Spis treści:
- Serce "Lalki". Krakowskie Przedmieście
- Od placu Trzech Krzyży po mokotowskie Rogatki
- Miejsca na trasie "Lalki" związane z Bolesławem Prusem
Warszawę można zwiedzać na wiele sposobów – jednym z nich jest spacer śladami Stanisława Wokulskiego, Izabeli Łęckiej, a także samego autora "Lalki" – Bolesława Prusa (Aleksandra Głowackiego).
Większa część słynnej powieści rozgrywa się na obszarze, którego granice wyznaczają dwa charakterystyczne punkty – ulica Podwale i Rogatki Mokotowskie. Fabuła koncentruje się przede wszystkim na Krakowskim Przedmieściu.
Serce "Lalki". Krakowskie Przedmieście
Na Podwalu mieścił się sklep starego Mincla, opiekun i nauczyciel kupieckiego fachu dla swojego bratanka, Ignacego Rzeckiego. Niestety nie znamy dokładnej lokalizacji sklepu.
Podążając Podwalem dochodzimy do ulicy Senatorskiej, gdzie do dziś można podziwiać dawny ratusz, dziś lepiej znany jako Pałac Jabłonowskich – miejsce wielu uroczystości i bali, gdzie w styczniu 1879 bawił się Stanisław Wokulski.
W tym miejscu warto dodać, że przed wycieczką dobrze byłoby przypomnieć sobie chronologię wydarzeń tej zacnej powieści – trasa zwiedzania skupia się na kolejności "geograficznej", a nie fabularnej.
Po lekkim odbiciu w stronę Senatorskiej wracamy na Krakowskie Przedmieście i mijamy Pałac Paca oraz kościół Kapucynów – dwa miejsca związane z licytacją kamienicy Łęckich na ul. Kruczej (gdzie dotrzemy nieco później).
Pałac Paca to miejsce, w którym przeprowadzono licytację, a z pobliskiego kościoła ku niebu ulatywały osobliwe modlitwy baronowej Krzeszowskiej (o jak najniższą cenę kupna) i ojca Izabelli, Tomasza Łęckiego (o jak najwyższą cenę sprzedaży).
Sprawdź: Gdzie znajduje się zamek z „Zemsty”? Ciekawa historia Zamku Kamieniec
Idąc dalej trafiamy pod Teatr Wielki, w którym Wokulski po raz pierwszy ujrzał Izabellę. Na spektakl namówił go Rzecki, który brzemienne w konsekwencje zajście opisuje takimi słowami:
"Idź, Stachu, do teatru… Grają dziś Violettę; przecież byliście na niej z nieboszczką ostatni raz… Zerwał się z kanapy, na której czytał książkę, i rzekł: — Wiesz…masz rację… Zobaczę, jak to dziś wygląda… Poszedł do teatru i… na drugi dzień nie mogłem go poznać: w starcu ocknął się mój Stach Wokulski. Wyprostował się, oko nabrało blasku, głos siły… Od tej pory chodził na wszelkie przedstawienia, koncerty i odczyty".
Niedługo później Wokulski wyjechał na wojnę bułgarską, a po powrocie zamieszkał w kamienicy przy Krakowskim Przedmieściu 4. Zbliżając się od strony Podwala tylko chwilę wcześniej (i po drugiej stronie ulicy) trafimy pod adres Krakowskie Przedmieście 7, gdzie mieścił się sklep Wokulskiego. Stary sklep znajdował się tuż obok, pod numerem 9. Co ciekawe, w czasach „Lalki" rzeczywiście działał tam sklep galanteryjny.
Cofając się jeszcze odrobinę trafimy pod Hotel Europejski, gdzie "salę ubrano w kwiaty, ustawiono ogromne stoły w podkowę, sprowadzono muzykę i o szóstej wieczór zebrało się przeszło sto pięćdziesiąt osób". Tak właśnie wyglądał bankiet z okazji poświęcenia nowego sklepu Wokulskiego.
Vis a vis sklepów Wokulskiego ujrzymy bramę Uniwersytetu Warszawskiego, wówczas Szkoły Głównej, w której wykształcenie odbierał zarówno Bolesław Prus, jak i powołany przez niego do życia Stanisław Wokulski.
W powieści pojawia się także Kościół Św. Krzyża (Krakowskie Przedmieście 3), gdzie baronowa Krzeszowska zamawiała mszę za męża i swoją zmarłą córkę.
Od placu Trzech Krzyży po mokotowskie Rogatki
Kolejne lokalizacje związane z "Lalką" odnajdziemy po przejściu kilkuset metrów dzielących koniec Krakowskiego Przedmieścia od placu Trzech Krzyży. Mimo że nie ma tam budynków, którym Prus poświęciłby więcej miejsca w swoim dziele, to zarówno Plac Trzech Krzyży, jak i Aleje Jerozolimskie kilkukrotnie pojawiają się na kartach książki.
Tutaj swoje kroki kieruje Rzecki w drodze do kupionej przez Wokulskiego za pośrednictwem Szlangbauma kamienicy Łęckich przy biegnącej równolegle do placu Trzech Krzyży ulicy Kruczej.
Niedaleko, bo w miejscu, gdzie od placu odchodzą Mokotowska i Aleje Ujazdowskie autor ulokował późniejsze mieszkanie rodziny Łęckich. Kierując się w stronę Łazienek trafimy do Doliny Szwajcarskiej – "salonu" XIX-wiecznej Warszawy, gdzie 22 czerwca 1878 miała odbyć się zabawa na cele dobroczynne organizowana przez Łęcką. Prus nie pominął też znacznie większego placu po drugiej stronie ulicy, dzisiejszego Parku Ujazdowskiego, gdzie "zgiełk kilkunastu tysiącznego tłumu ogarniał go [Wokulskiego] jak fala nadpływającej powodzi".
Poznaj: Kultowe książki dla młodzieży w PRL. Co wtedy znikało z bibliotek?
W ten sposób zbliżamy się do końca podróży śladami bohaterów "Lalki" – do Łazienek Królewskich – gdzie Wokulski spotykał się i spacerował z Izabellą. Dalej wymienić można już tylko Rogatki Mokotowskie, ówczesny koniec Warszawy, które Prus umieszcza w tęsknych słowach wypowiadanych, a raczej zanotowanych w pamiętnikach Rzeckiego – "Jaki ja jestem zmęczony; już nawet ciężko mi pisać. Tak bym gdzie pojechał... Mój Boże, dwadzieścia lat nie wyjrzałem za warszawskie rogatki...!".
Miejsca na trasie "Lalki" związane z Bolesławem Prusem
Trasę zwiedzania można, a nawet wypada rozszerzyć o miejsca związane bezpośrednio z autorem "Lalki" – Aleksandrem Głowackim publikującym pod pseudonimem Bolesław Prus. Wśród nich z całą pewnością nie można ominąć:
- ostatniego mieszkania Bolesława Prusa przy ulicy Wilczej 12;
- adresu, pod którym Prus pisał "Lalkę" – dziś Hożej 19 (wówczas Krucza);
- pomnika Bolesława Prusa, dłuta A. Kamieńskiej- Łapińskiej, ustawionego w 1977 r. na rogu Krakowskiego Przedmieścia i ul. Karowej (również pojawia się w "Lalce".
Na trasie nie może również zabraknąć redakcji "Kuriera Codziennego" przy Krakowskim Przedmieściu 25 (obecnie Instytut Wymiaru Sprawiedliwości). To w tej gazecie w latach 1887-89 ukazywały się kolejne fragmenty "Lalki". Powieść w formie książkowej ukazała się w 1890 roku.
Źródła: srodmiescie.um.warszawa.pl; lo19.pl; poznajwarszawe.com (mapa)
Czytaj także:
Florka, Wincynt i Gajerek... Szlakiem katowickich beboków
Książki na wakacje. Polecamy lektury, które można znaleźć w bibliotece
Nowa lista lektur obowiązkowych 2024/2025. Usunięto wybrane utwory Mickiewicza i Żeromskiego
