Pierwotniaki, jamochłony, gąbki

Zwierzęta charakteryzują się wymianą gazową poprzez cała powierzchnie ciała. Wymiana tlenu następuje wyniku dyfuzji i przebiega w bardzo prosty sposób. Tlen rozpuszczając się wodzie łatwo dyfunduje do komórek i tkanek. Małe zwierzęta nie potrzebują skomplikowanych narządów oddechowych. Małe rozmiary ciała a tym samym większa powierzchnia ciała w porównaniu do objętości ciała zapewniają sprawna wymianę gazową.

Komórki w których przebiega metabolizm znajdują się zazwyczaj tuz pod powłoka ciała, dlatego tlen nie musi pokonywać dużej odległości. Metabolizm jest u tych zwierząt bardzo powolny, dlatego zapotrzebowanie na tlen jest u nich niskie.

Obleńce i płazińce

Organizmy z tych grup również oddychają cała powierzchnia ciała choć te formy, które są pasożytami wewnętrznymi mogą oddychać beztlenowo prowadząc proces fermentacji, w czasie którego dochodzi najczęściej do rozkładu glikogenu. U niektórych larw organizmów z tej grupy występuje duża wrażliwość na zawartość tlenu w środowisku. Ich cykl rozwojowy wymaga bowiem przemieszczenie się do miejsc, w których zawartość tlenu w środowisku jest znaczna.

Pierścienice

Zwierzęta należące do tej grupy oddychają z reguły całym ciałem. Na skórze posiadają duże ilości śluzu, wydzielanego przez komórki gruczołowe, który sprawia, że powierzchnia ciała jest stale nawilżona. Dzięki temu tlen zawarty w powietrzu rozpuszcza się i może dyfundować do naczyń krwionośnych lub bezpośrednio do komórek naskórka. U gatunków należących do wieloszczetów np. nereida mogą występować specjalne narządy wymiany gazowej jakimi są skrzela. Są to silnie unaczynione wyrostki ciała, osadzone na parapodiach.

Stawonogi

U stawonogów w zależności od grupy, narządy oddechowe mogą wyglądać bardzo różnie. U drobnych skorupiaków takich jak oczlik czy dafnia występuje oddychanie całą powierzchnia ciała.

Skorupiaki

Organizmy te mogą prowadzić wymianę gazowa za pomocą blaszkowatych, cienkich skrzeli, które położone są na odnóżach krocznych. U niektórych gatunków role narządu oddechowego mogą prowadzić tylko same odnóża, które wykazują bardzo silne ukrwienie.

Owady

U owadów układ oddechowy tworzą skomplikowane systemy rurek, rozpoczynających się na powierzchni ciała otworem. Utwory te nazywamy tchawkami a otwory do nich prowadzące to przetchlinki. Położenie oraz ilość przetchlinek zależą od gatunku owada. Najczęściej spotyka się około 20 otworów przetchlinkowych, z których osiem par znajduje się na tułowiu a jedna na odwłoku.

Poprzez te otwory, powietrze dostaje się do gęstej sieci rurek, które zlokalizowane są we wszystkich częściach ciała. W tkankach, które maja kontakt z tchawkami, dochodzi do wymiany gazów.

Aby tchawki posiadały odpowiednia elastyczność, konieczne jest posiadanie przez nie odpowiedniej osłonki chitynowej. Wymiana gazów pomiędzy tkankami a tchawkami wspomagana jest u nich poprzez ruchy odwłoka i skurcze mięśni. Na końcu tchawki znajduje się tracheola, która wypełnia specyficzny pod względem składu płyn. W substancji tej następuje rozpuszczenie gazów, które dzięki temu łatwiej dyfundują do komórek. U niektórych larw, bytujących w wodzie, oddychanie może być prowadzone dzięki skrzelotchawkom. Maja one postać cienkich blaszek, które z kolei prowadzą do tchawek. Układ krwionośny owadów nie spełnia tak jak u innych organizmów funkcji transportującej tlen. Dzięki temu dochodzi tu do szybkiej wymiany gazowej a tym samym do szybkiego uzyskiwania energii, która potrzebna jest do szybkiego lotu.

Pajęczaki

U tych organizmów narządami oddechowymi są płucotchawki. Położone są one u dołu odwłoka. Mają postać grzebykowatych i spłaszczonych rozgałęzień pni tchawkowych. Do struktur tych powietrze dostaje się poprzez przetchlinki. Pnie tchawkowe obmywane są przez hemolimfę, pomiędzy która dochodzi do wymiany gazów.

Mięczaki

U organizmów żyjących w wodzie wymiana gazowa zachodzi głównie poprzez silnie unaczynione i parzyste skrzela. Ślimaki płucodyszne oddychają dzięki silnie ukrwionym strukturom, zbudowanym z nabłonka jamy płaszczowej.