Wstęp:

Człowiek jest w stanie odróżnić cztery podstawowe smaki. Kubki smakowe są wyczulone na gorzki, słodki, kwaśny i słony. Fakt, iż słony smak znajduje się wśród czterech najważniejszych ma swoje ukryte znaczenie. Jeśli odczuwamy ochotę na zjedzenie czegoś słonego, to oznacza, że brakuje nam akurat jakiegoś składnika zawartego w soli, potrzebnego do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Historia:

- Pierwsze wzmianki na temat soli pochodzą za Starego Testamentu. W Biblii sól była uważana za niezwykle ważną substancję; wierni składali ofiarę Bogu w postaci soli.

- W starożytności odgrywała rolę środka płatniczego. Za sól można było dostać wiele cennych produktów i towarów.

- Hebrajczycy jako pierwsi odkryli zdolności lecznicze soli, dlatego często towarzyszyła im podczas odprawiania ceremonii religijnych.

-Rzymianie odkryli zdolności konserwujące soli. Stosowali ją do przedłużenia świeżości mięs, ryb, warzyw, czy serów. Także w starożytnym Rzymie sól odgrywała rolę w handlu. W postaci soli wypłacano żołnierzom pensje; z tego okresu pochodzi słowo solarium oznaczające płatność.

- W Tybecie i w Etiopii wybijano z soli monety, używane jako środek płatniczy.

- W średniowiecznej Europie rola soli była na tyle doceniana, iż wyznaczała drogi handlu międzynarodowego. W tym okresie powstały tzw. "drogi solne", czyli trasy którymi transportowano sól.

- Z czasem wprowadzono nawet podatek od wydobycia soli, ponieważ kruszec ten stosunkowo łatwo się wydobywało i szybko można było się wzbogacić. M.in. po Wielkiej Rewolucji Francuskiej, kiedy to zniesiono owy podatek wiele osób produkujących sól dorobiła się majątków.

- na przełomie średniowiecza i renesansu po raz pierwszy próbowano pozyskać sól z wody morskiej. Do tej pory jedynym źródłem wydobycia były złoża kamienne. Robiono to w tzw. zatokach solnych, z których ekstrahowano czystą sól.

- w XIV wieku rozpowszechniło się określenie na sól: "białe złoto"- nazwa ta najlepiej przedstawia rolę soli, jaką odgrywała w życiu codziennym ludzi w przeszłości.

Podział ze względu na otrzymywanie:

Sól można otrzymywać na dwa sposoby. Pierwszy to wydobycie ze złóż kopalnianych. Drugi to pozyskiwanie soli z wody morskiej.

Należy pamiętać, iż genealogicznie wszystkie złoża soli są pochodzenia morskiego. Obecnie występujące złoża znajduję się tam, gdzie kiedyś lądy były zalane wodą morską (okresy zlodowaceń).

  1. Sól kamienna

Sól kamienna to najstarszy rodzaj soli. Wydobywa się ją w kopalniach podziemnych w postaci bloków, kamieni lub brył. Następnie poddaje się ją procesowi krystalizacji i oczyszczania z zanieczyszczeń. W efekcie otrzymujemy drobne ziarna, białego kruszcu. W soli kamiennej podstawową substancją jest chlorek sodu.

Kopalnie soli kamiennej znajdują się w Polsce m.in. w Wieliczce i Bochni; w Anglii; we Włoszech

Dziś bardziej popularnym sposobem jest wydobywanie soli z morza. Jednym z powodów tej sytuacji jest wyczerpywanie się złóż soli kamiennej i poszukiwanie alternatywnych metod.

  1. Sól morska

Sól morską otrzymuje się w sposób naturalny, przez odparowanie wody morskiej pod wpływem ciepła słonecznego. Wykonuje się to w specjalnych odstojnikach, nazywanych inaczej salinami. Można ją też otrzymywać w sztuczny sposób, przez odparowywanie wody morskiej w tzw. odparownikach. Dla obu sposobów otrzymywania soli, woda musi odpowiednio podgrzana. W wyższej temperaturze odparowywanie zachodzi szybciej, a uzyskana sól jest bardziej delikatna, mniej zanieczyszczona i ma bielszy kolor.

Używanie soli morskiej zamiast soli kamiennej jest korzystniejsze dla człowieka, gdyż sól morska zawiera tylko 34 % chlorku sody, resztę stanowią inne sole będące bogatym źródłem mikroelementów, niezbędnych do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu.

Takie pierwiastki, jak magnez, sód, żelazo, cynk i inne zawarte w soli morskiej, są niezwykle ważne dla zdrowia człowieka. Umożliwiają przeprowadzenie wielu reakcji biochemicznych, dzięki którym możemy żyć. Należy jednak zachować umiar w jej spożywaniu, gdyż nadmiar także jest szkodliwy.

Przykład: dzienne zapotrzebowanie człowieka na sód wynosi ok. 5 gramów. A więc używając soli morskiej nie powinniśmy przekraczać ilości 15 gramów na dzień. Niestety, wiele produktów spożywczych zawiera duże jej ilości i nie zdając sobie z tego sprawy często dostarczamy jej organizmowi o wiele więcej. Tymczasem nadmiar soli może być przyczyną chorób kardiologicznych (sód powoduje zatrzymanie wody w organizmie, wzrost ciśnienie tętniczego, przyspieszenie akcji serca).

Sól w kuchni:

  1. Przygotowanie

Sól morską otrzymuje się w postaci kryształków o wielkości kilku milimetrów, więc przed jej użyciem należy ją rozdrobnić np. w młynku lub moździerzu. Sól łatwo pochłania wilgoć zawartą w atmosferze, dlatego trzeba ją trzymać szczelnie zamkniętą. Do pojemnika, w którym ja przechowujemy warto włożyć parę ziaren ryżu, by pochłaniały nadmiar wilgoci.

  1. Zastosowanie:

- jako środek konserwujący- ma właściwości antyseptyczne, powstrzymuje rozmnażanie bakterii, przedłużając okres świeżości żywności. Konserwuje się nią przede wszystkim mięso, ryby i sery.

- jako substancja uniemożliwiająca utratę soli mineralnych przez warzywa w trakcie ich gotowania.

- jako substancja równoważąca działanie drożdży. Do pieczenia ciasta drożdżowego zawsze dodaje się soli, gdyż jest ona niezbędna.

- jako substancja nadająca smak potrawom. Jak żadna inna potrafi wydobyć smak i aromat innych składników potrawy. Tylko nieliczne osoby nie używają w czasie gotowania soli. Jedzenie niesłone jest po prostu mdłe.

  1. Ciekawostki z kuchni:

- sól ma zdolności wyciągania wody z jedzenia, dlatego w celu uzyskania miękkiej i soczystej wołowiny , nie należy jej solić przed gotowaniem. Z kolei aby otrzymać smaczną cebulkę, trzeba ja posolić przed smażeniem.

- sól ma zdolności usuwania smaku goryczy, dlatego często soli się takie warzywa jak ogórek, czy oberżyna.

Sól z punktu widzenia chemii:

Według chemicznej definicji sól to związek chemiczny będący pochodną kwasu, w którym atomy wodoru zostały podstawione atomami metalu lub inaczej: sól to związek chemiczny będący pochodna wodorotlenków metali, w których grupy wodorotlenkowe zostały podstawione resztami kwasowymi.

Do grupy soli zaliczamy wiele różnych związków

Wzór ogólny soli przedstawia się następującym wzorem:

MnRm

gdzie, M- atom metalu

R- reszta kwasowa

n- ilość atomów metalu w cząsteczce

m- ilość reszt kwasowych w cząsteczce

Sole w chemii najczęściej i najłatwiej otrzymuje się w wyniku reakcji zobojętniania, czyli reakcji kwasów z wodorotlenkami metali. Innymi sposobami ich otrzymywania są reakcje: metalu z kwasem, tlenku metalu z kwasem, czy zasady z tlenkiem niemetalu.

W trakcie rozpuszczania soli w wodzie (o ile dana sól jest rozpuszczalna w wodzie), sól rozpada się na dodatnio naładowane jony metalu, oraz na aniony (jony ujemnie naładowane) reszt kwasowych. Ta zdolność ma szczególnie ważne znaczenie dla procesów życiowych, dzięki temu np. kationy potasu i sodu mogą regulować zawartość wody w komórkach organizmów żywych.

Sole posiadają swoje nazwy chemiczne, które tworzy się od nazw kwasów i metalu, budującego cząsteczki soli.

Oprócz tego wiele z nich posiada nazwy zwyczajowe.

Przegląd soli:

  1. Sól kuchenna, jej poprawna nazwa to chlorek sodu (NaCl)

Jest wykorzystywana głównie w przemyśle chemicznym, ale także w chemii do otrzymywania innych związków sodu oraz w przemyśle szklarskim i garbarskim

  1. Sól gorzka, sól angielska, jej poprawna nazwa to siarczan (VI) magnezu (MgSO4)

Jest zawarta w soli morskiej, większe jej ilości znajdują się w niektórych wodach źródlanych, które maja gorzki smak (stąd jej nazwa). Znajduje zastosowanie w medycynie oraz w przemyśle: farbiarskim, garbarskim i w hutnictwie. Używa się jej do obciążania bawełny, jedwabiu i papieru. Udowodniono, że na organizm ludzki działa przeczyszczająco, żółciopędnie, a podawana dożylnie - znieczulająco i narkotycznie.

  1. Sól glauberska, jej poprawna nazwa to siarczan (VI) sodu (Na2SO4)

Ma zastosowanie w produkcji szkła, papieru, środków piorących i farb

  1. Sól Bertholetta, jej poprawna nazwa to chloran (V) potasu (KClO3)

Jest używana do wyrobu zapałek i materiałów wybuchowych

  1. Sól Mohra, jej poprawna nazwa to siarczan (VI) amonu- żelaza (II)
  2. Sól karlsbadzka to sztucznie wyprodukowana sól będąca mieszanką soli: glauberskiej, węglanu sodu, chlorku sodu i siarczanu (VI) potasu. Swoim składem oraz właściwościami odpowiada naturalnej soli leczniczej pochodzącej z czeskiego uzdrowiska Karlovy Vary.
  3. Sól fishera
  4. Sól czerwona
  5. Sól emska- mieszanina różnych soli, wykorzystywana w medycynie jako środek wykrztuśny