Noc listopadowa - biografia autora
Stanisław Wyspiański urodził się w 1869 roku, zmarł w roku 1907 w Krakowie, gdzie spędził zdecydowanie większą część swojego życia. Zmarł bardzo młodo, mając jedynie 38 lat.
Uznawany jest za wybitnego przedstawiciela sztuki modernistycznej. Jego twórczość w ogromnym stopniu wpłynęła na rozwój polskiego dramatu i teatru, pamiętać jednak trzeba, że Wyspiański był również malarzem, rzeźbiarzem, wykonywał witraże. Rozwijał się w bardzo wielu kierunkach artystycznych.
Wyspiański miał trudne dzieciństwo. Jego ojciec także był artystą, natomiast sytuacja życiowa zmusiła go do pracy rzemieślniczej, co wywoływało u niego frustrację, którą topił w alkoholizmie. Matka z kolei cierpiała na gruźlicę i stany neurotyczne. Kiedy umarł brat Wyspiańskiego, a następnie jego matka, pogrążony w żałobie ojciec przekazał opiekę nad Stanisławem jego ciotce – Joannie Stankiewiczowej.
Stanisław Wyspiański znany jest przede wszystkim jako autor dramatów narodowych. Najgłośniejszą jego sztuką jest „Wesele”, którego premiera w Krakowie doprowadziła do uznania Wyspiańskiego za czwartego wieszcza, choć sam autor był bardzo daleki od takiego sposobu postrzegania swojej twórczości. Bardzo znana była także jego inscenizacja „Dziadów” Adama Mickiewicza. Już w czasach szkolnych Wyspiański zaprzyjaźnił się Lucjanem Rydlem, Józefem Mehofferem i Stanisławem Estreicherem.
Wbrew pozorom jednak, to nie teatrowi Wyspiański poświęcał w życiu najwięcej czasu, a malarstwu. Autor „Wyzwolenia” ukończył krakowską Szkołę Sztuk Pięknych, gdzie rozwijał się pod okiem Jana Matejki. Następnie wyruszył w dość długą podróż do Paryża, która miała pozwolić mu odkryć światowe malarstwo, a także osobiście poznać np. Paula Gauguina. Od samego początku Wyspiańskiego pociągały formy monumentalne. Jego wielkim niespełnionym projektem pozostało zagospodarowanie wzgórza Wawelu. Bardzo długo jednak koncepcje artystyczne Wyspiańskiego nie spotykały się z dobrym przyjęciem, odrzucano jego witraże, a prace przywiezione z Paryża nie zyskiwały uznania. Kiedy już przekonano się do jego estetyki, stan zdrowia przestał pozwalać mu na tworzenie projektów z ogromnym rozmachem. Skazany więc został na małe, nie do końca satysfakcjonujące go formy. Ważnym sukcesem była m.in. polichromia i seria witraży do kościoła św. Franciszka w Krakowie.
Jako dramatopisarz zadebiutował „Warszawianką” w 1898 roku. Potem opublikował „Legendę I”, „Klątwę”, „Lelewela”, „Meleagera” oraz „Protesilasa i Laodomię”. Sukcesem była premiera „Wesela” w 1901 roku.
W 1898 roku zdiagnozowano u Wyspiańskiego syfilis, który był wtedy nieuleczalny. Z widmem nadchodzącej śmierci powstawały więc kolejne dramaty: „Bolesław Śmiały”, „Kazimierz Wielki”, „Wyzwolenie”, „Akropolis”, „Noc listopadowa” i inne.
