Czerwone krwinki (ang. red blood cells - RBC)

Czerwone krwinki (erytrocyty) transportują tlen do tkanek, a stamtąd dwutlenek węgla jest przez nie odprowadzany. Czerwone krwinki są podawane w razie niedokrwistości, która spowodowana jest poprzez złośliwe nowotwory, upośledzeniem nerek, z powodu krwawień z pokarmowego przewodu, czy utracie ostrej krwi na skutek wypadku. Erytrocyty są zazwyczaj podawane w postaciach następujących:

  • Koncentrat czerwonych krwinek - pojedyncza jednostka KKCz posiada czerwone krwinki które wyodrębnione zostały z jednostki pełnej krwi z dodatkiem substancji będącej antykoagulatorem.
  • przemywane krwinki czerwone - to jednostka czerwonych krwinek przemytych fizjologicznym, jałowym roztworem sodowego chlorku. Przemywane erytrocyty wolne są w zasadzie od wszystkich pozostałych śladów osocza. Są podawane zamiast koncentratu czerwonych krwinek pacjentom, będącym nadwrażliwymi na proteiny zawarte w osoczu albo kiedy przewidywane są transfuzje wielokrotne.
  • ubogoleukocytarne krwinki czerwone - to jednostka czerwonych krwinek uzyskana przez filtrowanie, które powoduje usunięcie białych krwinek.

Erytrocyty są głównym składnikiem krwi. Kształt tych krwinek jest stały, typowy dla określonego gatunku (przechodzące przez włosowate naczynia erytrocyty chwilowo mogą ulec odkształceniu). W krwi spotkać można krwinki posiadające inny kształt - jest to oznaką patologii, np. krwinki sierpowate w sierpowatej anemii. U człowieka i innych ssaków czerwone normalne ciałka są dwuwklęsłe i okrągłe. Komórki pozbawione są komórkowego jądra i pozostałych organelli - dzięki czemu komórkę charakteryzują minimalne własne koszty metabolizmu. Poza ssakami inne kręgowce posiadają jądrzaste erytrocyty, jednak tutaj także inne cytoplazmatyczne organella podlegały redukcji. Czerwone krwinki wytwarzane są w szpiku kostnym czerwonym w ogromnym tempie u człowieka np. 2,4 mln/sekundę. Długość życia tych krwinek uzależniona jest od tempa metabolizmu u zwierzęcia. U zmiennocieplnych długość życia krwinek wynosi 2 lata nawet, u człowieka - 100-120 dni, u ptaków drobnych z kolei kilkadziesiąt godzin. Erytrocyty słabnące wyłapywane są przez siateczkowo-śródbłonowy układ śledziony (wątroby w stopniu mniejszym). Należące do niego komórki fagują krwinki stare i rozkładają do hemu i aminokwasów hemoglobinę (hem to grupa prostetyczna (niebiałkowa) barwnika krwi - mioglobiny i hemoglobiny). Hem pozbawiony zostaje żelaza, powraca do osocza, możliwe jest ponownie jego użycie w syntezie hemoglobiny. Wówczas powstaje biliwerdyna (czyli produkt procesu rozpadu hemoglobiny, jest jednym z żółciowych barwników). Ta zaś ulega przekształceniu w bilirubinę (także białkowy barwnik) później wydzielaną jako element żółci. Funkcją elementarną ciałek czerwonych jest przenoszenie tlenu - dzięki wiązaniu się odwracalnemu tlenu i hemoglobiny (Hb - hemowe białko wiąże 4 cząsteczki Fe+2), dwutlenku węgla, witaminy C i adrenaliny. Średnica krwinki pojedynczej człowieka równa jest 7,5 mikrometra. U pozostałych zwierząt wynosi 4 - kilkudziesięciu mikrometrów. Zwierzęta stałocieplne posiadają erytrocyty o mniejszych rozmiarach (krwinki mniejsze posiadają większą powierzchnię łączną wymiany gazowej). Ilość erytrocytów także jest gatunkową cechą, lecz podlega stosunkowo znacznym wahaniom - np. podnosi się (hemopoeza wzmożona), kiedy ciśnienie atmosferyczne spadnie albo zwiększeniu ulega wydzielanie glikokortykoidów (to hormony także wpływające na metabolizm cząsteczek białek). U mężczyzny obecnych jest w przybliżeniu 5,4 mln/mm, z kolei u kobiety - około 4,5 mln/mm, noworodka posiada w przybliżeniu 7 mln krwinek/mm. Czerwone krwinki nie posiadają możliwości ruchu aktywnego - są biernie przenoszone wraz z prądem krwi. Krwinki te są od osocza cięższe, opadają do dna naczynia, w którym mogą się znaleźć krew. Wartość szybkości opadu określany jest tzw. odczynem Biernackiego (OB). OB prawidłowy u mężczyzn równy jest 6mm/h, u kobiet z kolei 10mm/h.

***

Krew i jej funkcje

Krew to mieszanina osocza płynnego i krwinek w nim zawieszonych. Ona wypełnia krwionośne naczynia w każdej części organizmu, zarówno włosowate, żylne jak i tętnicze.

Funkcji krwi:

  • przenoszenie tlenu, które niezbędny jest do życia wszystkich komórek organizmu, do każdej tkanki i narządu z płuc (tę rolę pełnią erytrocyty)
  • transport dwutlenku węgla, powstałego jako produkt uboczny przemiany materii, począwszy od narządów, tkanek do płuc, na terenie których wydalony zostaje z organizmu łącznie z powietrzem wydychanym (tę rolę pełnią erytrocyty)
  • przenoszenie odżywczych substancji, witamin i mikroelementów, które w jelicie wchłonięte zostały do każdej tkanki i narządu (tę rolę pełnią białka należące do osocza)
  • rola obronna organizmu przed chorobotwórczymi drobnoustrojami (tę rolę pełnią leukocyty)
  • hamowanie krwawienia, które zachodzi m.in. po zranieniu (udział płytek krwi oraz białek osoczowych krzepnięcia).

Dlaczego krew ma czerwoną barwę?

Barwa czerwona krwi ma swoje źródło w erytrocytach - krwinkach czerwonych, które w sobie zawierają barwnik - tzw. hemoglobinę. Ta substancja ulega w płucach połączeniu z tlenem (utlenowana hemoglobina, barwa krwi wówczas jasnoczerwona), a pozostawia go w każdej tkance i narządzie (pozbawiona tlenu krew ma ciemnoczerwoną barwę). Po pozbawieniu się połączenia z tlenem, odtlenowana hemoglobina dociera do płuc, a tam wiąże się ponownie z tlenem.

Grupy krwi

Mimo, iż erytrocyty prawidłowe z wyglądu są identyczne u każdego człowieka, to pomiędzy nimi są obecne znaczne różnice. Występują na ich powierzchni określone charakterystyczne białka, określane mianem antygenów grup krwi. Wyróżniono ciąg grupowych układów krwi. Do najważniejszych należy układ głównych grup (AB0) oraz układ Rh. Pod względem obecności bądź braku substancji A oraz B na czerwonych krwinkach wyróżnia się 4 grupy krwi główne: grupa A (w Polsce 40% ludności, obecna substancja A), B (12%, obecna substancja B), AB (8%, obecna substancja A oraz B) a także grupa 0 (40%, nieobecność substancji A czy B na krwinkach). Jakakolwiek z tychże grup posiadać może substancję grupowego z układu Rh - tzw. antygen D, osobę daną wówczas określa się jako Rh-dodatnią. U Rh-ujemnej osoby - przeciwnie: brak substancji D. Wyznaczenie grup krwi posiada znaczenie podstawowe w doborze krwi przy przetoczeniach, które wymagane są m.in. podczas licznych operacyjnych zabiegów albo w trakcie leczenia chorób krwi. Gdy zaistnieje potrzeba należy podawać krew identyczną pod względem co najmniej wymienionych dwóch układów, czyli osobie o grupie krwi oznaczonej jako A Rh+ trzeba podać krew o oznaczeniu A Rh+. Status grupy krwi nie zmienia się w trakcie życia, sporadycznie jedynie, po przeprowadzeniu przeszczepu allogenicznego szpiku (pochodzącego od rodzeństwa albo niespokrewnionego dawcy), dojść może (nie musi jednak) u osoby podlegającej przeszczepowi do przemiany grupy krwi.

Czym jest niedokrwistość czyli anemia?

Prawidłowa ilość czerwonych krwinek równa jest 4 - 6 mln/1 mm3 krwi, odpowiada to stężeniu hemoglobiny równemu 12 - 16 g/100 ml. Obniżenie stężenia hemoglobiny oraz liczby czerwonych krwinek najczęściej poniżej wymienionych wartości jest nazywane niedokrwistością (anemią). Wyróżnia się liczne przyczyny niedokrwistości. Do nich może doprowadzić np. niedobór żelaza (jest ono składnikiem głównym hemoglobiny) albo rozwój nieprawidłowy prekursorów czerwonych krwinek w szpiku wskutek braku określonych witamin (przede wszystkim kwasu foliowego i witaminy B12). Objawami niedokrwistości są: uczucie zmęczenia, osłabienie, bladość skóry, spojówek, przyspieszony rytm serca. Niedoborowe niedokrwistości leczy się poprzez podawanie tych substancji, których niedobór został stwierdzony; są nimi preparaty żelaza lub witaminy B12 czy kwas foliowy. Zachodzą przypadki, gdy taka terapia musi być prowadzona do końca życia.