Skorupa ziemska, skały wapienne i gipsowe, gleba

Skały - naturalne skupiska minerałów

Surowce mineralne - minerały i skały wykorzystywane przez człowieka w różnych dziedzinach życia

Minerały - pierwiastki w stanie wolnym i związki chemiczne powstałe w przyrodzie

Pierwiastkowy skład skorupy ziemskiej:

- tlen 45%	- wapń 5%
- krzem 27%	- magnez 3%
- glin 8%	- sód 3%
- żelazo 6%	- potas 2%

Surowce mineralne:

* Energetyczne- węgiel kamienny, ropa naftowa, gaz ziemny

* Budowlane - wapń, gips, piasek

* Chemiczne - sól kuchenna, saletra indyjska, siarka

* Metalurgiczne - rudy żelaza, rudy ołowiu, rudy miedzi

* Zdobnicze - złoto, ametyst, srebro, agat

Chronienie zasobów naturalnych:

- wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii

- oszczędzanie ich wykorzystywania

- segregowanie tworzyw sztucznych

- używanie urządzeń energooszczędnych

 

SKAŁY WAPIENNE

 

Kalcyt (CaCO₃) - podstawowy składnik skał wapiennych

Mętnienie wody wapiennej - rekcja charakterystyczna na obecność CO₂

CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃ + H₂O

Prażenie wapieni - rozkład pod wpływem wysokiej temp.

CaCO₃ → CaO + CO₂

Gaszenie wapnia palonego

CaO + H₂O → Ca(OH)₂  + ciepło

Właściwości wapna palonego CaO: - sub. Stała - biała - budowa krystaliczna - silnie higroskopijna

Właściwości wapna gaszongo Ca(OH)2 : - ciało stałe - sub. Słabo rozpuszczalna w wodzie - żrąca

Zastosowanie wapna gaszonego:

- nawozy

- stosowany do zmiękczania wody

- stosowany w budownictwie

- stosowany do bielenia

- stosowany do dezynfekcji

Twardnienie zaprawy murarskiej:

Dwutlenek węgla powoduje twardnienie zaprawy. Wapno gaszone pod wpływem dwutlenku węgla zamienia się w wapno palone

Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O

Tlenek krzemu (IV) łącząc się z wapnem gaszonym daje krzemian wapnia, który nadaje porowatość

Ca(OH) + SiO₂ → CaSiO₃ + H₂O

SKAŁY GIPSOWE

 

 Skały gipsowe występują w postaci dwóch minerałów:

* anhydrytu (CaSO₄)

* alabastru (gips krystaliczny: CaSO₄ + 2 H₂O)

Hydraty - sól uwodniona zawierająca w swojej sieci krystalicznej cząsteczki wody

CuSO4 ∙ 5 H2O - pięciowodny siarczan (VI) miedzi (II)

Prażenie gipsu krystalicznego

2 (CaSO₄ ∙ 2 H₂O) → (CaSO₄)₂ ∙ H₂O + 3H₂O

gips krystaliczny gips palony

hydrat półhydrat

Zastosowanie gipsu palonego:

- budownictwo

- medycyna (usztywnianie)

- cele artystyczne (odlewy, posągi, rzeźby)

TLENEK KRZEMU (IV)

 

Tlenek krzemu (IV) występuje w postaci kwarcu

Właściwości krzemionki:

- nie wchodzi w reakcje z wyjątkiem wodorofosforu

- twarda

- krucha

- po ogrzaniu można formować

Substancja krystaliczna - atomy w sub. Ustawione są w jednakowych odległościach od siebie, rozmieszczone regularnie, sub. Ma stałą temp. Wrzenia i topnienia

Substancja bezpostaciowa - atomy są chaotycznie ułożone, nie ma stałej temp. Wrzenia i topnienia

Podstawowe składniki szkła: soda (Na2Co3), wapień (CaCO3), krzemionka (CiO2)

Reakcja otrzymywania szkła:

Na₂CO₃ → Na₂O + CO₂

CaCO₃ → Ca + CO₂

Rodzaje szkła:

- optyczne- okienne - laboratoryjne - budowlane - szkło stołowe

- na opakowania - wodne - elektrotechniczne - kwarcowe - trudnotopliwe

Zalet szkła: - nie wchodzi w reakcje, co powoduje, z może być używane praktycznie wszędzie - wszędzie powodu wielu rodzajów szkła wykorzystywane jest w wielu przemysłach - odporna na wys. Temp - źle przewodzi ciepł (okna)

Wady szkła: - jest kruche, łatwo można stłuc - można porysować - kaleczy - jest ciężkie - nieprzetworzone się nie rozkłada

 

GLEBA

 

Gleba - zewnętrzna, biologicznie czynna warstwa skorupy ziemskiej, powstająca w wyniku wietrzenia skał i rozkładu organizmów żywych

Czynniki kształtowania gleby:

- klimatyczne - czynniki nawodnienia - działalność człowieka

- czas powstawania gleby - teren, na którym powstaje gleba - skała macierzysta

Wietrzenie - wszelkie zmiany zachodzące w skałach pod wpływem różnych czynników i prowadzące do powstania gleby:

- Fizyczne - polega na rozkruszaniu skał pod wpływem mechanicznego działania wody, temp. i wiatru

- chemiczne - polega na rozkładzie chemicznym pod wpływem wody, dwutlenku węgla, tlenu, kwaśnych deszczów

- biologiczne - zachodzi podczas rozrastania się systemu korzeniowego roślin oraz pod wpływem mikroorganizmów

Poziomy glebowe

 

Sorpcja gleby - polega na zatrzymaniu przez najmniejsze cząsteczki gleby innych cząstek gazu cieczy i innych ciał stałych np. chłonność gąbki (z wodą), chłonność skóry (z kremami), chłonność tkanin naturalnych (pot).