Niewiarygodne przygody Marka Piegusa

Streszczenie szczegółowe

Marek Piegus ma trzynaście lat. Z pozoru jest zwykłym chłopcem, niewyróżniającym się na tle swoich kolegów. To jednak mylne wrażenie. Okazuje się, że chłopca od jakiegoś czasu prześladuje ogromny pech, który sprawia, że non stop przydarzają mu się przedziwne i zupełnie nieprawdopodobne przygody. Oczywiście najczęściej wiążą się one także z niemałymi kłopotami, z których chłopiec za każdym razem musi się postarać wykaraskać. Przygód Piegus ma niezliczenie wiele, natomiast o trzech decyduje się opowiedzieć narratorowi, który rekonstruuje jego historię. Decyduje się opowiedzieć o tym, jak poznał chłopca Marka Piegusa i jego przygody. 

Pierwsza opowieść Marka piegusa dotyczy jego przygód związanych z odrabianiem lekcji. Chłopiec tłumaczy, że nie ma możliwości, żeby był w stanie zrobić to, co nauczyciele zadają do domu, ponieważ nigdy nie ma na tyle spokoju, by móc się skupić i uczciwie pracować nad zadanymi pracami. Cały czas mu ktoś przeszkadza. Pojawiają się u niego na przykład koledzy, którzy podczas odwiedzin rozbijają znajdującą się w pokoju probówkę, w której są zebrane pchły. Ich wypuszczenie to problem, z którym trzeba się uporać. Po nich pojawiają się szkolni bokserzy i jeden z nich niszczy przez przypadek saksofon pana Surmy. 

W następnej kolejności przychodzą dwaj inni chłopcy, także koledzy głównego bohatera, którzy chcą w domu Marka przetestować domowej roboty bombę. Na szczęście jeden z nich się pomylił i dzięki temu nie doszło do tragedii. Bombę zabrał jego tata, a chłopcy zamiast niej przynieśli ze sobą manierkę z mlekiem. 

To jednak nie koniec problemów Marka, bo jako następny w domu pojawia się znajomy jego taty. Ma ze sobą wędkę, którą macha na prawo i lewo, rozbijając w ten sposób całe wyposażenie pokoju. Na sam koniec wpada jeszcze na pomysł, że wymieni stłuczoną żarówkę. Robi to niestety nieumiejętnie i pada ogłuszony. Marek musi interweniować, przyjaciela taty zabiera pogotowie. Tego jednak nie wzywa Marek. Okazuje się, że karetka przyjechała dlatego, że wcześniej w ramach dowcipu wezwał ją przyjaciel pana Surmy, ponieważ był zirytowany tym, że nie jest w stanie wypożyczyć saksofonu. 

Marek ma dość tych wszystkich przygód, więc kiedy tylko słyszy kolejny dźwięk dzwonka, ucieka przez okno. Chłopiec nie ma dokąd pójść, więc spędza samotnie noc w Lasku Bielańskim. Jest to bardzo niebezpieczna przygoda. Tata nie wie, co się z nim dzieje, więc ogłasza poszukiwania syna i oferuje 100 złotych nagrody dla tej osoby, która będzie w stanie wskazać, gdzie jest chłopiec. Ojciec bardzo się o niego niepokoi. Marek ma jednak nieco inny plan i chce ten niepokój taty zmonetyzować, kiedy dowiaduje się o ogłoszonej nagrodzie. Umawia się więc z przyjacielem, że ten wskaże tacie Marka, gdzie on jest. W ten sposób zdobędzie obiecaną nagrodę, a za te sto złotych chłopcy będą mogli kupić dziewczynkom obiad w szkole. Niestety jednak nie po to, aby o nie zadbać, ale by im dokuczyć. Obiady w szkole są bowiem niesmaczne i nikt tak naprawdę nie ma ochoty ich jeść. Tak kończy się pierwsza opowieść o trudach życia Marka, prześladującym go pechu, który sprawia, że nie jest w stanie odrobić na czas zadań domowych. Ale na tym przygody Marka dopiero się zaczynają, a nie kończą. 

Druga przygoda, która ma reprezentować, z jak wielkimi problemami się on boryka i jak bardzo pech utrudnia mu codzienne życie, rozgrywa się w szkole. Marek ma akurat przydzieloną funkcję dyżurnego, który z okazji tego, że jedna z nauczycielek ma urodziny, musi odpowiednio udekorować salę. Chodzi o to, aby zrobić przyjemność pani Okulusowej. Niestety w tym zadaniu ponownie ktoś non stop mu przeszkadza. Przede wszystkim są to „przerośnięci” uczniowie, a więc ci, którzy z różnych powodów muszą powtarzać klasę. Zamiast pięknych dekoracji pojawia się ogromny bałagan. Dekorowanie prowadzi bowiem do rozbicia doniczek z pelargoniami. Na lekcji matematyki jest już tylko gorzej. Marek ma same problemy, a do tego ucieka mu jeszcze szczeniak, który miał być prezentem dla pani Okulusowej. Wszyscy nauczyciele są bardzo zawiedzeni postawą Marka i zupełnie nie rozumieją, że to po prostu ogromny pech, który stale mu towarzyszy jest za to wszystko odpowiedzialny. Jednak to Marek ponosi odpowiedzialność za wszystkie te nieszczęścia. 

W końcu najdziwniejsza okazuje się jednak przygoda trzecia, którą naprawdę trudno sobie wyobrazić. Marek Piegus wraz z innymi bowiem idzie na wagary. To akurat samo w sobie nie jest szczególnie dziwne, ponieważ spora część uczniów próbowała kiedyś wagarów. Problem zaczyna się jednak od tego, że przez przypadek Marek zamienia się tornistrem z innym, zupełnie nieznanym sobie chłopcem. Za Markiem natomiast idzie dziwny, tajemniczy mężczyzna, który ewidentnie go śledzi. Kolejna dziwna sprawa to włamanie do domu Marka i w końcu jego zniknięcie. Poszukiwaniem chłopca tym razem zajmuje się profesjonalista – znany detektyw, Hippollit Kwass. Okazuje się, że pierwsza jego teoria to udział w porwaniu złodzieja Wieńczysława Nieszczególnego. Próbują śledzić go detektyw, pan Cedur i kuzyn Alek, ale niestety najpierw bez śladu znika detektyw, a potem pan Cedur i Alek zostają uwięzieni w korytarzu wybiegu dla lwów. Na szczęście w ostatniej chwili przed śmiertelnym niebezpieczeństwem ratują ich znani dwa harcerze – Teodor i Pirydion. Ten pierwszy także chce wziąć udział w poszukiwaniach Marka. Jemu właśnie udaje się złamać szyfr zastosowany przez detektywa Kwassa w liście wysłanym do państwa Piegusów. Dzięki temu okazuje się, że Marka, jak i detektywa porwała szajka warszawskich złodziei, którymi kieruje słynny Albert Flasz. Do porwania chłopca doszło, ponieważ ten wzięty przez niego przez pomyłkę plecak służył właśnie do przemycania bardzo wartościowych kosztowności, które wcześniej zostały skradzione. Harcerzom w końcu udaje się odkryć kryjówkę całej szajki. Okazuje się, że wszyscy spotykają się w lochach pod kościołem św. Bazylego. Kiedy chłopcy schodzą do tej kryjówki, napotykają na Teofila Bosmanna i Chryzostoma Cherlawego. Udaje im się unieszkodliwić tych dwóch bandytów. Odnajdują także detektywa oraz Marka.  Niestety w tym właśnie momencie zauważa ich strażnik bandytów, któremu udaje się uwięzić ich w zamkniętym kratami kawałku korytarza. Na szczęście Teodor dostrzega wyróżniający się fragment ściany. W ten sposób udaje mu się znaleźć ukryte, zamurowane przejście do dawnego otworu kominowego. Przez nie wszyscy razem uciekają. Wychodzą na  powierzchnię w miejskiej łaźni, co budzi niemałą panikę wśród klientów. Ostatecznie jednak wszystko szczęśliwie się kończy, więc kapitan obiecuje harcerzom medal. Teodor jednak twierdzi, że najlepszą będzie usprawiedliwienie do szkoły, tłumacząc, dlaczego nie zdążą już odrobić lekcji.  

Streszczenie krótkie

Powieść opisuje przygody trzynastoletniego Marka Piegusa, którego życie pełne jest pechowych, absurdalnych i niezwykle dynamicznych wydarzeń. Narrator przedstawia trzy takie historie, które usłyszał od chłopca. 

Pierwsza historia dotyczy codziennych trudności Marka w odrabianiu lekcji. Chłopiec nie może skupić się na nauce, ponieważ nieustannie coś mu przeszkadza: wizyty kolegów, którzy powodują chaos (np. rozbijają probówkę z pchłami), eksperymenty z bombą domowej roboty, czy działania znajomego taty, który demoluje pokój. Ostatecznie, zmęczony nieustannymi problemami, Marek ucieka z domu i spędza noc w Lasku Bielańskim. Zniknięcie Marka Piegusa bardzo stresuje jego ojca, który organizuje poszukiwania i oferuje nagrodę. Tę Marek sprytnie wykorzystuje, aranżując swoje „odnalezienie”. 

Przygoda druga rozgrywa się w szkole, gdzie Marek jako dyżurny ma przygotować dekoracje na urodziny nauczycielki. Niestety jego praca zostaje zniszczona przez uczniów powtarzających klasę, co prowadzi do bałaganu i frustracji nauczycieli. Dodatkowo szczeniak, który miał być prezentem, ucieka, a Marek ponosi winę za cały chaos, mimo że wynika on głównie z jego nieustannego pecha. 

Trzecia przygoda to ciąg nieprawdopodobnych wydarzeń związanych z wagarami. Przygody marka zaczynają się tym razem od tego, że chłopiec przypadkowo zamienia tornister z obcym chłopcem, co prowadzi do jego porwania przez szajkę złodziei. W międzyczasie do akcji wkraczają harcerze, którzy ratują Marka i detektywa Kwassa, również porwanego. Dzięki odwadze i sprytowi harcerze odkrywają kryjówkę bandytów w lochach pod kościołem, uwalniają zakładników i pokonują złodziei. Ostatecznie wszystko kończy się szczęśliwie, a Marek wraca do domu. 

Przygody Marka Piegusa ukazują świat pełen absurdów, humoru i nieprzewidywalnych sytuacji, w których chłopiec, mimo nieustających przeciwności losu, stara się wyjść obronną ręką. 

Charakterystyka bohaterów

Marek Piegus — trzynastoletni chłopiec uczęszczający do szóstej klasy. Ma  jasne włosy i pieg. Mieszka w Warszawie z rodzicami, dwiema siostrami, kuzynem Alkiem oraz sublokatorem, panem Surmą. Jego najbardziej wyróżniającą cechą jest niezwykły pech, który sprawia, że nieustannie Marek Piegus wpada w niesamowite przygody. Natomiast Marek jest zdolnym chłopcem, jest również dobry i wrażliwy, wykazuje się także odwagą; potrafi zawołać detektywa Kwassa i harcerzy, gdy zostają uwięzieni, oraz podpowiada im, jak osłonić się przed strzałami Zezowatego. 

Hipolit Kwass – starszy mężczyzna, niski, gruby, łysy i rumiany. Dawniej był znanym detektywem, który rozwiązał wiele zagadek kryminalnych. 

Teodor — harcerz, który wraz ze swoją drużyną angażuje się w poszukiwania Marka. 

Albert Flasz – przywódca szajki złodziei, odpowiedzialny za porwanie Marka. 

Pan Surma – sublokator w domu Marka, którego saksofon zostaje przypadkowo zniszczony przez szkolnych bokserów podczas jednej z przygód Marka. 

Kuzyn Alek –  angażuje się w poszukiwania chłopca po jego zniknięciu, współpracując z detektywem Kwassem i panem Surmą. 

Pani Okulusowa – nauczycielka Marka, którą chłopiec bardzo lubi.  

Czas i miejsce akcji

Akcja książki Niewiarygodne przygody Marka Piegusa autorstwa Edmunda Niziurskiego toczy się w Warszawie w drugiej połowie lat 50. XX wieku. Autor zestawia w niej rzeczywiste miejsca, takie jak Wybrzeże Gdańskie, Lasek Bielański czy skwer Worcella, z wymyślonymi lokalizacjami, np. ulicą Muezinów czy kryjówką grupy Alberta Flasza w pobliżu kościoła Świętego Bazylego. Powieść wiernie oddaje codzienne życie mieszkańców i atmosferę Warszawy tamtego okresu.  

Gatunek i budowa utworu

„Niewiarygodne przygody Marka Piegusa” Edmunda Niziurskiego to utwór należący do literatury młodzieżowej. Jest to powieść obyczajowa z elementami humoru i sensacji. Autor wprowadza elementy detektywistyczne i komediowe, co sprawia, że powieść ma cechy różnych gatunków, takich jak powieść kryminalna czy satyra. 

Powieść jest podzielona na rozdziały, które konsekwentnie rozwijają fabułę, wprowadzając nowe wydarzenia i postacie. Narracja jest trzecioosobowa, a narrator wszechwiedzący ujawnia wydarzenia z lekkim dystansem i humorem. Akcja jest logicznie uporządkowana zgodnie z kolejnymi przygodami, ale każda z nich jest pełna niespodzianek i zwrotów akcji, co utrzymuje czytelnika w napięciu. 

Problematyka utworu

Powieść „Niewiarygodne przygody Marka Piegusa” porusza różnorodne zagadnienia, które są zarówno uniwersalne, jak i osadzone w realiach lat 50. XX wieku. 

1. Dorastanie 

Bohater zmaga się z nieustannym pechem, co sprawia, że Marek Piegus wpada wyjątkowo często w kłopoty. To jednak daje okazję do zaprezentowania jak Marek Piegus wraz z przyjaciółmi radzi sobie z przeciwnościami losu, podejmuje wyzwania i stara się odnaleźć w trudnych sytuacjach. 

2. Walka dobra ze złem 

Powieść prezentuje także starcie dobra i zła w humorystycznej konwencji. Marek, jego przyjaciele oraz detektyw Kwass muszą zmierzyć się z bandą przestępców kierowaną przez Alberta Flasza. Motyw ten obrazuje, że uczciwość, odwaga i spryt mogą pokonać niegodziwość, nawet jeśli sytuacja wydaje się beznadziejna. 

3. Znaczenie przyjaźni 

Istotnym elementem powieści jest siła przyjaźni i współpracy. Bohaterowie wspólnie rozwiązują zagadki, wspierają się w trudnych chwilach i pokonują przeszkody. Przyjaźń staje się podstawą sukcesów bohaterów i ich rozwoju. Część przygód Marka nie skończyłaby się dobrze, gdyby nie wsparcie przyjaciół. 

4. Groteska 

Niziurski wykorzystuje groteskę i absurd, by ukazać komiczne aspekty codziennego życia. Pech Marka, dziwaczne sytuacje oraz barwne postacie stanowią satyryczny obraz rzeczywistości, w której przyszło żyć autorowi i jemu współczesnym. 

5. Społeczne realia 

Tło powieści, czyli Warszawa lat 50., odzwierciedla rzeczywistość Polski Ludowej. W humorystyczny sposób pokazuje życie codzienne tamtego okresu, m.in. absurdy biurokracji, relacje międzyludzkie i życie szkolne. 

6. Samoświadomość 

Marek Piegus, mimo swoich niepowodzeń, wykazuje się zaradnością, odwagą i pomysłowością, ucząc się, jak przezwyciężać trudności. Powieść pokazuje, że nawet największy pech może być pokonany dzięki pozytywnemu podejściu, sprytowi i wsparciu otoczenia. 

Biografia autora

Edmund Niziurski (1925–2013) był polskim pisarzem specjalizującym się w literaturze młodzieżowej, a także dramaturgiem, scenarzystą i publicystą. Urodził się 10 lipca 1925 roku w Kielcach. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia prawnicze i socjologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ukończył w 1952 roku. Po studiach pracował w różnych zawodach, m.in. jako redaktor i urzędnik. Jego szeroka wiedza oraz bogate doświadczenia życiowe znalazły odzwierciedlenie w jego twórczości literackiej. 

Zadebiutował jako pisarz w 1944 roku wierszami publikowanymi w prasie. Jego pierwszą książką była wydana w 1951 roku powieść dla młodzieży pt. „Księga urwisów”. Zasłynął jednak przede wszystkim dzięki takim dziełom, jak: „Niewiarygodne przygody Marka Piegusa” (1959), „Sposób na Alcybiadesa” (1964), „Awantura w Niekłaju” (1958), „Klub włóczykijów” (1970). Jego powieści charakteryzują się żywym językiem, pełnym młodzieżowego (współczesnego autorowi) slangu, niepowtarzalnymi postaciami, a przede wszystkim dynamiczną akcją i wciągającymi wątkami przygodowymi. Niziurski został wielokrotnie nagrodzony za swoją twórczość. Otrzymał m.in. Nagrodę Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży oraz wiele innych wyróżnień literackich. Zmarł 9 października 2013 roku w Warszawie, pozostawiając po sobie bogaty dorobek literacki.