BEZKRĘGOWCE
# PIERWOTNIAKI
Odbieranie oraz przewodzenie bodźców u pierwotniaków zachodzi na zasadzie bardzo podobnej do przewodzenia w komórkach zwierzęcych. Wykorzystywane jest tutaj zjawisko polaryzacji i depolaryzacji błony komórkowej. Błona komórkowa u pierwotniaków jest spolaryzaowana. Jony są rozmieszczone asymetrycznie po oby stronach błony. Po zewnętrznej stronie błony gromadzą się ładunki dodatnie, czyli jony Na+ i K+. Po wewnętrznej stronie gromadzą się jony ujemne. Po zadziałaniu bodźca jony dodatnie przemieszczają się do wnętrza. Następuje depolaryzacja. Powstaje fala depolaryzacyjna, która przemieszcza się po powierzchni błony. Depolaryzacja wywołuje w komórce reakcję na bodziec. Jest to rodzaj taksji. Depolaryzacja błony jest chwilowa, powraca do stanu spoczynkowego.
# JAMOCHŁONY
Posiadają prymitywne neurony, wielobiegunowe, typu gwiaździstego. U jamochłonów występuje układ nerwowy typu dyfuzyjnego. Jest to układ rozproszony, w którym nie zaznaczonego wyraźnego centrum. Występuje natomiast pewna koncentracja neuronów wokół otworu prowadzącego do jamy chłonąco- trawiącej.
# PŁAZIŃCE
U płazińców występuje bardziej złożony układ nerwowy. Złożony jest on z części ośrodkowej i obwodowej. W części ośrodkowej znajdują się parzysty zwój mózgowy. Tworzą go dwa zwoje głowowe, które połączone są ze sobą za pomocą spoidła poprzecznego. Od parzystego zwoju mózgowego odchodzą podłużne pnie nerwowe, które tworzą cześć obwodowa układu nerwowego. Pnie nerwowe połączone są spoidłami poprzecznymi. Jest to układ nerwowy typu ortogonalnego. Można go uznać za układ nerwowy drabinkowy. Tak wiec płazińce posiadają część ośrodkową, w której następuje obróbka informacji pochodzących ze środowiska. Informacje te dostarczane są przez część obwodowa układu nerwowego.
#OBLEŃCE
Układ nerwowy obleńców zbudowany jest z pierścienia nerwowego, który otacza przednią część ciała w okolicy gardzieli oraz z pni nerwowych, które odchodzą częściowo do przodu, a częściowo do tyłu. Dwa główne, czyli pień grzbietowy i pień brzuszny biegną w wałkach hypodermalnych. Jest układ typu drabinkowego.
# PIERŚCIENICE
układ nerwowy pierścienic składa się z centralnego układu nerwowego i odchodzących od niego zwojów. Centralna część zbudowana jest ze zwojów nadgardzielowych, które tworzą mózg i obrączki okołogardzielowej. Obwodowa część układu nerwowego zbudowana jest z brzusznego łańcuszka nerwowego. Budują go parzyste zwoje rozmieszczone w każdym z segmentów. Jest to drabinkowy układ nerwowy.
# STAWONOGI
Układ nerwowy stawonogów składa się z mózgu i brzusznego łańcuszka nerwowego. Mózg tworzą nadgardzielowe zwoje mózgowe. Składa się on u najwyżej rozwiniętych stawonogów z kilku tysięcy neuronów. Zaznaczony jest w nim podział na trzy części: przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie. Jeżeli chodzi o brzuszny łańcuszek nerwowy to u stawonogów następuje koncentracja jego elementów. Dochodzi do zlewania się prawej i lewej części układu. U stawonogów w budowie morfologicznej nastąpił podział na tagmy: głowę, tułów , odwłok lub głowotułów i odwłok. W układzie nerwowym nastąpiło zlanie się zwojów odpowiadające tagmom. Przykładowo pająk posiada zwój głowotułowiowy.
U stawonogów występują dobrze wykształcone narządy zmysłów. Szczególnie skomplikowane są oczy, które zbudowane są z tysięcy omatidiów, czyli oczek prostych. Za odbiór wrażeń słuchowych odpowiedzialne są narządy tympanalne. Układ oddzielony jest od powłok ciała.
# MIĘCZAKI
u mięczaków wyróżnia się trzy pary zwojów nerwowych: głowowe, trzewiowe i nożne. U głowonogów dochodzi do koncentracji tych zwojów w przednim odcinku ciała. Powstaje w ten sposób "mózg".
KRĘGOWCE
#RYBY
Układ nerwowy ryb składa się z części środkowej i obwodowej. Część ośrodkową stanowi niewielki mózg składający sieć pięciu pęcherzyków. Pęcherzyki ułożone są liniowo. Mózg złożony jest z: kresomózgowia, międzymózgowia, śródmózgowia, móżdżku i rdzenia przedłużonego. Mózg można podzielić również na przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie. U ryb wyróżnia się dwa główne typy mózgowia: z dobrze rozwiniętym kresomózgowiem( Spodouste) i z rozwiniętym śródmózgowiem(Kostnoszkieletowe). U ryb aktywnych ruchowo dobrze rozwinięty jest również móżdżek. Za rdzeniem przedłużonym położony jest rdzeń kręgowy. Biegnie on wzdłuż kręgosłupa. Do narządów zmysłów należą: wzrok, węch, linia naboczna, narząd równoważno- słuchowy.
# PŁAZY
Mózg płazów jest niewielki. Poszczególne części mózgowia ułożone są liniowo. Dobrze rozwinięte jest kresomózgowie, które składa się z dwóch półkul. Na obwodowy układ nerwowy składają się: rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe. Z czaszki wychodzi podobnie jak u ryb 10 par nerwów czaszkowych. U płazów bezogonowych dobrze rozwinięte jest śródmózgowie. Płazy posiadają narządy: węchu, wzroku, czucia skórnego, smaku i równoważno- słuchowy.
# GADY
Układ nerwowy składa się z ośrodkowego i obwodowego układu. Mózgowie w stosunku do masy całe ciała jest niewielkie. Najsilniejszemu rozwojowi, w porównaniu z płazami uległo kresomózgowie. U gadów zatarło się liniowe ułożenie pęcherzyków.
# PTAKI
Mózg ptaków jest duży w stosunku do masy ciała. Jest krótki, rozepchany na boki. Nie ma już liniowego układu pęcherzyków mózgowych. Kresomózgowie jest duże, móżdżek również jest silnie rozwinięty. Jest to związane z bardzo dużą ruchliwością większości ptaków. Duży rdzeń przedłużony jest "esowato" wygięty. Międzymózgowie jest niewielkich rozmiarów. U ptaków 12 par nerwów czaszkowych odchodzi od mózgu. Rozwój mózgowia jest związany z przystosowaniem ptaków do lotu.
# SSAKI
U ssaków występuje najwyższy stopień rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. W stosunku do masy ciała ssaki mają największe mózgi. Największa częścią mózgu jest kresomózgowie. Na powierzchni półkul pojawia się kora nowa. Zbudowana jest z istoty szarej na zewnątrz i istoty białej wewnątrz. U większości płaty mózgu są pofałdowane. Najwyższy stopień pofałdowania występuje u małp człekokształtnych i u człowieka. Na kresomózgowiu wyróżnia się pięć płatów: czołowy, ciemieniowy, potyliczny skroniowe. Międzymózgowie i śródmózgowie jest niewielkie. Móżdżek ssaków podobnie jak kresomózgowie jest podzielony na dwie półkule. On też pokryty jest korą. Na zewnątrz położona jest istota biała, wewnątrz istota szara. Z mózgu ssaków odchodzi 12 par nerwów czaszkowych. U ssaków rozwinięte są: narząd węchu, narząd wzroku, narząd równoważno- słuchowy, narząd smaku.
