Glony
- grupa ekologiczno-morfologiczna, nie jest jednostką taksonomiczną
- samożywne organizmy związane z wodą (żyją w zbiornikach wodnych, kałużach, na śniegu)
- organizmy eukariotyczne
- formy zróżnicowane, od jednokomórkowych po wielkie plechowate (z utworami liści-, łodygo- i korzeniokształtnymi)
- zawierają różne barwniki asymilacyjne w zależności od gromady, od zielonego zielenic, po purpurowe czy bardzo ciemne brunatne u krasnorostów i brunatnic
- materiały zapasowe i budujące ścianę komórkową charakterystyczne dla poszczególnych grup
Eugleny
- jednokomórkowe
- zazwyczaj zaopatrzone w wici
- ściana komórkowa nie występuje
- błona komórkowa silnie rozwinięta, czasem sztywna (pelikula)
- niektóre wytwarzają domki wysycone minerałami
- aparat ruchowy stanowią zwykle dwie wici (dłuższa i krótsza)
- wic dłuższa posiada mastygonemy
- posiadają wgłębienie na przednim krańcu komórki - gardziel
- do gardzieli uchodzą wodniczki tętniące
- formy zielone posiadają wyraźną plamkę oczną
- paramylon i tłuszcze jako materiały zapasowe (niekiedy paramylon w postaci dużych ziaren)
- w czasie podziału jądra nie wytwarza się wrzeciono kariokinetyczne
- rozmnażanie prawie wyłącznie przez podział podłużny
- podział odbywa się w stadium nieruchomym (palmella)
- u form pasożytniczych podział zawartości komórki na 32 osobniki potomne, które następnie przyjmują postać wiciowca
- większość przedstawicieli to wiciowce, nieliczne formy osiadłe
- najczęściej zamieszkują małe, słodkie zbiorniki wodne o dużej zawartości materii organicznej
- formy bezzieleniowe żyją w wodach zanieczyszczonych lub są pasożytami
Okrzemki
- bardzo duża klasa glonów złocistych, liczy ok. 10 000 gatunków
- wszystkie są organizmami jednokomórkowymi, najczęściej żyją pojedynczo, rzadko w koloniach
- w stanie wegetatywnym pozbawione wici
- ściana komórkowa zbudowana z pektyn wysyconych krzemionką, składa się z dwóch zachodzących na siebie, nierównych części (wieczko i denko)
- budowa skorupki skomplikowana
- barwniki asymilacyjne to chlorofil a i c
- chromatofory brunatnego koloru dzięki fukoksantynie i ksantofilom
- produkty zapasowe to tłuszcze, chryzolaminaryna i wolutyna
- formy pozbawione barwników asymilacyjnych bardzo rzadkie, prowadzą zwierzęcy tryb odżywiania
- rozmnażanie najczęściej przez podział: wieczko i denko rozłączają się i do nich dobudowywane są drugie, mniejsze części skorupki
- komórki wegetatywne są diploidalne
- rozmnażanie płciowe przez auksospory (zygoty powstałe z połączenia dwóch haploidalnych gamet)
- występują w wodach słodkich i słonych
-wchodzą w skład planktonu
- tworzą ziemię okrzemkową
- mogą powodować zakwity
Zielenice
- duża grupa glonów wyższych, licząca ok. 11 000 gatunków
- obejmuje organizmy jednokomórkowe (wiciowce, formy kokoidalne, palemloidalne, pełzakowate) i wielokomórkowe
- barwniki: chlorofil a i b, beta-karoten, ksantofil
- skrobia jako materiał zapasowy (może występować w formie pirenoidu)
- ściany komórkowe u większości zbudowane z celulozy i hemicelulozy
- stadia ruchome opatrzone dwiema wiciami bez mastygonem
- rozmnażanie wegetatywne w zależności od formy życiowej to podział komórki u prymitywnych i wytwarzanie jednokomórkowych zarodników i pływek
- rozmnażanie płciowe występuje u większości; od prymitywnej izogamii, przez anizogamię do oogamii u najbardziej zaawansowanych
- większość wykazuje wyraźną przemianę pokoleń
- dominuje odżywianie typu roślinnego, które uzupełniane jest u form prymitywnych pobieraniem rozpuszczonych w wodzie substancji organicznych (głównie witaminy)
- nieliczne formy bezbarwne pobierają pokarm rozpuszczony w wodzie
- żyją najczęściej w wodach słodkich, mogą też występować na lądzie w wyjątkowo wilgotnych środowiskach, mogą także prowadzić pasożytniczy tryb życia
- wraz z grzybami żyją w symbiozie, tworząc porosty
- wchodzą w skład planktonu dostarczając pożywienia zwierzętom
- zaopatrują wodę w tlen
- wykorzystywane jako nawóz oraz w przemyśle spożywczym
- przedstawiciele: zawłotnia, chlorella (jednokomórkowe) toczek, skrętnica (kolonie), acetabularia (komórczak), sałata morska (budowa plechowata)
Brunatnice
- pod względem budowy plechy osiągnęły najwyższy stopień specjalizacji
- wyłącznie wielokomórkowe, plechowate, niekiedy dochodzą do olbrzymich rozmiarów
- komórki otoczone ścianą komórkową zewnętrzna celulozową i wewnętrzną pektynową (zawiera duże ilości kwasu alginowego)
- chromatofory liczne, płytkowate, występują w komórce w większej ilości
- barwniki to: chlorofil a i c i brunatne, w największej ilości fukoksantyna
- materiałami zapasowymi są wielocukry: laminarna i chryzolaminaryna, a także pochodna alkoholu - mannitan oraz tłuszcze
- rozmnażanie bezpłciowe i płciowe występują po sobie, obecna jest regularna przemiana pokoleń
Pokolenie diploidalne (sporofit) produkuje jednokomórkowe, jednokomorowe sporangia (utwory, w których zachodzi podział mejotyczny). W rezultacie podziału powstają haploidalne komórki, które z reguły są ruchliwymi pływkami, a w rzadkich przypadkach nieruchliwymi aplanosporami. Z nich wyrasta roślina hapliodalna (gametofit). U form bardziej pierwotnych produkuje ona wielokomorowe i wielokomórkowe gametangia ( z każdej komórki rozwija się jedna komórka rozrodcza - gameta). U form bardziej zaawansowanych zamiast wielokomorowych gametangiów wytwarzane są lęgnie, które produkują komórki jajowe (zazwyczaj pojedyncze), oraz plemnie, które tworzą plemniki (pojedyncze). Gamety mogą mieć postać (w zależności od stopnia zaawansowania) ruchomych izogamet, anizogamet, lub gameta żeńska może być całkowicie pozbawiona wici i być nieruchoma (oogamia).
- większość brunatnic odżywia się samożywnie, jedynie nieliczne są pasożytami
- większość żyje w wodach słonych, a tylko pojedyncze rodzaje w słodkich
- są organizmami przybrzeżnymi, często zasiedlają skały, nierzadko żyją na granicy powierzchni wody
- wykorzystywane w rolnictwie, jako źródło nawozu, w przemyśle, ze względu na kwas alginowy, w medycynie (duża zawartość jodu), jako pożywienie
- sztandarowym przedstawicielem jest morszczyn, innymi przedstawicielami są: listownica, katlerie
Grzyby
Do grzybów zaliczamy następujące gromady: Śluzorośla, Skoczkowce, Sprzężniowce, Podstawczaki, Workowce, Grzyby niedoskonałe, Mikrosporydia, Porosty.
Charakterystyka:
- należą do organizmów eukariotycznych (jądrowych)
- cudzożywne (saprofity, symbionty, pasożyty)
- zdolne do życia w mikoryzie z systemem korzeniowym roślin wyższych
- wyspecjalizowana grupa grzybów może żyć w symbiozie z glonami i sinicami tworząc porosty
- możliwość oddychanie tlenowego i beztlenowego
- materiały zapasowe to glikogen i tłuszcze
- ściana komórkowa zbudowana głównie z chityny, rzadziej z celulozy
- organizmy o małych wymaganiach środowiskowych (wilgoć, ciepło, dostępność związków organicznych)
Budowa:
Są to organizmy plechowate zbudowane ze strzępek grzybni lub jednokomórkowe. Strzępki mogą być wielokomórkowe lub komórczakowi (zawierające wiele jąder). Po ścisłym zespoleniu ze sobą strzępek powstaje nibytkanka, zwana plektenchymą. Poszczególne strzępki nie łączą się między sobą przez blaszkę środkową, a ich protoplasty nie kontaktują się ze sobą. U grzybów wyższych z plektenchymy utworzone są przede wszystkim owocniki. Z plektenchymy utworzone są także ryzomorfy - długie sznury, ciemno zabarwionej nibytkanki, znajdujące się pod ziemią, służące rozprzestrzenianiu się grzyba, także sklerocja - ciemno zabarwione, okrągłe utwory znajdujące się pod powierzchnią ziemi, a służące do przechowywania materiałów zapasowych; mogą z nich także wyrastać nowe owocniki. U grzybów pasożytniczych plektenchyma tworzy ssawki - haustoria.
Rozmnażanie:
Bezpłciowe poprzez:
- pączkowanie
- podział komórki
- fragmentację grzybni
- egzospory (np. zarodniki konidialne)
- endospory (askospory workowców)
- zoospory
- aplanospory
Płciowe poprzez:
- wytwarzanie gamet męskich i żeńskich, powstających w gametangiach. Wyróżniamy trzy rodzaje gamet i ich łączenia się: a) izogamia - gamety są takie same morfologicznie, obydwie opatrzona wiciami
b) anizogamia - gamety różnej wielkości, najczęściej męska mniejsza, obydwie uwicione
c) oogamia - gameta żeńska pozbawiona wici, duża, nieruchoma, gameta męska mniejsza uwiciona
- łączenie się całych gametangiów - gametangiogamia
- uwstecznienie gametangiów i łączenie się dwóch strzępek o przeciwnych znakach - somatogamia
Workowce:
- charakterystyczna zarodnia w postaci worka (ascus)
- wewnątrz zarodni powstają haploidalne zarodniki (askospory)
-askospory dają początek haploidalnej grzybni, na której powstają gametangia żeńskie i męskie
- często dochodzi do uwstecznienia gametangiów i zamiast gametangiogamii występuje somatogamia dając początek dikariofazie, gametangiogamia także występuje
- przedstawiciele: drożdże, pędzla, kropidlak, trufla, buławinka czerwona, smardz
Podstawczaki:
- charakterystyczny twór - podstawka, na której tworzą się cztery palczaste wyrostki (sterygmy), na szczycie których tworzą się zarodniki (bazydiospory)
- zarodniki tworzą się zewnętrznie (egzospory)
- rozmnażanie płciowe - somatogamia (plazmogamia oddzielona w czasie od kariogamii)
- faza diploidalna ograniczona do komórki macierzystej podstawki
- warstwa rodzajna (zawierająca zarodnie) u grzybów kapeluszowych znajduje się na spodniej części kapelusza i jest to hymenofor (postać rurkowata, blaszkowata lub kolczasta)
-przedstawiciele: kurka, borowik, huba, rydz, rdze, kania, pieczarka, purchawka, gwiazda ziemna
Grzyby jadalne: maślak zwyczajny, borowik szlachetny, podgrzybki, czubatka kania, pieczarka, rydz
Grzyby niejadalne: muchomor sromotnikowi, muchomor czerwony, mleczak wełnianka, krowiak podwinięty
Grzyby chronione: podgrzybek pasożytniczy, sromotnikowate, żaglica listkowata, soplówka, modrzewnik lekarski, szyszkowiec łuskowaty, smardzowate.
Znaczenie grzybów:
- duża rola w obiegu pierwiastków w przyrodzie
- rozkładają ligninę i biorą udział w rozkładzie celulozy
- biorą udział w tworzeniu gleby
- stanowią pokarm dla niektórych zwierząt
- żyją w mikoryzie z roślinami wyższymi
- wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym (produkcja antybiotyków)
- wykorzystywane w przemyśle spożywczym i browarnictwie
- służą jako pożywienie dla człowieka
Porosty
Należą do wyspecjalizowanych grzybów, żyjących w symbiozie z glonami i sinicami. Najczęściej są to workowce, ale zdarzają się także podstawczaki. Są organizmami kosmopolitycznymi. Jedne z najstarszych organizmów na ziemi.
Budowa:
- strzępki grzyba mogą luźno oplatać komórki fotobionta i brak jest bezpośredniego kontaktu między nimi;
- strzępki grzyba stykają się z komórkami fotobionta i tworzą tzw. przylgi (apresoria), nie naruszając jednak ich wnętrza;
- strzępki grzyba wchodzą w bezpośredni kontakt z protoplazma komórek fotobionta, wytwarzając ssawki (haustoria)
Formy plechy:
- krzaczkowata
- listkowata
- skorupiasta
Rozmnażanie:
- wegetatywne przez - urwistki lub wyrostki
- płciowo - rozmnaża się tylko grzyb; workowce najczęściej wytwarzają apotecja lub perytecja
Znaczenie:
- jako organizmy pionierskie są wykorzystywane jako wskaźniki czystości środowiska, ponieważ są bardzo wrażliwe na skażenie
- pełnią funkcję glebotwórczą
- stanowią pokarm dla niektórych zwierząt
- wykorzystywane są w kuchni przez człowieka
Ochrona:
W Polsce ok. 240 gatunków chronionych, np. Granicznik płucnik, Płucnica islandzka, brodaczki, chrobotki
