Spis treści:

Wprowadzenie i teza

Wprowadzenie: Przyjaźń, jako jedna z najważniejszych relacji międzyludzkich, to często poruszany przez literatów temat. Niezniszczalna przyjaźń męska, siostrzana przyjaźń kobieca i ta najbardziej dyskusyjna, czyli damsko-męska przewijają się w literaturze już od starożytności. Prawdziwa przyjaźń to ta, która trwa po kres życia bohaterów, ale i ta, która jest krótka, lecz intensywna. Jej filarami są najczęściej lojalność i oddanie. 

Teza: W literaturze przedstawiane są różne oblicza przyjaźni. 

Rozwinięcie - "Lalka" Bolesława Prusa

Rozwinięcie: Przyjaźń jest w „Lalce” Bolesława Prusa jednym z głównych wątków. Panowie Wokulski i Rzecki są przykładem spokojnej, stabilnej, długoletniej przyjaźni, której filarem jest wzajemna troska o siebie i zrozumienie. Panowie znają się wiele lat – Rzecki poznaje Wokulskiego jako zwykłego pracownika w sklepie u Mincla. Stary subiekt wspiera Stanisława, gdy ten chce się kształcić, i w chwilach niedostatku pomaga mu finansowo. Wokulski nie zapomina o tym i gdy tylko ma możliwość, przenosi mieszkanie Rzeckiego do nowego sklepu, wiedząc, że stary subiekt jest niezwykle przywiązany do swoich czterech kątów. Rzecki to przyjaciel oddany i bardzo wierzący w Wokulskiego. Stary subiekt widzi w swoim przyjacielu człowieka, który rzeczywiście może swoimi działaniami coś zmienić.  

Czy w tej przyjaźni zdarzają się nieporozumienia? Choć panowie niejednokrotnie mają odmienne zdanie na tematy polityczne czy społeczne, nie stanowią one problemu i nie wywołują większych waśni. Kością niezgody jest natomiast Izabela Łęcka, a dokładnie rzecz ujmując – miłość Wokulskiego do tej pięknej kobiety. Rzecki nie może zrozumieć, dlaczego jego przyjaciel z takim zaangażowaniem próbuje zaimponować Izabeli, gromadząc coraz większy majątek. Uważa również, że związek z nią jest dla Stacha (jak zwykł nazywać Wokulskiego) po prostu szkodliwy, a kobieta tak naprawdę nigdy go nie pokocha. 

Prus pokazał w „Lalce” różne oblicza przyjaźni – w tym również damsko-męską. Mowa o przyjacielskiej relacji Heleny Stawskiej i Stanisława Wokulskiego. Choć kobieta chciała, by łączyło ich coś więcej,  mogła liczyć jedynie na jego przyjaźń. Wokulski był wobec niej bardzo oddany i lojalny: pomógł jej założyć własny biznes, a nawet zapisał pewną kwotę w testamencie. Lubił spędzać z nią czas, bywał w jej mieszkaniu. 

Kontekst - powieść pozytywistyczna

Kontekst: Przyjaźń w powieści pozytywistycznej jest ukazywana często jako relacja osób pochodzących z odmiennych pokoleń i różniących się poglądami. Wokulski i Rzecki różnią się znacząco wiekiem, nie przeszkadza to jednak we wzajemnym szacunku i nawiązaniu głębokiej nici porozumienia. Choć panowie mają podobne ideały (są patriotami, łączy ich miłość do ojczyzny), subtelne różnice widać w ich podejściu do życia: Rzecki to romantyk, idealista, zaś Wokulski to pragmatyk, człowiek czynu, chcący działać.  

Kontekst - „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego

Kontekst: Przyjaźń jest także kluczowym wątkiem powieści „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego. Głównymi bohaterami powieści są młodzi harcerze, walczący w czasie II wojny światowej: Zośka (Tadeusz Zawadzki), Rudy (Jan Bytnar) i Alek (Aleksy Dawidowski). Przed wybuchem wojny są beztroskimi nastolatkami, którzy mają plany na swoje wkrótce rozpoczynające się dorosłe życie. Wojna przekreśla jednak wszystko to, o czym marzyli i co planowali. Mimo wojennej zawieruchy niezmienna pozostaje przyjaźń między chłopakami. Można powiedzieć nawet, że tragiczne okoliczności jeszcze ją umacniają. Alek, Rudy i Zośka wspierają się w każdej trudnej sytuacji, ufają sobie bezgranicznie i są wobec siebie lojalni. To przyjaźń, która może być przykładem – to przyjacielska relacja na dobre i złe, na śmierć i życie. Sprawdzianem wzajemnego oddania chłopców jest aresztowanie i brutalne przesłuchiwanie Rudego przez gestapo. Alek i Zośka wiedzą, że ich przyjaciel może nie przeżyć tortur, organizują więc akcję odbicia, którą nazwano akcją pod Arsenałem. Ryzykują bardzo dużo, a właściwie wszystko – w razie niepowodzenia, grozi im po prostu śmierć. Nie odwodzi ich to jednak od realizacji bohaterskiego planu uratowania przyjaciela. 

Łączą ich wspólne ideały – są młodymi patriotami, dla których wolność i dobro kraju są najwyższymi wartościami. Okoliczności, które spadają na nich w tak młodym wieku, sprawiają, że przyjaźń przeradza się w braterstwo. Rudy, Alek i Zośka stają się kimś więcej niż przyjaciółmi – są dla siebie jak najbliższa rodzina. 

Podsumowanie

Podsumowanie: Motyw przyjaźni w literaturze jest podejmowany bardzo często, gdyż zaraz po miłości jest to jedna z najważniejszych relacji międzyludzkich. To przyjaźń często motywuje do działania i jest napędem bohaterów. O tym, jak jest ważna, przypomina Lis z powieści „Mały Książę” – mówi, że stajesz się odpowiedzialny za to, co oswoiłeś. Zgodnie z jego definicją, przyjaźń to oddanie, lojalność i odpowiedzialność za drugą osobę. Tak wielka siła przyjaźni sprawia, że może się ona przerodzić w miłość – tak jak w przypadku Stasia i Nel z powieści Henryka  Sienkiewicza „W pustyni i w puszczy”. A jak sprawdzić, czy przyjaciel jest oddany i skoczy za tobą w ogień? Przepis na to podaje Mickiewicz w utworze „Przyjaciele”. Mieszko i Leszko są tak blisko, że dzielą się nawet jednym orzeszkiem, jednak w trudnej sytuacji (atak niedźwiedzia), Leszko ucieka na drzewo i porzuca przyjaciela. Stąd morał, że prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. 

Zobacz pełną listę pytań jawnych na maturę ustną z języka polskiego 2025.