Sztywną konstrukcję, na której oparte jest całe ciało człowieka tworzy szkielet. Kości chronią narządy wewnętrzne przed urazami, nadają kształt ciału, są punktem zaczepu mięśni, stanowią aparat ruchu. W skład szkieletu wchodzą kości czaszki i kręgosłupa, kończyny górne i dolne wraz z obręczami, klatka piersiowa, miednica. Czaszka stanowi osłonę dla ważnego i delikatnego narządu, jakim jest mózg. Jest też miejscem usytuowania narządów zmysłów. Czaszkę można podzielić na mózgoczaszkę i trzewioczaszkę. Mózgoczaszka składa się z kości potylicznej, kości skroniowych, kości ciemieniowych, k. czołowej. Trzewioczaszka zbudowana jest m.in. z kości klinowych, jarzmowych, szczęki i żuchwy. Oczywiście w każdej ze wspomnianych kości można wyróżnić wiele elementów. Kręgosłup jest podłużną osią organizmu, rusztowaniem, do którego przytwierdzone są inne elementy szkieletu. Dzieli się na odcinki: szyjny (złożony z siedmiu kręgów), piersiowy (złożony z dwunastu kręgów), lędźwiowy (pięciokręgowy), krzyżowy (pięciokręgowy), odcinek guziczny (3-5 kręgów). Pomiędzy kręgami znajdują się chrząstki amortyzujące siłę nacisku kręgów na siebie. Zmniejszają one obciążenia w obrębie kręgosłupa.
Klatka piersiowa stanowi solidną osłonę dla narządów takich jak m.in. serce, płuca, wątroba. Klatka piersiowa dzięki swoim ruchom umożliwia oddychanie. Zbudowana jest z dwunastu par żeber (7 prawdziwych-połączonych z mostkiem, 3 rzekomych-nie łączących się bezpośrednio z mostkiem, ale za pośrednictwem innego żebra, 2 wolnych-nie połączonych z mostkiem).
Kończyna górna składa się z kości ramieniowej, k. łokciowej, k. promieniowej, kości śródręcza, kości nadgarstka, kości palców (paliczków). Obręcz barkową tworzą łopatka i obojczyk.
Kończyna dolna zbudowana jest z kości udowej, rzepki, kości piszczelowej i strzałkowej, kości stępu, kości śródstopia i kości palców. Miednica składa się z kości biodrowych, łonowych, kulszowych i k. krzyżowej.
Szkielet człowieka w okresie płodowym ma charakter chrzęstny, jednak stopniowo zaczyna kostnieć i w okresie dojrzałości chrząstka występuje w niewielu miejscach w organizmie, m.in. w krtani, na powierzchni stawów, w nosie, uchu, na końcach żeber, pomiędzy kręgami. Tkanka chrzęstna jest elastyczna i wytrzymała, zbudowana z komórek chrzęstnych (chondrocytów) i substancji międzykomórkowej. O wiele bardziej wytrzymała od chrząstki jest tkanka kostna. Nie jest już ona tak elastyczna, ale za to twarda dzięki wysyceniu solami wapnia i fosforu. Kość zbudowana jest z istoty zbitej i gąbczastej. Kanałami Haversa wędrują naczynia krwionośne odżywiające komórki kostne (osteocyty). Kości długie np. ramieniowa czy udowa, składają się z dwóch nasad (górnej i dolnej) oraz trzonu. Całą kość pokrywa specjalna błona zwana okostną. Jest ona mocno unaczyniona i unerwiona. Jej zadaniem jest odżywianie kości i ochranianie jej z zewnętrznej strony. To okostna odpowiada za odtwarzanie się kości w miejscu złamania. Zawiera ona osteoblasty (komórki kościotwórcze) regenerujące kość. Nasady kości zbudowane są z beleczek kostnych, dzięki temu kość jest lekka, ale wytrzymała. Pomiędzy beleczkami znajdują się naczyńka krwionośne i szpik kostny. Trzon kości jest natomiast zbudowany ze struktury zbitej, bardzo twardej. W samym środku kości (w strukturze zbitej) występuje jama, w której znajduje się szpik kostny, odpowiedzialny za wytwarzanie komórek krwi. Jest to szpik czerwony. Z wiekiem szpik ten wykazuje tendencje do przekształcania się w szpik żółty, który nie produkuje krwinek, a barwę swoją zawdzięcza obecności dużej ilości tłuszczu. Związkami nieorganicznymi budującymi kości są wspomniane już sole wapnia i fosforu (odpowiedzialne za sztywność kości), natomiast budulcem organicznym kości jest osseina nadająca elastyczność.
Układ kostny u człowieka przestaje rosnąć w wieku 23-25 lat. Znaną i powszechną chorobą układu kostnego jest osteoporoza, polegająca na odwapnianiu kości (wapń "ucieka" z kości), wskutek czego stają się one kruche i łamliwe. Owocuje to licznymi złamaniami u osób starszych (gdyż to u nich rozwija się osteoporoza). Badaniem pozwalającym wykryć osteoporozę jest pomiar gęstości kości. Zapobieganie chorobie polega na przyjmowaniu z pokarmem dużej ilości wapnia (należy pić mleko).
Kości w całym układzie kostnym są ze sobą połączone, w różny sposób. Nieruchomymi połączeniami kości są szwy, występujące pomiędzy kośćmi mózgoczaszki (szwy wyglądają jak zygzaki w miejscach styku dwóch kości). U dorosłego człowieka szwy są zupełnie nieruchome i wysycone solami nieorganicznymi. U dziecka szwy nie są sztywne. W czasie porodu kości czaszki dziecka zachodzą na siebie, aby zmniejszyć obwód głowy i ułatwić przedostanie się małemu człowiekowi przez drogi rodne matki. Pomiędzy kręgami występują połączenia typu półruchomego, dzięki którym kręgi mają pewną swobodę ruchu, ale niezbyt dużą. Są wreszcie połączenia zupełnie ruchome-stawy. W stawach kości mogą przybierać różne położenie względem siebie. Przykładem jest staw barkowy, w którym kość ramieniowa ma praktycznie nieograniczoną swobodę ruchu. Wyróżniamy stawy siodełkowe (np. kciuka), zawiasowe (np. łokciowy) i kuliste (np. biodrowy). Staw otoczony jest torebką stawową, czyli specjalną błoną. która utrzymuje kości w stawie i produkuje maź zmniejszającą tarcie w stawie. Przestrzeń wydzielona przez torebkę stawową, to jama stawowa. Powierzchnie stykających się ze sobą kości pokrywa chrząstka stawowa, zmniejszająca tarcie i ułatwiająca ślizganie się dwóch powierzchni. Chrząstka taka jest wytrzymała na ścieranie.
W skład układu ruchu człowieka wchodzą też mięśnie. W układzie ruchu występują mięśnie poprzecznie prążkowane, jednak w ciele człowieka spotykamy też inne rodzaje mięśni: gładkie-budujące ściany naczyń krwionośnych i niektórych narządów. Serce zbudowane jest ze specjalnych komórek mięśniowych, tzw. sercowych, podobnych w budowie i działaniu do poprzecznie prążkowanych. Mięśnie poprzecznie prążkowane dzielimy na prostowniki i zginacze oraz ze względu na strukturę, jaką mogą tworzyć (np. mięsień dwugłowy). Mięśnie poprzecznie prążkowane mają to do siebie, że ich praca zależy od naszej woli, czego nie możemy powiedzieć o mięśniach gładkich i mięśniach serca, na których pracę nie mamy wpływu. Mięśnie szkieletowe umożliwiają nam wykonywanie ruchów, nie mają one jednak zdolności rozkurczania się, mogą się tylko kurczyć, dlatego w celu wykonania czynności przeciwstawnej do pracy jednego mięśnia konieczna jest praca innego mięśnia. Przykładowo, jeśli zginamy rękę w łokciu, to pracę wykonuje inny mięsień, niż w przypadku prostowania ręki w łokciu.
Wady w budowie i funkcjonowaniu szkieletu są dość powszechne. Leczeniem wad budowy szkieletu zajmuje się ortopedia. Trzy podstawowe wady kręgosłupa, to lordoza polegająca na pojawieniu się nadmiernego wygięcia kręgosłupa do przodu w odcinku szyjnym i lędźwiowym (prawidłowy kręgosłup jest wygięty na tych odcinkach, jednak umiarkowanie); skolioza (wygięcie kręgosłupa w bok); kifoza, czyli nadmierne wygięcie do tyłu (na odcinku piersiowym). Do chorób układu kostnego zalicza się też krzywicę, spowodowaną deformacjami kości. Przyczyną choroby jest brak witaminy D w okresie dorastania. Jest ona niezbędna do wchłaniania wapnia. Szkielet może też być zdeformowany w wyniku nieprawidłowego stylu życia (garbienie się, nieprawidłowa postawa podczas siedzenia). Skrzywienia kości mogą też być wrodzone.
bzdryl
Użytkownik
Punkty rankingowe:
Zdobyte odznaki:
0bzdryl
Użytkownik