MCHY - Bryopsida

To klasa mszaków, która obejmuje około 14 tys. gatunków obecnych na całej ziemskiej kuli (około 650 gatunków w samej Polsce); mchy podzielono na następujące podklasy: naleźliny (Andreaeidae), prątniki (Bryidae) oraz torfowce (Sphagnidae); gametofit składa się z rozgałęzionej ulistnionej lub prostej łodyżki, jego rozmnażanie odbywa się poprzez plemniki i komórki jajowe; sporofit zbudowany jest z trzonka, stopy (wrasta w gametofit) oraz zarodni, która otwiera się wieczkiem i wysypuje zarodniki, które rozsiewane są przez wodę lub wiatr; one kiełkują we wstęgowy lub nitkowaty splątek, który jest miejscem wyrastania gametofitów. Mchy wytwarzają (głównie w wilgotnych miejscach) gęste darnie na skałach, ziemi, pniach drzew, dachach, w leśnym runie, w wodzie i na torfowiskach; posiadają duże przyrodnicze i gospodarcze znaczenie: przyspieszają proces wietrzenia skał, zatrzymują opadowe wody, stanowią składnik torfu, pomniejszają erozję gleb a także ryzyko powodzi; z rozkładu pędów tych organizmów wytwarzana jest próchnica, co stanowi przygotowanie siedliska dla wyższych roślin.

Telomowe widłaki niegdyś grały rolę pierwszoplanową w roślinnej pokrywie ziemi. Do obecnych czasów przetrwało 1000 gatunków zaledwie, co jak się wydaje jest cząstką niewielką świetności dawnej. Żyjący wcześnie przedstawiciele mieli niewielkie rozmiary (długość 1m, wyjątkowo ją przekraczały). W węglowym okresie (karbon) z kolei żyły kolosy, które osiągały 30m wysokości i do 2m średnicy, mające pokrój drzew. Jak u większej części telomowych roślin dominuje sporofit, gametofit z kolei jest niepozorny i mały. Cecha charakterystyczna widłakowych to sposób usytuowania zarodni: obecne one są na górnej (ku łodydze zwróconej) powierzchni liści, nazywanych wówczas zarodnionośnymi liśćmi. Cecha widłakowatych to postać specyficzna asymilacyjnych liści właściwa jedynie dla tejże grupy roślin a te liście mianowicie u większej części przedstawicieli łącznie z wszystkimi żyjącymi współcześnie, są liśćmi drobnymi o nie podzielonych blaszkach z 1 albo 2 przewodzącymi wiązkami - nie rozgałęziającymi. Liście tego typu nazywane są mikrofilami.

Podgromadę widłakowych podzielono na trzy klasy, które różnią się rodzajem przemiany pokoleń oraz budową plemników. Jednakowo zarodnikowe widłaki produkują jeden rodzaj zarodników, masywne długotrwałe duże obupłciowe przedrośla oraz plemniki wyposażone w 2 wici; różnozarodnikowe widłaki to formy wymarłe głównie; produkują one dwa typy zarodników; przedrośla rozdzielno płciowe, drobne oraz wielo płciowe plemniki; widliczki wytwarzają dwojakiego rodzaju zarodniki, przedrośla rozdzielno płciowe, drobne (gametofity) a także plemniki wyposażone w 2 wici.

Najprawdopodobniej widłakowate powstały z początkiem paleozoicznej ery albo wcześniej z psylofitów wymarłych. Argument na to stanowi istnienie przejściowych form, które w sobie łączą cechy każdej z grup. Widłakowe początkowo rozwijały się niesłychanie szybko; w węglowym okresie okazały się grupą roślin najliczniejszą na ziemi; z końcem paleozoicznej ery zaczęło się ich szybkie wymieranie.

Mszaki obejmują zarodnikowe rośliny, które charakteryzuje przemiana pokoleń regularna, w przeciwieństwie pozostałych lądowych roślin rozwiniętym dobrze pokoleniem jest płciowe pokolenie - gametofit. W życiowym cyklu mszaków wyróżniono 3 etapy.

  1. Utwór nitkowaty nazywany splątkiem wyrasta w zarodnikach; jest on często rozgałęziony, zielony; u pewnych przedstawicieli utwór ten może nieograniczenie żyć,
  2. faza rozwoju naplątku, pączki rozwijają się; dają one początek gametofiom;
  3. po zapłodnieniu jajowej komórki rozpoczyna się wytwarzanie sporofitu. Twór ten jest związany całe swoje życie z gametofitem; zatem nie jest samodzielną rośliną; jest jak zawsze diploidalnym tworem. Redukcyjny podział ma miejsce dopiero w zarodniach młodych, zatem zarodniki, oraz z nich wyrastający splątek oraz gametofit już są haploidalnymi tworami. Narzędzia płciowego rozmnażania u mszaków stanowią plemnie i rodne, a bezpłciowe pokolenie (sporofit) wykazuje postać szczcinki (nazywanej Setą) wrastającej z jednego końca w tkankę należącą do gametofitu (tzw. atopa), z drugiego - zakończonej zarodnią. Zarodniki mają buteleczkowatą formę, wytwarzają własną ścianę dobrze wykształconą (blewiki) i pojedynczą komórkę jajową. Zapłodnienie dokonywane jest przez opatrzone dwoma wiciami, ruchliwe plemniki, które przepływają odległość pomiędzy plemnią a rodnią w wodzie. Możliwe jest zapłodnienie wyłącznie w obecności wody w stosunkowo dużej ilości, co sprawia, iż zdecydowana część mszaków zamieszkuje miejsca mokre przynajmniej okresowo.

Paprotniki to nazwa określająca w systemach dawniejszych tym zarodnikowym roślinom, u których podczas przemiany pokoleń miała miejsce dominacja sporofitu nad gametofitem; przewaga sporofitu ujawniała się tym, iż on był dużą rośliną, niekiedy bardzo dużą, mającą długi okres życia, podczas gdy gametofit był krótkotrwałym prostym składającym się z kilkunastu komórek. Badania nowsze wykazały, iż zdefiniowana w ten sposób grupa stanowi niejednorodną grupę, obejmuje niespokrewnione bliżej rośliny. Podzielono paprotniki na pięć podgromad. W obrębie gromady telemowych roślin wyróżniono: ksylotowe, widłakowe, paprociowe, skrzypowe oraz psylofity; 4 pierwsze podgromady są odrębnymi ewolucyjnymi liniami, według prawdopodobieństwa pojawiły się w paleozoicznej erze z poznanych bliżej przedstawicieli podgromady psylofitów. Określenie paprotniki wykorzystuje się stosunkowo często we podobieństwie wspólnym tychże 5 podgromad a zatem grup organizmów roślinnych, które osiągnęły zbliżony poziom organizacji. Ona wówczas nie ma jednak systematycznego znaczenia tzn. że nie określa jakiejkolwiek taksonomicznej jednostki.

Psylofity - to podgromada paprotników; to wymarłe całkowicie rośliny paleozoiczne o prymitywnie i prosto zbudowanych pędach; należące o tych roślin ciało było zróżnicowane na płodzącą się część (podziemną) oraz nadziemne pędy. Te ostatnie u najbardziej prymitywnych form były dychonomicznie rozgałęzione tzn. pęd główny rozgałęział się w równorzędne 2 pędy oraz gładkie (pozbawiony przypominających liście utworów i zwiększających powierzchnię asymilacyjną łodygi). Zaawansowane najbardziej formy wykształciły coś w typie głównej łodygi z bocznymi odgałęzieniami (monofabialne rozgałęzienie). U tych przedstawicieli wyspecjalizowanych powierzchnie łodygi przewodząca wiązka była otoczona miękiszową tkanką, cała łodyga pokryta była epidermą. Z pewnością psylofity były żyjącymi na lądzie roślinami, cecha wszystkich psylofitów to usytuowanie zarodni na końcowych częściach pędów. Psylofity to istotna grupa lądowych roślin starożytnych, dających początek paru szeregom lądowych roślin zawierających wszystkie lądowe rośliny. Pośród nich znaleźć można formy, które wyraźnie stanowią lądowe rośliny paproci, widłaków a nawet może nagozalążkowych.