Wrotki wyróżniają się: 

  • Dwuboczną symetrią ciała 
  • Zamieszkują zbiorniki wodne, głównie wody śródlądowe 
  • Zasiedlają miejsca wilgotne np. glebę 
  • Nieliczne pasożytują na innych organizmach 

Ogólna budowa ciała wrotków 

Wrotki to małe zwierzęta (1mm), ich ciało składa się ze ściśle określonej dla każdego gatunku liczby komórek. Są trójwarstwowymi tkankowcami. Występuje u nich pseudoceloma. Płyn, którym jest wypełniona pierwotna jama ciała nadaje mu sprężystości i sztywności - odgrywa rolę szkieletu hydraulicznego zwanego hydroszkieletem. 

Głowa - może być wciągana do tułowia, znajduje się na niej charakterystyczny aparat rzęskowy zwany też wrotnym, zbudowany z dwóch pierścieni rzęsek, które poruszają się w przeciwnych kierunkach. Pełni w życiu wrotków wiele funkcji: 

  • Umożliwia poruszanie się 
  • Bierze udział w odżywianiu się 
  • Uczestniczy w wydalaniu zbędnych produktów przemiany materii 
  • Umożliwia wzajemne poznawanie się osobników tego samego gatunku. 

Tułów - najszersza część ciała, w której mieści się większość narządów wewnętrznych 

Noga - wydłużona, niekiedy członowana, może być wciągana do tułowia, na jej końcu znajduje się jeden lub dwa palce, które są wyrostkami uczestniczącymi w poruszaniu się lub umożliwiają przyczepianie się do podłoża. 

Pokrycie ciała i układ mięśniowy 

Wrotki nie wykształcają wora powłokowo - mięśniowego. Ściana ich ciała jest zbudowana ze syncytialnego nabłonka pokrytego od zewnątrz oskórkiem, który może tworzyć twardy pancerz w części tułowiowej. Niektóre wrotki osiadłe są dodatkowo pokryte galaretowymi otoczkami tzw. domkami. 

W skład układu mięśniowego wchodzą pasma mięśni podłużnych (wciąganie aparatu wrotnego i nogi w głąb tułowia) i okrężnych (ruchy lokomotoryczne i zwężanie tułowia). 

Podstawowe czynności życiowe wrotków 

Wrotki są filtratorami ich pokarm to drobne organizmy wodne. 

Układ pokarmowy wrotków jest drożny czyli otwarty na obu końcach. To ciągnący się wzdłuż ciała przewód. Rozpoczyna się otworem gębowym, kończy otworem odbytowym. Pozwala to na pobieranie nowej porcji pożywienia, bez oczekiwania na strawienie poprzedniej.  W skład układu pokarmowego wchodzą: otwór gębowy, jama gębowa, gardziel, przełyk, żołądek, jelito zakończone odbytem. Otwór gębowy znajduje się między pierścieniami aparatu rzęskowego, ruchy rzęsek tworzą wiry, które kierują pokarm do otworu, potem do jamy gębowej i gardzieli. Gardziel jest silnie umięśniona, zachodzi tam rozcieranie pożywienia, a potem transport do przełyku i żołądka, gdzie zachodzi chemiczne trawienie pokarmu za pomocą enzymów trawiennych wydzielanych przez gruczoły trzustkowe. Produkty rozkładu są wchłaniane i rozprowadzane po ciele za pomocą płynu wypełniającego celomę, a niestrawione resztki przesuwają się jelitem do kloaki i stamtąd są usuwane otworem odbytowym. 

 

Kloaka - końcowy odcinek jelita, uchodzą do niej przewody układów rozrodczego i wydalniczego. 

 

Wrotki nie mają układu oddechowego i krwionośnego. Oddychanie zachodzi powierzchnią ciała, a transport przez płyn wypełniający pseudocelomę. 

 

Układ nerwowy wykazuje wysoki poziom centralizacji. W jego skład wchodzą trzy zwoje: zwój mózgowy i zwój aparatu rzęskowego zlokalizowane w głowie i zwój nożny umiejscowiony na końcu ciała. Od zwojów odchodzą parzyste nerwy. Narządy zmysłów to: fotoreceptory, chemoreceptory i mechanoreceptory o funkcji czuciowej. 

 

Wrotki mają układ wydalniczy typu protonefrydialnego (tak jak płazińce). Składa się on z parzystych kanalików bocznych biegnących wzdłuż ciała, które z jednej strony otwierają się do kloaki, a z drugiej są zakończone kilkoma komórkami płomykowymi. 

 

Rozmnażanie i rozwój wrotków 

Wrotki rozdzielają się płciowo i bezpłciowo (partenogeneza). Są rozdzielnopłciowe, w niektórych grupach nie stwierdzono obecności samców, tam gdzie istnieją występuje demorfizm płciowy - płcie różnią się od siebie wyglądem. Samce są mniejsze od samic i mają uwstecznioną budowę ciała. 

 

Układ rozrodczy żeński - parzyste jajniki i odchodzące od nich jajowody otwierające się do kloaki. 

Układ rozrodczy męski - jądro oraz nasieniowód uchodzący na zewnątrz ciała, jego końcowy odcinek tworzy narząd kopulacyjny. 

U wrotków zachodzi zapłodnienie wewnętrzne. 

 

U większości wrotków występuje heterogonia czyli postępowanie po sobie pokoleń dwupłciowych rozmnażających się płciowo oraz pokoleń wyłącznie żeńskich rozmnażających się partenogenetycznie. Rodzaj rozmnażania zależy od warunków środowiska. 

Warunki stabilne i korzystne - rozmnażanie partenogenetyczne 

Warunki zmienne i trudne - rozmnażają się płciowo (pojawiają się samce) 

Rozmnażanie płciowe wprowadza różnorodność genetyczną w populacji co pozwala jej przeżyć w trudnych warunkach.