WIRUSY

Wirusy to twory będące na pograniczu nieożywionej i ożywionej materii. Ich pochodzenie nie jest jasne. Wielkość wirusów wynosi najczęściej 5 - 275 nm. Jednym z najmniejszych jest wirus choroby Heinego-Medina, zaś do największych zaliczamy np. wirus ospy, który można zobaczyć w mikroskopie świetlnym.

Wirusy mogą przybierać różne kształty. Wyróżnia się cztery formy wirusów:

  • bryłową,
  • spiralną
  • spiralno-bryłową,
  • bakteriofagową.

Bakteriofagi - duże wirusy atakujące komórki bakterii; nie mogą one wnikać do infekowanych komórek w całości, wpuszczają tam tylko swój kwas nukleinowy.

Wiriony - jest to postać wirusa zbudowana zawsze z jednego rodzaju kwasu nukeinowego (RNA lub DNA), który otoczony jest białkowym kapsydem, złożonym z kapsomerów. Czasem występuje też dodatkowa osłonka lipidowa powstała z błony komórkowej komórki gospodarza, którą wirus uszkodził wydostając się na zewnątrz.

Ze względu na typ atakowanego organizmu wyróżniamy następujące wirusy:

  • wirusy atakujące rośliny (jako materiał genetyczny zawierają RNA),
  • wirusy atakujące zwierzęta (jako materiał genetyczny zawierają DNA lub RNA),
  • wirusy atakujące bakterie, nazywane inaczej bakteriofagami(jako materiał genetyczny zawierają DNA).

Choroby wirusowe:

  • roślin - guzy, plamistość, skręcanie i marszczenie się liści, smugowatość, mozaiki, karłowatość,
  • zwierząt - wścieklizna, nosówka, pryszczyca,
  • człowieka - ospa, grypa, żółta febra, AIDS (retrowirus, zawiera RNA), żółtaczka zakaźna, różyczka, świnka, półpasiec, wścieklizna.

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania chorobom wirusowym są szczepionki. Zawierają one fragmenty unieszkodliwionego wirusa, które wpływają na układ immunologiczny organizmu powodując wytwarzanie przeciwciał przeciwko określonym wirusom.

WIROIDY

Wiroidy - cząstki zakaźne zbudowane wyłącznie z kwasu nukleinowego (koliste cząsteczki jednoniciowego RNA). Powodują choroby roślin np. wrzecionowatość bulw ziemniaka).

PRIONY

Prion - samopowielające się chorobotwórcze białkowe wywołujące u zwierząt choroby ukł. nerwowego (np. scrapie u owiec, bydła), u człowieka zaś chorobę Creutzfelda-Jacoba oraz kuru.

BAKTERIE

Bakterie to patogeny o budowie jednokomórkowej. Komórka bakteryjna jest zbudowana z nukleoidu złożonego z nici kwasu ukleinowego, rybosomów, substancji zapasowych i mezosomów. Całość zanurzona jest w cytoplazmie i otoczona błoną komórkową, ścianą komórkową oraz śluzową otoczką. Rozmnażanie bakterii zachodzi wegetatywnie na drodze podziału komórki. Zachodzi też swoisty proces płciowy zwany koniugacją. Bakterie są zdolne przetrwać nawet trudne warunki środowiskowe, gdyż mogą one wytwarzać tzw. endospory (przetrwalniki). Bakterie ze względu na sposób odżywiania dzielą się na:

Fotosyntetyzujące bakterie autotroficzne zawierają tzw. bakteriochlorofil. Zaliczamy do nich bakterie purpurowe i bakterie zielone. Chemosyntetyzujace bakterie autotroficzne to bakterie nitryfikacyjne, siarkowe i metanowe.

Bakterie wchodzące w związki symbiotyczne to m.in. bakterie brodawkowe (wytwarzające azot; żyją w symbiozie z roślinami motylkowymi), bakterie rozkładające celulozę oraz bakterie zamieszkujące florę jelit, które ułatwiają trawienie oraz dostarczają niektórych witamin.