Środa Popielcowa. Kiedy wypada i co obowiązuje katolików?

Niebawem Środa Popielcowa, która rozpoczyna okres Wielkiego Postu. Dla katolików jest to czas zjednoczenia z Bogiem i przygotowania się do świętowania Wielkanocy. Jakie obowiązki mają tego dnia osoby wierzące? Kiedy dokładnie wypada Popielec? I skąd pochodzi popiół wykorzystywany do rytuału posypywania głów? Odpowiadamy.

Spis treści:

Środa Popielcowa – co obowiązuje katolików?
Kiedy przypada Środa Popielcowa?
Jak powstaje popiół na Popielec?
Skąd wziął się rytuał posypywania głów popiołem?

Środa Popielcowa – co obowiązuje katolików?

Środa Popielowa, nazywana również Popielcem, to dzień w katolickim kalendarzu liturgicznym, w którym kończy się karnawał, a zaczyna Wielki Post, będący okresem przygotowania do Wielkanocy.

Tego dnia katolików w wieku od 14 do 60 lat obowiązuje post ścisły, co oznacza, że mogą oni zjeść tylko trzy posiłki (dwa lekkie i jeden do syta) i każdy z nich musi być bezmięsny. Nie mogą też w Popielec oraz przez późniejszy okres Wielkiego Postu urządzać hucznych zabaw.

Choć Środa Popielcowa nie jest świętem nakazanym, to wielu wierzących uczestniczy tego dnia we mszy świętej, na której następuje rytuał symbolicznego posypania przez kapłana głów wiernych popiołem. Nie jest to również dzień ustawowo wolny od pracy.

Przeczytaj również: Szukasz darmowych odpowiedzi do podręczników z wyjaśnieniami? Poznaj nowy serwis edukacyjny!

Kiedy przypada Środa Popielcowa?

W 2024 roku Środa Popielcowa wypada 14 lutego, jednak jest to święto ruchome, którego data jest zależna od daty Wielkanocy. Dzień zmartwychwstania Chrystusa wypada bowiem zawsze w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca (w tym roku jest to 31 marca). Wielkanoc poprzedzają natomiast dni triduum paschalnego, które rozpoczyna się w Wielki Czwartek. Nie wchodzi ono już jednak w skład Wielkiego Postu, a zatem jego ostatnim dniem jest Wielka Środa. Dokładnie 6 tygodni przed nią, również w środę, wypada Popielec.

Choć mówi się, że Wielki Post trwa 40 dni, czyli tyle, ile Jezus przebywał na pustyni, to dziś jest to tylko symboliczna liczba, ponieważ w rzeczywistości są to 43 dni. Kiedyś rzeczywiście okres pokuty miał dokładnie 40 dni, bo zaczynał się w szóstą niedzielę przed Wielkanocą, a kończył w Wielki Czwartek. Później oddzielono jednak triduum paschalne od Wielkiego Postu, a Środę Popielcową zaczęto obchodzić sześć tygodni przed ostatnim dniem Wielkiego Postu. W ten sposób powstała niezgodność dotycząca liczby dni okresu pokuty.

Przeczytaj również: Co to jest grzech ciężki i kiedy jest popełniany? Rodzaje grzechów

Jak powstaje popiół na Popielec?

Istotną częścią mszy świętej w Środę Popielcową jest rytuał posypania przez kapłana głów wiernych popiołem. Następuje on po kazaniu i zastępuje akt pokuty. Najpierw wierni modlą się o poświęcenie popiołu oraz oczyszczenie z grzechów przed misterium paschalnym, a potem odbywa się posypanie głów, podczas którego kapłan wypowiada słowa z Biblii: „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię” (Mk 1, 15) lub „prochem jesteś i w proch się obrócisz” (Rdz 3, 19).

Popiół, którym posypuje się głowy w Popielec, pochodzi ze spalenia ususzonych palm, które były święcone w Niedzielę Palmową poprzedniego roku. Rytuał symbolizuje pokutę i nawrócenie, które u wiernych mają nastąpić u w czasie Wielkiego Postu, a tym samym przygotować ich na zmartwychwstanie Jezusa. Popiół ma również przypominać o przemijaniu i śmiertelności człowieka, jednocześnie dając mu nadzieję na zmartwychwstanie.

Przeczytaj również: Na Podkarpaciu mają kopię Całunu Turyńskiego. To dzieło wybitnego Włocha

Skąd wziął się rytuał posypywania głów popiołem?

Rytuał posypywania głów popiołem w liturgii Kościoła katolickiego pojawił się około V wieku. Początkowo dotyczył on tylko pokutników, na których ciążyły duże przewinienia. Najpierw przystępowali oni do spowiedzi, później posypywano im głowy popiołem, a następnie kropiono wodą święconą i ubierano im stroje pokutne. Po tym musieli leżeć na posadzce kościoła, odmawiając Litanię do Wszystkich Świętych. Na końcu byli wyganiani z kościoła. Poza społecznością musieli żyć i pokutować aż do Wielkiego Czwartku, w który otrzymywali rozgrzeszenie.

W późniejszych latach głowy zaczęto posypywać wszystkim wiernym, a przez pewien czas kapłani wsypywali popiół do modlitewnika jednemu z członków rodziny, by ten po powrocie do domu posypał nim głowy reszty domowników.