Klasa: Szpilkowe (Coniferae)
Rodzina: Cisowe (Taxaceae)
Gatunki: Cis pospolity (Taxus baccata)
Rodzina: Cyprysowe (Cupressaceae)
Gatunki: Jałowiec pospolity (Juniperus communis)
Żywotnik zachodni (Thuja occidentalis)
Rodzina: Sosnowe (Pinaceae)
Gatunki: Jodła pospolita (Abies alba)
Świerk pospolity (Picea excelsa)
Modrzew europejski (Larix decidua)
Sosna zwyczajna (Pinus silvestris)
Kosodrzewina (Pinus mugo)
Limba (Pinus cembra)
- Igły ciemnozielone, miękkie, niekłujące, osadzone pojedynczo wzdłuż pędów, z białą wstęgą na spodniej stronie. Obecne owocki otoczone czerwoną mięsistą osnówką - Taxaceae
Jedyny przedstawiciel: cis pospolity (Taxus baccata).
- Igły sztywne, a jeżeli miękkie, to zebrane w pęczki po kilkanaście. Obecne szyszki lub szyszkojagody - Pinaceae, 3
- Igły osadzone pojedynczo na długopędach - 4
Igły zebrane w pęczki od dwóch do kilkunastu na krótkopędach - 6
- Igły twarde, krótkie, ostro zakończone, kłujące, zazwyczaj rozmieszczone równomiernie wokół pędu; szyszka nierozpadająca się lub szyszkojagoda - 5
Igły skórzaste, niekłujące, zazwyczaj z dwoma białymi pasmami od spodu, rozmieszczone mniej więcej w dwóch rzędach po bokach pędu, szyszka rozpadająca się - jodła pospolita, Abies alba
- Krzew, igły srebrzystozielone, owocki szyszkojagody - jałowiec pospolity, Iuniperus communis.
Wysokie drzewo, igły żywozielone, szyszki - świerk pospolity, Picea excelsa
- Igły w pęczkach po dwie - 7
Igieł w pęczkach 4 lub więcej - 8
- Płożący się krzew, występowanie w górach powyżej granicy lasu - kosodrzewina, Pinus mugo,
Drzewo - sosna zwyczajna, Pinus silvestris
- Igły w pęczku 4 - sosna wejmutka, Pinus strobus
Igieł 5 lub więcej - 9
- Igieł w pęczku 5 - sosna limba, Pinus cembra,
Igieł w pęczku więcej niż 5 - modrzew europejski, Larix decidua
Cis pospolity (Taxus baccata)
Niskie drzewo o bogato rozgałęziającym się pniu do 20 m. wysokości lub krzew. Nie wydziela żywicy. Liście spłaszczone, równowąskie, na końcu zaostrzone, miękkie, w kolorze ciemnej zieleni. Nasiona otoczone czerwonymi osnówkami, które nadają się do jedzenia, lecz są jedyną nietoksyczną częścią rośliny (pozostałe tkanki zawierają alkaloid taksacynę). Roślina dwupienna. Wzrost niezwykle powolny, długowieczne. Już w XV wieku ochrona prawna (Władysław Jagiełło, ze względu na wartościowe drewno, będące surowcem do wyroby broni). Największy w Polsce rezerwat cisów w Borach Tucholskich (ok. 3500 drzew). Sadzony w parkach i na skwerach.
Jałowiec pospolity (Juniperus communis)
Krzew szpilkowy, zimozielony, o wysokości sięgającej 10 metrów, charakterystycznym stożkowatym pokroju, pędach giętkich, wznoszących się, gęsto rozmieszczonych wokół pnia. Kora włóknistochropowata, barwy czerwonobrunatnej. Igły sztyletowato zakończone, krótkie, szarozielone, bardzo kłujące. Nasiona zebrane po trzy w mięsistym owocku zwanym szyszkojagodą, barwy zielonej, z czasem niebieszczejące. Drewno, igliwie i szyszko-jagody od wieków stosowane w przemyśle wędliniarskim, owocki jako przyprawa, części wegetatywne zaś, które obfitują w aromatyczne olejki, paląc się lub tląc wydzielają dym służący do wędzenia mięs, ryb i serów. Składniki olejku mają właściwości bakteriostatyczne. Jałowiec pospolity porasta miejsca mało żyzne ("jałowe"), piaszczyste i słoneczne w całej Polsce. Pokrewny mu jałowiec sawina ma stanowisko w Pieninach, zaś jałowiec halny w Tatrach.
Jodła pospolita (Abies alba)
Drzewo o wysokim, strzelistym pniu, osiągającym wysokość 50 m, jasnej i gładkiej korze. Igły ciemnozielone, z dwoma podłużnymi białymi paskami na spodzie, miękkie i tępo zakończone, długości 1,5 do 3 cm. Igła jodły może żyć nawet do 8 - 12 lat. Kwiat męski mały, żółtawo-jasnozielony. Kwiatostany żeńskie o długości do 3 cm mają zielony kolor i sterczą ku górze. Kwitnienie wiosną. Naturalne lasy bukowo - jodłowe porastają piętro regla dolnego w górach. "Puszcza jodłowa" kojarzy nam się z utworem Żeromskiego, przybliżającym Góry Świętokrzyskie.
Świerk pospolity (Picea excelsa)
Drzewo o wysokim, strzelistym, nierzadko rozdwojonym pniu, do ok. 50 m. wysokie. Korona nieregularna, stożkowata. Kora ciemna (jeżeli nie pokryta porostami) i bardzo chropowata. Szyszki zwisają w dół. Nie rozpadają się, więc w latach urodzaju dno lasu gęsto jest nimi pokryte. Szpilki krótkie, żywozielone, kłujące, na przekroju +/- trójkątne, spiralnie rozmieszczone na pędzie. Drewno cenione, dzięki swojej lekkości i elastyczności powszechnie używane. Liczne nasadzenia świerkowe występują na nizinach i w górach, często niestety kosztem naturalnych lasów bukowo - jodłowych. Monokultury łatwo poddają się masowym atakom szkodników i klęskom żywiołowym. Liczne gatunki ozdobne i uprawne, w tym gatunki karłowate. Obficie wydziela żywicę, używaną w celach leczniczych i na kadzidło. Świerk jest mało wymagający i wytrzymały, jednak nie może żyć w klimacie zbyt suchym i ciepłym. Gałęzie mają pałąkowatą budowę przystosowaną do zrzucania okiści śnieżnej. Naturalne bory świerkowe znajdziemy na Mazurach i Suwalszczyźnie oraz w górach, gdzie są znamienne dla regla górnego. Ciekawostką jest, że świerk naturalny nie występuje na obszarze Beskidu Niskiego. Piękne, kilkusetletnie okazy świerka spotkamy w Babiogórskim Parku Narodowym.
Sosna zwyczajna (Pinus silvestris)
Drzewo wysokości do ok. 45 metrów, o pniu prostym i równym, zakończonym koroną stożkowatą lub nieco spłaszczoną, kształtu zmiennego w zależności od zagęszczenia lasu. Kora połyskliwa, łuszcząca się, w górnej ¼ pnia charakterystycznie zaczerwieniona, u dołu głęboko wielobocznie popękana. Wydziela żywicę barwy złotej o charakterystycznym zapachu. Liście (szpilki) sinozielone, długie na 4 - 7 cm, giętkie, wyrastające po dwie na krótko pędach. Kwiaty męskie siarkowożółte, zwisające, wiosną produkują ogromne ilości pyłku, który osiada na glebie i w kałużach po deszczu i jest silnym alergenem. Kwiaty żeńskie żywoczerwone, na tych samych osobnikach. Szyszki okrągławe lub jajowate, zmiennej wielkości, nierozpadające się. Po dwóch latach od zapylenia otwierają się, uwalniając uskrzydlone nasionka. Sosna zwyczajna jest głównym gatunkiem lasotwórczym Polski, budując rozpowszechnione na niżu zbiorowiska boru suchego, świeżego, wilgotnego i bagiennego. Liście i żywica wydzielają bakteriostatyczne fitoncydy, które aktywnie zwalczają infekcje dróg oddechowych. Wchodzi w mikoryzę z licznymi gatunkami smacznych grzybów jadalnych.
Sosna limba (Pinus cembra)
Drzewo osiągające do 25 m wysokości. Igły zebrane w pęczkach po 5, o długości 5 - 12 cm. Szyszki przed dojrzeniem fioletowe, jajowate. Nasiona opatrzone znaczną ilością tłuszczu, zwane orzeszkami piniowymi, jadalne. Opadają na ziemię wraz z całą szyszką, będąc pokarmem wiewiórek i orzechówek. Bardzo powolny wzrost. Sadzona w parkach, naturalnie występuje powyżej piętra lasu w niektórych miejscach Tatr. Odporna na uszkodzenia i wichry.
Kosodrzewina (Pinus mugo)
Bardzo podobna do sosny zwyczajnej, krzewiasta, płożąca się po ziemi. Igły po dwie na krótko pędach, 3 - 6 cm długie, sztywne, grube, żywozielone, długotrwałe (do 10 lat). Szyszki mniejsze niż sosny, jajowate, połyskliwe, długości 3 - 6 cm. Przystosowana do chłodnego i wilgotnego klimatu hal. W zimie wytrzymuje suszę śnieżną, przez wiele miesięcy całkowicie przykryta grubą warstwą białego puchu. Preferuje gleby kwaśne, nawet na wapieniach wytwarzając sobie cienką warstwę kwaśnej próchnicy. Chroni glebę przed erozją i utrudnia schodzenie lawin. W Polsce naturalnie występuje tylko w Tatrach, na Babiej Górze, Pilsku i w Karkonoszach, gdzie porasta gęsto wielkie połacie hal powyżej górnej granicy lasu. Brak jej w Karpatach Wschodnich, nawet w piętrze hal. Spotykane są jej mieszańce z sosną zwyczajną.
Modrzew europejski (Larix decidua)
Drzewo o wysokości do ok. 40 m, o pniu prostym, niekiedy podwójnym, korze ciemnobrunatnej i chropowatej. Jako jedyny gatunek nagonasiennych w naszym kraju zrzuca liście na zimę. Charakterystyczna stożkowata korona, gałęzie nieregularnego kształtu. Młodsze pędy przyjmują odcień żółtawy, mają charakterystyczne krostowate krótkopędy, z których mogą wyrastać liście, początkowo w pęczkach po 20 - 40, z czasem spiralnie rozmieszczające się wzdłuż pędu. Szpilki żywozielone, giętkie, do 2 - 3 cm długości. Jesienią przebarwiają się na kolor słomkowożółty. Drewno od wieków cenione w budownictwie. Modrzew stanowi domieszkę borów i lasów liściastych w całej Polsce.
* Żywotnik zachodni (Thuja occidentalis)
Drzewa wysokie lub średnie, o prostym, bogato rozgałęzionym pniu i stożkowatej koronie. Pędy spłaszczone, szpilki zamienione w zimozielone dachówkowato ułożone łuski. Wyprostowane pędy wierzchołkowe. Kwiaty rozdzielnopłciowe, roślina jednopienna. Podługowate szyszeczki złożone z łusek o 3 - 5 parach. Drobne nasiona ze skrzydełkiem. Sztucznie sadzony w parkach i ogrodach. Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego.
