W skład układu narządu ruchu zaliczamy szkielet, stawy i więzadła oraz mięsnie.
Zadania szkieletu:
- rusztowanie dla ciała;
- oparcie dla mięśni;
- ochrona narządów wewnętrznych;
- udział we wzroście organizmu.
Szkielet możemy podzielić na szkielet osiowy, w którym wyróżniamy czaszkę, kręgosłup oraz klatkę piersiową, czyli m. in. żebra i mostek, a także szkielet kończyn. Do szkieletu kończyn możemy zaliczyć kości kończyny górnej i kończyny dolnej, jak również obręcz barkową i miednicową.
Szkielet zbudowany jest z tkanki chrzęstnej i tkanki kostnej. Tkanka kostna charakteryzuje się dużą wytrzymałością mechaniczną i twardością. Dzięki temu szkielet jest wytrzymały, może przyjmować znaczne obciążenia, pozostaje odporny na zginanie, równocześnie zachowując pewną elastyczność.
Zrzeszotnienie kości, inaczej osteoporoza - choroba ta powoduje kruchość i łamliwość kości, w jej przebiegu charakterystyczna jest przewaga procesów demineralizacji kości, sole wapnia są wymywane. Najczęściej osteoporoza występuje u osób starszych, w przeważającej liczbie u kobiet.
Stawy, które są ruchomymi połączeniami kości zapewniają szeroki zakres ruchów. Choroby stawów związane są z chorobami reumatycznymi, zakaźnymi, alergicznymi, czy wadami wrodzonymi. Może dochodzić także do urazów stawów, które prowadzą z kolei do zwichnięcia, skręcenia kończyny.
Mięśnie zbudowane są z tkanki mięśniowej i tworzą układ mięśniowy. Należą one do tzw. czynnego układu ruchu. Dzięki nim możliwe jest wykonywanie ruchu. Mięśnie szkieletowe za pomocą ścięgien łączą się z kośćmi, a ich skurcz wiąże się z przemieszczeniami części szkieletu względem siebie.
Mięśnie działają przeważnie antagonistycznie, np. mięśnie odpowiedzialne za zginanie i prostowanie kończyny. Funkcjonowanie mięśni wymaga energii, która pochodzi z rozpadu glukozy. W warunkach tlenowych glukoza przekształca się w kwas pirogronowy, w warunkach beztlenowych - w kwas mlekowy.
Wady układu narządu ruchu mogą być uwarunkowane genetyczne, najczęściej jednak wiążą się m. in. z nieodpowiednim trybem życia, różnymi chorobami, np. krzywica, złą dietą czy brakiem ruchu. Bardzo ważne jest, aby rodzice pilnowali prawidłowej postawy dziecka, np. podczas czytania, pisania, aby zadbali by dziecko nie przeciążało kręgosłupa, np. w skutek noszenia ciężkiej teczki. W przypadku zaobserwowania wad wskazane jest udanie się do lekarza i rozpoczęcie gimnastyki korekcyjnej.
Pierwsza pomoc przy urazach, które dotykają szczególnie układu narządu ruchu jest niezwykle istotna, gdyż natychmiastowa, skuteczna akcja ratunkowa może uchronić poszkodowanego przed kalectwem, a niekiedy nawet ocalić mu życie.
