Spis treści:

Wprowadzenie i teza

Wprowadzenie: Taniec istnieje w kulturze od zawsze – jest jedną z najbardziej pierwotnych i jednocześnie najbardziej zaawansowanych form ruchu. Niemal każda kultura czy społeczność na świecie ma specyficzne dla siebie ruchy i muzykę, które są elementem jej tożsamości. Taniec wywołuje emocje i pozwala je z siebie wyrzucić. Topos tańca poruszano w literaturze każdej epoki – od zawsze był motywem, który ciekawił i inspirował twórców. Taniec pierwotny był nieskrępowany, a ruchy w jego trakcie nieułożone i niezaplanowane. W średniowieczu postrzeganie tańca się zmieniło – wolny, rytualny taniec został w niektórych kulturach uznany za przejaw zła siedzącego w człowieku. Pojawił się za to motyw danse macabre, czyli tańca śmierci przypominającego o tym, że śmierć dosięgnie wszystkich. Dopiero renesans przywrócił do łask taniec jako dzieło sztuki. Bardzo ważnym momentem w historii tańca było oświecenie – Adam Czartoryski wprowadził wówczas tańce do programu wychowania fizycznego – miało to na celu podtrzymać polską kulturę ludową. W romantyzmie – jak łatwo się domyślić – taniec miał być wyrazem poetyckiego piękna, a na scenie pojawiały się nimfy, rusałki orz duchy i upiory, charakterystyczne dla romantycznego mistycyzmu. Po motyw tańca sięgnął Stanisław Wyspiański w „Weselu”, przypisując mu znaczenie symboliczne. 

Teza: Funkcje tańca w kulturze są różne – może być on elementem tożsamości narodu, spajać społeczeństwo albo mieć znaczenie religijne. 

Rozwinięcie - „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego

Rozwinięcie: „Wesele” Wyspiańskiego jest dramatem symbolicznym, co oznacza oczywiście, że nie należy interpretować go dosłownie. W utworze tym motyw tańca odgrywa niezwykle istotną rolę i jest jedną z najważniejszych metafor. W ostatniej scenie dramatu, gdy weselna zabawa dobiega końca, Chochoł rozpoczyna swój „chocholi taniec”. W onirycznych pląsach po sali snują się goście weselni – są pogrążeni w pół-śnie, co symbolizuje marazm, którym było ogarnięte polskie społeczeństwo. Wyspiański punktuje w ten sposób niezdolność narodu do zjednoczenia się w walce o wolność ojczyzny. Choć na weselu bawią się zarówno chłopi, jak i inteligencja (parę młodą stanowi inteligent i chłopka), to w rzeczywistości obie warstwy nie przebaczyły sobie dawnych krzywd. Chłopi wciąż mają żal do szlachty, że przez dekady byli wyzyskiwani i traktowani jak niewolnicy, inteligencja zaś obawia się chłopów, wspominając rabację galicyjską z 1846 roku, w której ci krwawo rozprawili się ze szlachcicami. Konsekwencją dawnych zatargów i niemożności zjednoczenia się jest życie pod zaborami. Szlachta może i chciałaby coś zmienić, ale nie potrafi zacząć działać. Z kolei chłopi mają wigor i energię do działania, ale potrzebują mądrego przywództwa, które nieco ostudzi ich zapędy do agresji i pijaństwa.  

Z drugiej strony chochoł to snop słomy, którym okrywa się róże i inne wrażliwe rośliny na zimę – aby mogły bezpiecznie zebrać siły i rozkwitnąć wiosną. Przewodzenie tańcu przez Chochoła można więc zinterpretować także jako nadzieję na lepsze jutro Polski. Naród, który dziś jest zdemotywowany, zmęczony życiem w niewoli i pozbawiony nadziei, może się obudzić i symbolicznie „rozkwitnąć”, czyli stanąć do walki o odzyskanie wolności. 

Kontekst - „Pan Tadeusz” Adam Mickiewicza

Kontekst: Taniec jest istotnym elementem polskiej kultury, co podkreślił Adam Mickiewicz w narodowej epopei pt.: „Pan Tadeusz”. Słowa „poloneza czas zacząć”, które dziś są doskonale znanym i powtarzanym na niemal każdej studniówce hasłem, padły w czasie powtórnych zaręczyn Zosi i Tadeusza, odbywających się przed ruszeniem wojsk Napoleona na Rosję. Z wydarzeniem tym Polacy wiązali duże nadzieje, taniec był więc wyrazem radości z nadchodzącej (jak sądzono) wolności. Nie bez przyczyny zatańczono wówczas właśnie poloneza – jest to polski taniec narodowy, który wywodzi się z kultury ludowej. Na dworach tańczono go, by uświetnić rozmaite ceremonie. Polonez w „Panu Tadeuszu” był symbolem przekazywanej z pokolenia na pokolenie tradycji – starsi uczyli młodych kroków, młodzi zaś wprowadzali do tańca swoją energię i radość. Wykorzystanie motywu tańca w „Panu Tadeuszu” jest elementem budowania wizerunku Polski wspaniałej, pięknej, bogatej w tradycje i radosnej. Co ciekawe, polonez był tańcem, który kojarzono również poza granicami kraju – we Włoszech nazywano go la Polacca, a we Francji la Polonaise – nazwę „polonez” najprawdopodobniej zawdzięczamy właśnie Francuzom. 

Podsumowanie

Podsumowanie: Taniec jest niezwykle istotnym elementem polskiej kultury, choć historia tańca w Polsce nie jest dobrze poznana. Najstarszym polskim rękopiśmiennym zabytkiem związanym z tańcem jest Tabulatura Organowa Jana z Lublina, czyli mnicha klasztornego – dokument ten pochodzi z 1540 roku i zawiera 36 tańców, w tym 27 oryginalnych polskich. Za najstarszy taniec narodowy uważany jest krakowiak – oprócz niego w kanonie tańców polskich są jeszcze: polonez, oberek, mazur i kujawiak. W czasach zaborów, gdy państwa polskiego nie było na mapie przez 123 lata, tańce były symbolem polskości narodu, a nauka kroków i ich praktykowanie jedną z oznak patriotycznej postawy. 

Zobacz pełną listę pytań jawnych na maturę ustną z języka polskiego 2026.