W tym artykule przeczytasz o:
- Stan wojenny — przyczyny wprowadzenia
- Ograniczenia podczas stanu wojennego
- Represje w stanie wojennym
- Ciekawostki na temat stanu wojennego
40. lat temu, czyli 13 grudnia 1981 roku, wprowadzono w Polsce stan wojenny, który trwał do 22 lipca 1983 roku. Tego dnia o 6 rano w Polskim Radiu i Telewizji Polskiej odegrany został hymn państwowy, a po nim wyemitowano przemówienie ówczesnego premiera, gen. Wojciecha Jaruzelskiego, o wprowadzeniu w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej stanu wojennego. Komunikat ten był odtwarzany w mediach co godzinę. Administrację w kraju przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON), na ulicach pojawiło się wojsko i pojazdy bojowe. Zostały ogłoszone ograniczenia, do których musieli stosować się wszyscy obywatele PRL. Natomiast już w nocy z 12 na 13 grudnia aresztowano osoby, które według władz, miały zagrażać bezpieczeństwu państwa.
Przyczyny wprowadzenia stanu wojennego
Jako oficjalną przyczynę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce władze podawały przede wszystkim pogarszającą się sytuację ekonomiczną w kraju, zagrożenie brakiem dostaw prądu oraz groźbę interwencji państw Układu Warszawskiego z powodu licznych strajków przeciwko władzy. Prawdziwą przyczyną wprowadzenia stanu wyjątkowego było jednak głównie rosnące poparcie dla NSZZ „Solidarność”, coraz liczniejsze strajki i obawa komunistów przed utratą władzy.
Czytaj o wojskowych i milicyjnych pojazdach stanu wojennego
Stan wojenny – restrykcje
W czasie stanu wojennego zostały wprowadzone ograniczenia, m.in.:
- Zakaz strajków i zgromadzeń.
- Od 22 do 6 obowiązywała godzina milicyjna (zakaz poruszania się bez przepustki).
- Militaryzacja niektórych zakładów pracy.
- Wstrzymano wydawanie prasy (poza gazetami rządowymi).
- Wyłączenie telefonów, a po ich włączeniu pojawił się komunikat o rozmowach kontrolowanych.
- Likwidacja organizacji i stowarzyszeń, np. studenckich, artystycznych, dziennikarskich itp.
- Wstrzymanie wyjazdów zagranicznych.
- Zakaz zmiany miejsca pobytu bez poinformowania władz.
- Zawieszenie nauki w szkołach i na uczelniach.
- Legitymowanie przez milicyjne patrole osób na ulicach.
Stan wojenny – represje
W czasie trwania stanu wojennego wydano nakazy aresztowania około 10 tys. osób, które zdaniem władz, miały działać przeciwko partii. Byli to głównie działacze opozycyjni i osoby związane z NSZZ „Solidarność”. Internowanych osadzono w 49 ośrodkach w całej Polsce. Oprócz tego część ludzi została zmuszona do wyjazdu z kraju, wiele osób ze struktur partyjnych PZPR straciło pracę, a setki tysięcy wystąpiły z partii na własne życzenie.
Podaje się, że trakcie półtorarocznego trwania stanu wojennego śmierć poniosło 40 osób, choć niektórzy szacują, że mogło być ich około 100, ponieważ przyczyn wielu zgonów nie wyjaśniono do dziś.
W kolejnych dniach po wprowadzeniu stanu wojennego NSZZ „Solidarność” rozpoczęła akcje protestacyjne w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, Hucie im. Lenina w Krakowie, Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie, Stoczni im. Warskiego w Szczecinie, w Hucie Katowice oraz w Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek” w Katowicach. Wszystkie strajki na bieżąco tłumiły ZOMO. Najbardziej krwawą pacyfikacją okazała się ta w kopalni „Wujek”, gdzie milicja pozbawiła życia 9 górników, a 23 osoby zostały ranne.
Stan wojenny – ciekawostki
- Obwieszczenia Rady Państwa o wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce zostały wydrukowane w Związku Radzieckim i przywiezione do Polski jeszcze przed jego zarządzeniem. Jest to dowód na to, że władze ZSRR wiedziały o planach rządu PRL, a nawet brały udział w ich realizacji.
- W trakcie akcji „Azalia” z 12 na 13 grudnia 1981 roku do obiektów teletransmisyjnych i central telefonicznych wkroczyło uzbrojone wojsko i milicja, by zablokować łączność telefoniczną i transmisje radiowe.
- W czasie stanu wojennego weryfikowano i sprawdzano pracę służb mundurowych, a szczególnie strażników więziennych, ponieważ część z nich niechętnie uczestniczyła w przetrzymywaniu internowanych osób, wiedząc, że nie popełniły one żadnych przestępstw.
- W stanie wojennym władza tak bardzo obawiała się Lecha Wałęsy i jego opozycyjnych współpracowników, że zdarzały się sytuacje, w których niespokrewnione z nim osoby, które nosiły to samo nazwisko, były przez milicję zatrzymywane i przesłuchiwane.
- Za najsłynniejsze zdjęcie ze stanu wojennego uznaje się fotografię Chrisa Niedenthala, na której na budynku kina Moskwa wisi plakat filmu „Czas apokalipsy”, a przed nim stoi opancerzony wóz bojowy SKOT. Do dziś zdjęcie uważane jest za symbol stanu wojennego i zna je cały świat.
- W stanie wojennym działało radio „Trójka”, ponieważ władza chciała, by młodzież, zamiast strajkować, spędzała czas przy odbiornikach. Było ono jednak ściśle kontrolowane przez cenzurę i z tego powodu, wiele utworów, uznawanych za antykomunistyczne, było zdejmowanych z anteny. Z tego powodu piosenkę „Przeżyj to sam” zespołu Lombard zakazano puszczać 2 dni po jej radiowym debiucie. Po tym wydarzeniu stała się ona hymnem buntu przeciwko władzy.
- Polski artysta — Tomasz Sikorski, nakręcił w 1982 roku film, będący rejestracją performansu z udziałem polskich artystów i muzyków punkowych. W czasie tego wydarzenia artystycznego płynęli oni na statku Wisłą, co miało być odniesieniem do obrazu Théodore’a Géricaulta „Tratwa Meduzy”, ukazującego wydarzenia z 1816 roku, gdy doszło do zatonięcia fregaty Meduza. Wówczas z jej pokładu w szalupach ratowniczych uciekli oficerowie, pozostawiając zwykłych ludzi na pewną śmierć. Części z nich udało się zbudować tratwę, dzięki której przeżyli. Performans Sikorskiego miał przestawiać sytuację artystów w stanie wojennym.
Joanna Cwynar
Przeczytaj również:
Jak oszukać ciało i umysł? Poznaj 10 sposobów, które pomogą w trudnościach
Najdziwniejsze imiona. TOP 20 imion, które noszą Polacy
Mapa myśli. Niesamowity sposób na uczenie się i nie tylko
