Spis treści:

Wielkie zmiany w ortografii. Jaki cel przyświeca RJP?

Rada Języka Polskiego opublikowała komunikat, w którym zapowiada istotne zmiany w podstawowych zasadach pisowni języka polskiego.

Zgodnie z intencjami RJP ich wprowadzenie "przyniesie korzyść w postaci uproszczenia i ujednolicenia zapisu poszczególnych grup wyrazów i połączeń, eliminacji wyjątków, a także likwidacji przepisów, których zastosowanie jest z różnych powodów problematyczne, np. wymaga od piszącego zbyt drobiazgowej analizy znaczeniowej tekstu".

Zobacz też: Polacy czytają więcej. Tradycyjne książki wciąż bardziej popularne od e-booków

Uprawnienia w zakresie stanowienia takich przepisów przyznają Radzie zapisy Ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim. Jest to jedyna prawnie umocowana instytucja posiadająca kompetencje do wprowadzania wiążących zmian w tej materii.

Nowe zasady języka polskiego. 11 zmian

Nowe reguły polskiej pisowni zaczną obowiązywać 1 stycznia 2026 roku. Szczegółowa lista zmian obejmuje 11 punktów, które prezentujemy poniżej:

  1. Nazwy mieszkańców miast, dzielnic i wsi piszemy wielką literą (Warszawianin, Lublinianin, Ochocianka itd.). W przypadku nazw nieoficjalnych (tak ujęto to w komunikacie), np. szkop czy makaroniarz dopuszczalna będzie pisownia z małą, jak i wielką literą na początku wyrazu.
  2. Nazwy firm i marek przemysłowych, a także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów piszemy wielką literą (np. pod oknem zaparkował czerwony Ford).
  3. Cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami piszemy oddzielnie (np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry).
  4. Nie- z imiesłowami odmiennymi bez żadnych wyjątków piszemy łącznie (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na "świadomą pisownię rozdzielną".
  5. Przymiotniki tworzone od nazw osobowych, zakończonych na -owski piszemy małą literą bez względu na interpretację (np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski).
  6. Wyrażenia zawierające człon -pół piszemy łącznie (półzabawa, półnauka, półserio). Wyrażenia zawierające człon -pół odnoszące się do jednej osoby piszemy z łącznikiem (pół-Polka, pół-Niemiec).
  7. Pary wyrazów równorzędnych, brzmiących podobnie lub identycznie i występujących zwykle razem możemy zapisywać na 3 sposoby – oddzielnie, z łącznikiem lub z przecinkiem (np. tuż-tuż, tuż tuż lub tuż,tuż)
  8. Cząstki -niby i -quasi z wyrazami zapisywanymi małą literą piszemy łącznie (np. nibyludowy, nibyliść, quasinauka). W przypadku wyrazów pisanych wielką literą używamy łącznika (np. niby-Polak).
  9. Nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia piszemy łącznie (np. nieadekwatny, niemilszy, nienajlepszy, nieżyciowo).

Pozostałe dwa punkty są nieco bardziej obszerne, dlatego, dla przejrzystości, nie omawiamy ich w ramach punktowej listy.

słownik języka polskiego ortograficzny
Zakres zapowiadanych zmian z pewnością będzie wymagał aktualizacji słowników ortograficznych, która uwzględni nowe wytyczne. Na stronie RJP można już znaleźć 79-stronnicowy dokument, "Zasady pisowni i interpunkcji polskiej" z poprawionymi zapisami /fot. East News/KAROLINA MISZTAL/REPORTER

Pierwszy z zapisów skupia się na użyciu wielkich liter w nazwach własnych. Celem zmian jest przede wszystkim ujednolicenie języka pisanego, dlatego od 1 stycznia 2026 wielką literą napiszemy:

  • wszystkie człony nazw komet (np. Kometa Halleya, Kometa Enckego);
  • wszystkie człony wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych, których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku (np. Półwysep Hel, Wyspa Wolin, Pustynia Gobi);
  • wszystkie człony nazw obiektów przestrzeni publicznej (np. Aleja Róż, Kościół Mariacki, Zamek Wleń, Cmentarz Północny);
  • wszystkie człony (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych (np. Pensjonat pod Różą, Karczma Słupska, Pizzeria Napoli);
  • wszystkie człony w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych (np. Nagroda Kioto, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Nagroda Pulitzera).

Ostatni punkt dotyczy pisowni prefiksów i mówi o uzupełnieniu dotyczącej przedrostków zasady ogólnej, która po wejściu w życie zapisów otrzyma następujące brzmienie: "W języku polskim przedrostki — rodzime i obce — pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super-Europejczyk".

Druga kwestia, którą zajęła się RJP to dopuszczenie rozdzielnej pisowni cząstek, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, takich jak super-, ekstra-, eko-, wege- mini-, maksi, midi-, mega-, makro-. Przykładem może być słowo "miniwieża", które będzie też można zapisać jako "mini wieża", ponieważ możliwe jest skonstruowanie frazy "wieża (w rozmiarze) mini". 

Źródła: rjp.pan.pl; 

Marcin Szałaj

Czytaj także:

Tematy maturalne z czasów PRL. O czym pisali maturzyści?

Psychologia bije rekordy popularności. Coraz więcej studentów wybiera ten kierunek

Uniwersytet Jagielloński najlepszy wśród polskich uczelni w prestiżowym rankingu