Spis treści:
- Czym jest niż i wyż atmosferyczny?
- Kto nadaje imiona niżom i wyżom?
- Wyż i niż na sprzedaż. Ile kosztuje nadanie imienia zjawiskom pogodowym?
Czym jest niż i wyż atmosferyczny?
Niż i wyż atmosferyczny to podstawowe terminy meteorologiczne, których używa się w kontekście obszarów o różnym ciśnieniu. Wyż charakteryzuje się wysokim ciśnieniem i najczęściej przynosi słoneczną, stabilną pogodę. W takich warunkach powietrze opada, a chmury rozpraszają się, co prowadzi do bezchmurnego nieba.
Z kolei niż to obszar niskiego ciśnienia. Wraz z przyjściem centrum niżu często obserwuje się zmianę innych parametrów pogodowych, np. temperatury i zachmurzenia. W pewnym uproszczeniu przyjmuje się, że różnica ciśnienia powoduje przemieszczanie mas powietrza w kierunku od wyższego do niższego. Generowany w ten sposób ruch powietrza to wiatr.
Przeczytaj: Z jaką prędkością płynie Wisła? Podróż jednej kropli od źródła do ujścia
Kto nadaje imiona niżom i wyżom?
Za pomysłodawczynię nadawania męskich i żeńskich imion obszarom wysokiego oraz niskiego ciśnienia uchodzi wieloletnia pogodynka niemieckiej stacji telewizyjnej ZDF, Karla Wege.
Propozycja pojawiła się w 1954 roku, kiedy Karla była jeszcze studentką meteorologii na Wolnym Uniwersytecie w Berlinie. Zgodnie z jej pomysłem, uniwersytet stworzył listę 260 imion męskich i 260 imion żeńskich.
Na początku stosowano zasadę, że niże noszą imiona żeńskie, a wyże męskie. Taki podział funkcjonował aż do lat 90., kiedy wprowadzono zmiany. Środowiska feministyczne zwróciły uwagę, że niże, którym zwyczajowo nadawano imiona żeńskie są kojarzone z gorszą, często także niebezpieczną pogodą. Od tego momentu wprowadzono rotację: jednego roku niże mają imiona męskie, a wyże żeńskie, a w kolejnym roku sytuacja się odwraca. Przykładowo, w 2022 roku niże miały imiona żeńskie, a wyże męskie, natomiast w 2023 roku przypisano im odwrotne role.
Nadawaniem imion zjawiskom pogodowym zajmują się różne organizacje. W przypadku niżów i wyżów obowiązuje swego rodzaju podział geograficzny, gdzie stacje pomiarowe stowarzyszone w Światowej Organizacji Meteorologicznej odpowiadają za nazwy na danym obszarze. W naszej części Europy jest to stacja pogodowa Berlin-Dahlem. Obserwacje prowadzono tu już na początku XX wieku, a sama stacja jest elementem infrastruktury uczelni Karli Wege, która w latach 50. na instrumentach stacji Dahlem zgłębiała tajniki przewidywania pogody.
Przeczytaj: Ciepło, cieplej, gorąco... Co to znaczy temperatura odczuwalna?
Wciąż nie wiemy jednak na jakiej zasadzie przydziela się poszczególne imiona. Czy fakt, że pewnego razu na mapie pojawiły się jednocześnie wyż Donald i niż Angela to dzieło przypadku? Tylko do pewnego stopnia.
Wyż i niż na sprzedaż. Ile kosztuje nadanie imienia zjawiskom pogodowym?
Możliwość "adoptowania" wyżu lub niżu to stosunkowo nowa opcja. Program "Sponsor pogody" został wprowadzony przez Wolny Uniwersytet w Berlinie w 2002 roku, aby zebrać fundusze na działania stacji meteorologicznej Berlin-Dahlem. Placówka potrzebowała dodatkowych środków, aby kontynuować całodobowe obserwacje w związku z decyzją o redukcji personelu. Było o co walczyć, bo stacja ta działa nieprzerwanie od 1908 roku, a od 1947 roku jest częścią globalnej sieci pomiarowej Światowej Organizacji Meteorologicznej.
Adopcja wyżu lub niżu to nie tylko zabawna ciekawostka, którą można wykorzystać np. w formie oryginalnego prezentu. To także sposób wsparcia nauki. Zebrane w ten sposób środki finansują pracę stacji meteorologicznej obsługiwanej przede wszystkim przez studentów uniwersytetu.
Od 2023 roku koszt nadania imienia wyżowi wynosił 390 euro, natomiast za nazwę niżu trzeba zapłacić 260 euro. Różnica w cenie wynika z faktu, że wyże zazwyczaj trwają dłużej i są bardziej stabilne, co sprawia, że ich nazwa dłużej pojawia się na mapach pogodowych.
Chociaż nazwy można wykupić, nie są one całkowicie przypadkowe. Zgodnie z tradycją musi być to imię akceptowane przez niemieckie urzędy cywilne, a propozycje są zatwierdzane przez Wolny Uniwersytet. Dodatkowym "utrudnieniem" jest przyjęty system alfabetyczny – powstaje kilka list z literami niemieckiego alfabetu. Kolejna lista wchodzi do gry dopiero po wykorzystaniu poprzedniej, np. drugie imię na literę "C" pojawi się dopiero po wykorzystaniu całej gamy imion z pierwszej listy (plus A i B z drugiej). Na rok 2025 przewidziano 6 list (rezerwacja na ostatniej nie wymaga natychmiastowej wpłaty, bo istnieje ryzyko, że nazwa nie zostanie wykorzystana).
Wszyscy chętni mają jeszcze szanse zobaczyć wybrane przez siebie imię w 2025 roku – na pierwszej liście niżów jest dostępne 5 liter: I, Q, X, Y i Z. Na liście wyżów zostały już tylko Q, W i X.
Źródła: pap.pl; wetterpate.de; fu-berlin.de; zpe.gov.pl
Czytaj także:
Ile kilometrów miał najdłuższy piorun?
Mount Everest staje się wyższy. Jak to możliwe?
Wybuch gwiazdy widoczny gołym okiem. Zdarza się raz na 80 lat
