Pan Wołodyjowski - geneza utworu i gatunek
„Pan Wołodyjowski” Henryka Sienkiewicza to ostatnia powieść z całej „Trylogii”. Wydana została ona między 1887 a 1888 rokiem. Drukowano ją pierwotnie, tak jak „Ogniem i mieczem” oraz „Potop” w odcinkach w czasopiśmie „Słowo”, w którym pracował, a początkowo nawet dowodził Sienkiewicz.
Podobnie jak pozostała część „Trylogii”, także i „Pan Wołodyjowski” to powieść, której celem jest umacnianie uczuć patriotycznych, dzięki prezentowaniu tych fragmentów z historii Polski, kiedy Polacy mimo niejednokrotnie patowej sytuacji, gwarancji porażki i klęski potrafili się zmobilizować, dumnie stawiać czoła przeciwnikowi, nawet jeśli jego armia była kilkukrotnie większa. „Pan Wołodyjowski” dokładnie w ten schemat się wpisuje: pokazuje tych Polaków, którzy za wszelką cenę chcieli walczyć z Turkami i Tatarami, mimo że ich oddziały były zdecydowanie większe. Wołodyjowski i jego poświęcenie w Kamieńcu Podolskim jest tego doskonałym przykładem. Na tym przede wszystkim miało polegać pisanie powieści „ku pokrzepieniu serc”.
Henryk Sienkiewicz pisze „Pana Wołodyjowskiego” jako powieść historyczną i przygodową jednocześnie. Prezentuje ważne wydarzenia z historii Polski: koronację Michała Korybuta Wiśniowieckiego, początek wojny polsko-tureckiej, obronę Kamieńca Podolskiego, wspomina o zwycięstwie pod Chocimiem i koronacji Jana III Sobieskiego. Na to historyczne tło nakłada jednak przygody konkretnego żołnierza: pierwsza część powieści zdecydowanie dotyczy przygód miłosnych, dopiero od XXI rozdziału „Pan Wołodyjowski” staje się bardziej wojskową powieścią, w której kolejne walki, zdrada, odwet, porwanie wyznaczają tempo fabuły. Nad wszystkim panuje trzecioosobowy narrator, wszechwiedzący, ale wyraźnie prezentujący swoje sympatie.
