozwój, który na skutek zlodowaceń został nieco zahamowany. Liczne gatunki wymarły, jednak wiele przetrwało do dziś, na skutek dobrego przystosowania do środowiska i większej odporności na zmiany klimatu.
Wraz z początkiem ery kenozoicznej pojawiły się ssaki naczelne. Pierwszymi ich przedstawicielami były małpiatki i małpy, następnie zaczęły kształtować się małpy człekokształtne, a później istoty przedludzkie. Ich rozwój rozpoczął się prawdopodobnie w pliocenie, bądź w górnym miocenie. Około siedem milionów lat temu zaczęły kształtować się istoty dwunożne o małej mózgoczaszce, które uważa się za główną linię prowadzącą do człowieka.
