Analiza i interpretacja
Utwór Cypriana Kamila Norwida ukazuje tęsknotę za ojczyzną. Podmiot liryczny, którego możemy utożsamiać z autorem, idealizuje swój ojczysty kraj: „Do kraju tego, gdzie/kruszynę chleba/Podnoszą z ziemi przez uszanowanie/Dla darów nieba [...] Do kraju tego, gdzie winą jest dużą/Popsować gniazdo na gruszy bocianie/Bo wszystkim służą [...]Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłony/Są jak odwieczne Chrystusa wyznanie/„Bądź pochwalony!” Podmiot liryczny wspomina również o swoich rodakach, którzy są prawi i uczciwi: „Do tych, co mają tak za tak, nie za nie/Bez światłocienia”. W utworze powtarza się „refren”: „Tęskno mi Panie”, wzmacniając śpiewny charakter utworu. Powtórzenie to jest jednocześnie bezpośrednim zwrotem, apostrofą do Boga i podkreśla stan emocjonalny podmiotu. Osoba mówiąca w wierszu zastanawia się, czy w ojczyźnie ktoś jeszcze o nim pamięta. Przeczuwa również, że już do niej nie wróci:„Tęskno mi ówdzie, gdzie któż o mnie stoi?/I tak być musi, choć się tak nie stanie/Przyjaźni mojej!”. Wiersz jest wyrazem tęsknoty, emigranta, który nie może wrócić do ojczystego kraju; tak jak Norwid, który żył i umarł na przymusowej emigracji.
Geneza utworu i gatunek/typ liryki
Wiersz „Moja piosnka II” Cypriana Kamila Norwida powstał w okresie emigracyjnym poety, najprawdopodobniej w 1854 roku, kiedy autor przebywał w Ameryce. Dotyczyło to tzw. Wielkiej Emigracji, czyli ludzi kultury i sztuki, którzy opuścili kraj po upadku powstania listopadowego. Dlatego podmiot liryczny utożsamiany jest z autorem. Utwór wyraża bowiem tęsknotę za ojczyzną i jej ideałami, a zarazem jest świadectwem głębokiego wewnętrznego rozdarcia Norwida – oddalenie od kraju wywołuje nostalgię za miejscem, w którym życie toczy się według prostych, moralnych zasad, opartych na tradycji i szacunku dla wartości duchowych. Wiersz wpisuje się w nurt liryki osobistej, bezpośredniej, ponieważ podmiot liryczny ujawnia swoje emocje i refleksje w bezpośrednim zwrocie do Boga. Jednocześnie utwór można zakwalifikować jako lirykę refleksyjną, ponieważ zawiera głębokie przemyślenia na temat sensu życia, istoty dobra i tęsknoty za harmonią. Forma wiersza, utrzymana w konwencji pieśniowej, podkreśla uniwersalność przedstawionych wartości, a powtarzający się refren („Tęskno mi, Panie”) nadaje utworowi rytmiczność i wzmacnia emocjonalny wydźwięk tęsknoty.
Środki stylistyczne
Wiersz „Moja piosnka II” Cypriana Kamila Norwida obfituje w różnorodne środki stylistyczne, które nadają tekstowi emocjonalny i refleksyjny charakter. Anafora („Do kraju tego... Tęskno mi, Panie”), powtarzająca się na początku każdej strofy, podkreśla głęboką tęsknotę podmiotu lirycznego za ojczyzną i jej wartościami. Epitet („kruszynę chleba”, „odwieczne Chrystusa wyznanie”) wzmacnia obraz idealizowanej rzeczywistości, akcentując szacunek i prostotę życia.
Neologizmy, takie jak „beztęsknota” czy „bezmyślenie”, wyrażają duchowe pragnienia i tęsknotę za harmonią wewnętrzną oraz moralnym ładem.
Występuje również symbolika – chleb symbolizuje dar nieba, bocianie gniazdo to znak troski o naturę, a ukłon z wyznaniem „Bądź pochwalony” odzwierciedla zakorzenienie w tradycji religijnej. Całość tworzy wyrazisty obraz utraconego świata wartości i spokoju, za którymi tęskni podmiot liryczny, jednocześnie skłaniając czytelnika do refleksji nad uniwersalnymi zasadami moralnymi i duchowym. W wierszu występują rymy krzyżowe (abab) oraz zmodyfikowana strofa saficka – wers pierwszy i trzeci mają jedenaście sylab, a trzeci i czwarty – pięć, co wpływa na rytmiczność i melodyjność utworu.
Problematyka
Tematem wiersz „Moja piosnka II” Cypriana Kamila Norwida jest tęsknota za ojczyzną. We wspomnieniach podmiotu ojczyzna jest wyidealizowana, rodacy są prawi i uczciwi, szanują tradycję; jednocześnie podmiot liryczny, utożsamiany z autorem, ma świadomość, że prawdopodobnie już do niej nie wróci.
Znaczenie tytułu
Tytuł utworu to nawiązanie do pieśni jako do gatunku literackiego. Wskazuje na to również regularna budowa wiersza. Zwrotki o identycznej liczbie wersów oraz powtarzający się wers „Smutno mi Boże”, który można uznać za refren.
