Genetyka jest nauką zajmującą się zagadnieniem dziedziczności i zmienności organizmów. Zajmuje się procesem przekazywania genów organizmom potomnym i ich wpływem na dziedziczone cechy.
Prekursorem genetyki był Grzegorz Mendel. Ten czeski zakonnik urodził się w 1822 roku, a zmarł w 1884 roku. Badał on zasady dziedziczenia na przykładzie groszku pachnącego. Analizował siedem różnych cech i stwierdził, mimo że niektóre cechy nie ujawniają się w danym pokoleniu, to nigdy nie giną i pojawiają się w którymś kolejnym. Uważał, że za dziedziczenie są odpowiedzialne czynniki dziedziczne.
Podstawowym nośnikiem informacji genetycznej jest gen. Geny są to odcinki DNA, zawierające informacje niezbędne do biosyntezy białek w postaci odpowiednich sekwencji nukleotydów. Dalsze złożone procesy prowadzą do wykształcenia danych cech organizmu.
Geny dzielą się na kilka typów. Mówimy o genach dominujących i recesywnych, epistatycznych i hipostatycznych, subletalnych, plejotropowych, dopełniających, kumulatywnych, subletalnych. Nazwa genu zależy od tego, jaką reakcję wywołuje. Ze względu na sposób działania geny dzielą się na strukturalne i regulatorowe.
Wszystkie geny i ich kombinacje w danym organizmie tworzą jego genotyp.
W organizmach zachodzą różne mutacje, co warunkuje ich zmienność i ciągłość procesu ewolucji. Mutacje mają różny charakter:
- Genowe - inaczej punktowe. Zmianie ulega kolejność (sekwencja) zasad w odcinku kwasu dezoksyrybonukleinowego. Może to prowadzić do powstawania nowych genów i wielu szkodliwych zmian w organizmie.
- Chromosomowe - zmiany dotyczą struktury chromosomów. Dochodzi do pękania chromosomów w płaszczyźnie poprzecznej i zmiany położenia, zmiany te są przekazywane następnym pokoleniom. Mutacje te mogą powstawać samoczynnie lub pod wpływem czynników środowiskowych takich, jak np. promieniowanie jonizujące.
- Genomowe - zmianie ulega liczba chromosomów, co jest spowodowane nieprawidłowym podziałem jądra komórkowego. W wyniku tych mutacji dochodzi to powstania nowych gatunków.
- Somatyczne - dotyczą komórek somatycznych i nie są przekazywane kolejnym pokoleniom.
Genetyka jest dziedziną szybko rozwijającą się. Ma zastosowanie w medycynie - zwłaszcza w diagnostyce i terapii genowej. Pozwala na wczesne wykrywanie chorób, przez wykonywanie odpowiednich testów genetycznych. Są szanse na jej szerokie zastosowanie w transplantologii do hodowli tkanek i narządów, które nie będą odrzucane przez biorcę. W laboratoriach hodowane są mikroorganizmy do pozyskiwania antybiotyków i różnych użytecznych białek.
Jak każda dziedzina nauki, również genetyka niesie ze sobą pewne niebezpieczeństwo jej niewłaściwego wykorzystania np. do produkcji broni biologicznej czy tworzenia zmutowanych gatunków organizmów stwarzających zagrożenie dla środowiska.
Niepokoje budzą również eksperymenty z klonowaniem zwłaszcza ludzkich komórek płciowych. Budzi to zwłaszcza obawy środowisk religijnych. Według ich opinii człowiek sięga po zadania, które leżą tylko w gestii Boga.
Do badań molekularnych należy podchodzić z rozwagą, zresztą jak i do każdy innych. Niewątpliwie jednak genetyka będzie się ciągle rozwijać.
