Antyczny cud techniki. Czym był mechanizm z Antykithiry?

Choć starożytna Grecja kojarzy się raczej z filozofią i sztuką niż z technologią, to właśnie tam stworzono pierwszy „komputer” – niezwykłe urządzenie, które uważa się za ówczesny cud techniki. Czym był mechanizm z Antykithiry?

Spis treści:

Co to jest Mechanizm z Antykithiry?
Nowe odkrycia dotyczące mechanizmu z Antykithiry
Do czego służył mechanizm z Antykithiry?
Kto stworzył Mechanizm z Antykithiry? Co to jest Mechanizm z Antykithiry?

Co to jest Mechanizm z Antykithiry?

Mechanizm z Antykithiry to tajemnicze urządzenie, którego fragmenty wydobyto z wraku statku. Uważa się go za urządzenie, które znacząco wyprzedziło swoją epokę. To dlatego przez wiele lat po wyłowieniu jego części z wraku badacze nie byli pewni, czy na pewno może on pochodzić z okresu starożytnego. Był po prostu zbyt zaawansowany! Wątpliwości dodawał fakt, że przez kolejne wieki nie powstało nic podobnego do tego osobliwego urządzenia.

Mechanizm z Antykithiry uważa się za jeden z najbardziej tajemniczych przyrządów technologicznych w historii. Wyglądem nieco przypomina zegar – do niedawna trudno było jednak ustalić, jaką dokładnie pełnił funkcję. Mógł być zarówno czasomierzem, jak i kalkulatorem. Jak zbudowane było to urządzenie? Mechanizm po złożeniu mógł mieć 33 cm wysokości, 17 cm szerokości oraz 9 cm głębokości. Alternatywna hipoteza podaje inne wymiary: 30 cm x 20 cm x 20 cm.

Jak wyglądał Mechanizm z Antykithiry?

Urządzenie przodu miało tarczę, pokazującą ruch Słońca i Księżyca na tle zodiaku oraz fazy Księżyca.
Z tyłu skonstruowano tarczę, pozwalającą przewidzieć zaćmienia Słońca i Księżyca oraz ukazującą różne cykle astronomiczne.
Jego konstrukcja pozwalała najprawdopodobniej określić również położenie pięciu znanych starożytnym planet, czyli Merkurego, Marsa, Wenus, Jowisza i Saturna.

Wskazówki urządzenia wprawiono w ruch korbką, umieszczoną z jednej strony Mechanizmu.

Nowe odkrycia dotyczące mechanizmu z Antykithiry

Mechanizm z Antykithiry znaleziono w 1900 roku we wraku statku odkrytym na Morzu Egejskim, niedaleko wyspy Anykithira. Ustalono, że statek pochodzi z czasów rzymskich i mógł być skonstruowany pomiędzy 86 a 87 rokiem p.n.e. Odkrywcy skupili się początkowo na wydobywaniu z niego najcenniejszego ładunku: posągów, rzeźb, monet, które Narodowe Muzeum Archeologiczne w Atenach skrupulatnie oczyszczało, opisywało i gromadziło.

Dopiero po kilku miesiącach eksploracji statku zauważono, że wydobywane z niego niewielkie płytki brązu nie są fragmentami rzeźb. Elementy odlane z brązu oraz kilka drewnianych części okazały się fragmentami jakiegoś urządzenia – zdaniem badaczy zbyt zaawansowanego na możliwości starożytnych. Przez pewien czas uznawano nawet, że urządzenie to zatonęło później niż statek i przypadkowo spoczęło na dnie wraku. Fragmenty obiektu były jednak na tyle interesujące, że hipotezy tej nie przyjęto za obowiązującą, ale dalej badano urządzenie. Po dwóch latach badacze zorientowali się, że bryłki brązu składają się między innymi na koło zębate.

Przeczytaj także: Wojna o jajka, świńska i Kiskę… Poznaj 10 najdziwniejszych wojen w historii świata

Do czego służył mechanizm z Antykithiry?

Mechanizm z Antykithiry przez lata stanowił zagadkę dla badaczy. Fragmenty, które trzymali w rękach i wiedza teoretyczna o możliwościach starożytnych Greków, przecież się wykluczały! Powstanie znaleziska datowano na 100-200 lat p.n.e. Nie przypomniało ono niczego, co mogłoby powstać w tych czasach. Pierwsze przyrządy przypominające zegary skonstruowano bowiem dopiero w średniowieczu! Złożenie w całość 3 dużych kawałków i 82 podzespołów pozwoliło postawić pewne hipotezy.

Na podstawie badania rentgenowskiego przeprowadzonego w 2020 roku ustalono, że Mechanizm mógł pełnić funkcję kalendarza. Świadczyłby o tym jeden z pierścieni, pod którym znaleziono równo rozstawione niewielkie otwory. Niestety urządzenie nie jest kompletne, dlatego przez długi czas nie wiadomo było, ile umieszczono w nim otworów. Dlaczego to taki kluczowy parametr? Liczba ta pozwoliłaby ustalić, jakim kalendarzem posługiwał się właściciel Mechanizmu. Jeśli egipskim, w którym rok ma 365 dni – otworów powinno być właśnie tyle. Jeśli zaś starogreckim kalendarzem księżycowym – otworów byłoby 354, tyle ma on bowiem dni.

Pomocne w zbliżeniu się do ustalenia liczby otworów Mechanizmu okazała się metoda statystyczna nazywana wnioskowaniem bayesowskim, wykorzystywana w sytuacji posiadania niepełnych danych. Na jej podstawie badacze ustalili, że otworów było w urządzeniu 354 lub 355. Teorię potwierdził inny badacz, korzystając tym razem z naziemnego detektora grawitacyjnego. W wyniku jego analizy ustalono, że pierścień zawierał 355 dziur.

Kto stworzył Mechanizm z Antykithiry?

Pytaniem nurtującym badaczy jest nie tylko to, do czego służyło urządzenie wydobyte ze statku, ale także kto mógł stworzyć tak zaawansowany przyrząd. Autorstwo przypisuje się między innymi Archimedesowi, który żył w czasie, gdy najprawdopodobniej powstał Mechanizm, albo Hipparchowi – astronomowi, którego idee zastosowano w konstrukcji Mechanizmu.

Czy takich urządzeń jak Mechanizm z Antykithiry może być na świecie więcej? Wszystko wskazuje na to, że tak. Wykopaliska i badania archeologiczne, które przeprowadzono do tej pory są najprawdopodobniej tylko niewielką częścią tego, co jeszcze czeka na odkrycie.