Spis treści:
- Ig Nobel – humorystyczny odpowiednik Nobla
- Ig Noble na świecie – najciekawsze przykłady
- Andriej Gejm – noblista, który dostał Ig Nobla
- Antynoble dla Polaków
Ig Nobel – humorystyczny odpowiednik Nobla
„Nie zajmujesz się nauką, jeśli się nie bawisz” – takim mottem kieruje się Frank Fish, profesor biologii z West Chester University w Pensylwanii i zdobywca Ig Nobla w 2022 roku. Zdanie, które mu przyświeca, doskonale podsumowuje ideę tej nagrody. Ig Noble wręcza się bowiem za prace naukowe, które „najpierw śmieszą, a potem skłaniają do myślenia” oraz „odkrycia, które nie mogą lub nie powinny być powtarzane”. Nagrody przyznaje czasopismo Annals of Improbable Research, kierowane przez Marca Abrahamsa z Cambridge w Massachusetts.
Nazwa tej nietypowej nagrody pochodzi od angielskiego słowa ignoble, które oznacza w tłumaczeniu „niegodziwy”. Jest to przeciwieństwo słowa noble, wymawianego tak samo jak słowo Nobel w znaczeniu Nagrody Nobla.
Co ciekawe, nagrody wręczają laureaci prawdziwej Nagrody Nobla. Ceremonia jest uroczysta i odbywa się nie byle gdzie – najpierw miała miejsce w sali wykładowej Massachusetts Institute of Technology, a od 2006 r. organizowana jest w Sanders Theatre na Uniwersytecie Harvarda. Ceremonię sponsoruje Harvard Computer Society, Harvard-Radcliffe Science Fiction Association oraz Harvard-Radcliffe Society of Physics Students.
Co można wygrać? Właściwie nic. Fizyczną nagrodą jest bezwartościowy voucher na 10 bilionów dolarów Zimbabwe, który w przeliczeniu ma wartość około 4 dolarów amerykańskich. Laureaci zyskują jednak popularność i z pewnością przyczyniają się w ogromnym stopniu do popularyzacji nauki.
Przeczytaj również: Mało znane fakty z biografii naukowców
Ig Noble na świecie – najciekawsze przykłady
Badania, które wygrywają Ig Noble, dotyczą wszelakich dziedzin nauki: biologii, fizyki, ekonomii czy ekologii. Wręcza się również nagrodę pokojową. Choć niemal każde wyróżnione badanie jest ciekawe i często zabawne, niektóre są szczególnie interesujące.
- 2002 – skąd się biorą kłaczki w pępku?
Choć temat kłaczków w pępku nurtuje niejedną osobę, naukowo podszedł do niego dopiero Karl Kruszelnicki z Uniwersytetu w Sydney. Przeanalizował cały proces gromadzenia się brudków w pępku – okazało się, że kłaczki biorą się z ubrań. Ale uwaga! Pochodzą z dolnych części garderoby, a nie z koszulek czy swetrów, jak mogłoby się wydawać.
- 2005 – czy człowiek pływa w syropie wolniej czy szybciej?
W 2004 roku opublikowano wyniki badań Edwarda Cusslera, który sprawdzał, w jakim tempie płynie człowiek w lepkiej, przypominającej syrop cieczy. Okazało się, że pływanie w syropie nie zmienia prędkości pływaka i jest równie łatwe jak pływanie w wodzie.
- 2021 – jak komunikują się koty?
W 2021 roku w dziedzinie biologii nagrodę odebrała Susanne Schötz z Lund University. Doceniono liczne badania, w których analizowała, w jaki sposób koty komunikują się z ludźmi poprzez mruczenie, ćwierkanie, trele, modulowane tony, miauczenie, jęki, piski, syczenie, warczenie i wycie.
- 2021 – czy broda chroni przed uderzeniem?
Pokojową nagrodą Ig Nobla uhonorowano zespół Davida Carriera z University of Utah za: „przetestowanie hipotezy, że ludzie wyewoluowali brody, aby chronić się przed ciosami w twarz”. Eksperymenty, które przeprowadzili badacze, porównując skórę ogoloną lub owłosioną, wykazały, że broda faktycznie daje wrażliwym obszarom twarzy pewną ochronę przed uderzeniami. Jest to możliwe, gdyż absorbuje wówczas około 30% więcej energii niż goła skóra.
- 2022 – dlaczego teksty prawnicze tak trudno zrozumieć?
Sens tego badania zrozumie każdy, kto choć raz próbował zrozumieć prawnicze pismo. Nie dziwi więc fakt, że Ig Nobel trafił do zespołu, który wyjaśnił, dlaczego tak trudno jest zrozumieć teksty prawne. Według analizy badaczy, słowa używane w dokumentach prawnych były ponad dwa razy bardziej niejasne niż słowa w artykułach z czasopisma Wall Street Journal i 25% bardziej niejasne niż słownictwo w artykułach w czasopismach akademickich.
- 2023 – czy naelektryzowane słomki i pałeczki mogą zmienić smak?
Ig Nobel w dziedzinie nauk o żywieniu przypadł Japończykom – Homei Miyashita i Hiromi Nakamura – za badania, które miały na celu określić, w jaki sposób naelektryzowane pałeczki i słomki do napojów mogą zmieniać smak jedzenia. W efekcie ich badania doprowadziły do opracowania zastawy stołowej, wykorzystującej stymulację elektryczną, która pozwala na silniejsze wyczuwanie słonego smaku w posiłkach.
Andriej Gejm – noblista, który dostał Ig Nobla
O tym, że zabawne odkrycia naukowe mogą być tylko preludium do poważnej nagrody świadczy przypadek Andrieja Gejma. Fizyk ten, najpierw otrzymał Ig Nobla (w 2000 roku) za badania nad lewitującymi żabami, a 10 lat później prawdziwego Nobla – tym razem za odkrycie grafenu (płaskiej struktury złożonej z atomów węgla, o niebagatelnym znaczeniu dla przemysłu).
Antynoble dla Polaków
Wśród laureatów antynobla nie brakuje Polaków. Znaleźli się oni na przykład w gronie nagrodzonych w najświeższym rozdaniu nagród, które miało miejsce w 2022 roku. Tym razem otrzymali nagrodę za badania nad pozytywnym wpływem jedzenia lodów. Marcin Jasiński, Martyna Maciejewska, Anna Brodziak, Michał Górka, Kamila Skwierawska, prof. Wiesław Jędrzejczak, Agnieszka Tomaszewska, Grzegorz Basak oraz Emilian Snarski z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wykazali, że pacjenci onkologiczni poddawani radio- i chemioterapii odczuwali mniej szkodliwych skutków ubocznych, jeśli podawano im lody. Chodzi o zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (oral mucositis). Środkiem zapobiegawczym w terapii leczniczej stosowanej w tej chorobie jest krioterapia – ssanie wiórków lodowych. Nie jest to jednak najprzyjemniejsze, gdyż robi się po nich bardzo zimno. Naukowcy w WUM zaproponowali więc alternatywę – jedzenie dużo smaczniejszych lodów.
W 2023 roku Ig Nobla w dziedzinie chemii i geologii otrzymał Jan Zalasiewicz, Polak urodzony i mieszkający w Wielkiej Brytanii. Jan Zalasiewicz jest geologiem, wykładowcą na Uniwersytecie w Leicester. Nagrodę przyznano mu za wyjaśnienie, dlaczego naukowcy liżą skały.
Czy jest sens pracować nad kwestiami, które z góry wydają się być nieprzydatne, mało rozwojowe, a nawet nieco głupie? Laureaci Ig Nobla twierdzą, że tak, bo wręczanie nagrody wiąże się z popularyzowaniem nauki. Nie zawsze jest ona przecież nudna i poważna, a z nietuzinkowych badań również można wyciągnąć rzetelną wiedzę.
Przeczytaj również: Polskie wynalazki, które zmieniły świat
Oprac.: Redakcja
Źródła: pap.pl, improbable.com, naukawpolsce.pl, japantimes.co.jp, bryk.pl
Odpowiedzi do zadań z podręczników z fizyki znajdziesz tutaj:
Fizyka – rozwiązania zadań z zeszytu ćwiczeń
Odpowiedzi do zadań z podręcznika z fizyka
Ćwiczenia z wyjaśnieniami – podręczniki z fizyki
Komentarze (0)