Spis treści:

Wprowadzenie i teza

Wprowadzenie: Młodość to wyjątkowy etap życia, w którym człowiek podejmuje kluczowe decyzje dotyczące swojej tożsamości, światopoglądu i przyszłości. Stefan Żeromski w „Przedwiośniu” przedstawia losy młodego Cezarego Baryki, ukazując proces dojrzewania bohatera na tle dramatycznych wydarzeń historycznych.  

Teza: Człowiek w czasie dorastania doświadcza wielu emocji, które pozwalają poszukiwać własną drogę życia. Młodość to czas kształtowania własnej tożsamości. 

Rozwinięcie - „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego

Rozwinięcie: W „Przedwiośniu” młodość przedstawiona jest jako czas buntu, poszukiwania własnej drogi i nauki na własnych błędach. Żeromski ukazuje ten czas jako okres pełen burzliwych emocji i dylematów moralnych, a nade wszystko opisuje wpływ traumatycznych wydarzeń na dalsze losy młodego bohatera. Cezary Baryka to postać, której młodość jest naznaczona dramatycznymi przeżyciami. Dorastając w Baku na terenie Rosji, Cezary doświadcza luksusowego życia, ponieważ jego ojciec Seweryn Baryka dokłada wszelkich starań, aby jego rodzina żyła w dostatku. Wyjeżdżając na wojnę, zostawia żonie Jadwidze materialne zabezpieczenie, które w czasie rewolucji matka Cezarego ukrywa i w tajemnicy wymienia na jedzenie. W tym samym czasie Cezary napawa się wolnością, jaką dał mu wyjazd ojca. To czas, w którym daje wyraz swojemu młodzieńczemu buntowi, rzuca szkołę i wpada w towarzystwo bolszewików. Rewolucyjne ideały przemawiają do niego na tyle mocno, że w pełni je popiera. Jest na tyle zmanipulowany, że zupełnie nie widzi, jak matka marnieje w oczach. Wprawdzie konieczność oddania mieszkania rodziców na rzecz bolszewików chwilowo go zaskakuje, ale pokornie mieszka z matką w małym pokoiku, jaki im pozostawiono do dyspozycji. Po zesłaniu matki na roboty coraz wyraźniej dociera do niego prawda o bolszewikach. Śmierć matki i odkrycie kradzieży obrączki poprzez odrąbanie palca — uświadamia Cezaremu, o co naprawdę chodzi w rewolucji. Pieniądze i władza są jej celem, a nie walka o równość obywateli.  

To pierwsze ważne doświadczenie bohatera jest niezwykle ważnym, jednakże to dopiero początek, bo przed oczami młodego Baryki rozgrywa się rzeź Ormian, w wykonaniu Tatarów, a jemu przypada praca przy kopaniu grobów. Widok stosów rozkładających się ciał zmusza chłopaka do refleksji nad sensem walk, wojen i rewolucji. Widzi ogrom ludzkiej krzywdy, niesprawiedliwość i wszechobecne cierpienie, co zostawia kolejny ślad w psychice młodego człowieka. Jest to doświadczenie, które pomaga mu odróżniać działania moralne od nikczemnych.  

Po odnalezieniu ojca zgadza się na wspólny wyjazd do Polski. Słucha, w jak wspaniały sposób ich ojczyzna się rozwija i wykorzystuje potencjał nowoczesnej myśli niejakiego doktora Baryki. Ojciec z zapartym tchem opowiada mu o szklanych domach, na które stać każdego Polaka. Po przyjeździe do ojczyzny Cezary zderza się z okrutną rzeczywistością. Opowieści ojca okazują się jedynie marzeniami starego patrioty i mrzonkami, których trudno szukać w podzielonym i ubogim społeczeństwie.  

Powrót do Polski staje się dla bohatera kolejnym etapem kształtowania tożsamości. Cezary staje przed wieloma dylematami, które zmuszają go do refleksji nad swoimi wartościami i przekonaniami. Decyduje się dotrzeć do Warszawy, a potem na udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Doświadczenia wyniesione z Rosji nie dawały mu złudzeń, po której stronie należy stanąć.  

Nie było to jednak ostatnie doświadczenie młodego Baryki. Po wojnie dostaje zaproszenie od uratowanego przez siebie przyjaciela Hipolita Wielosławskiego i wyjeżdża wraz z nim do Nawłoci. Przeżywa tu pierwszy flirt z Karoliną, namiętny romans z Laurą, a także nieszczęśliwie zakochuje się w nim Wanda. Cezary ma okazję obserwowania ziemiańskiej nudy, rozpasania i obojętności na sprawy Polski, w konfrontacji z biedą i tragiczną sytuacją, panującą na wsi w Chłodkach. Jak na dłoni widzi niesprawiedliwą nierówność społeczną, toteż decyduje się na wyjazd do Warszawy. 

W stolicy Cezary ma wsparcie Szymona Gajowca – urzędnika Ministerstwa Skarbu, z którym toczy długie rozmowy na temat naprawy odrodzonej Polski i pomocy najuboższym. Mężczyźni mają jeden cel, ale zupełnie inne priorytety. Gajowiec jest konserwatywny i zachowawczy, podczas gdy Cezary chciałby wszystkie problemy rozwiązać natychmiast.  

Również w Warszawie poznaje Antoniego Lulka, który zachęca go do przystania do komunistów. Cezary słyszy od nich podobne hasła, jak te, które słyszał w Baku od bolszewików, dlatego usiłuje im wyjaśnić, że sposób, jaki wybierają, by wyrównać nierówności społeczne, nie prowadzi do poprawy życia obywateli, tylko do kolejnej walki tragicznej w skutkach. Ostatecznie bierze udział w manifestacji robotników, idącej na Belweder. Autor zakończenie powieści pozostawia otwarte. Można jedynie domniemywać, że młodzieńcza niecierpliwość kazała Cezaremu stanąć po stronie uciśnionych, aby pokazać swój sprzeciw wobec niedoli niskich warstw społecznych odrodzonej Polski.  

Kontekst – „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego i wydarzenia historyczne 

Kontekst: Kontekst historyczny odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu młodości Cezarego. Burzliwy czas rewolucji, wojny i odbudowy Polski, zmusza bohatera do szybszego dojrzewania. Walka o dobro ojczyzny i jej obywateli jest dla Baryki najważniejsza, dlatego bez wahania wychodzi przed tłum w czasie manifestacji. Ciekawym kontekstem jest także pokolenie młodych ludzi, którzy bohatersko bronili Polski podczas II wojny światowej. Bardzo wyraźnie widać to na przykładzie „Kamieni na szaniec” Aleksandra Kamińskiego. Bohaterów jego powieści historia również wrzuciła w wir wydarzeń wojennych, które zmusiły ich do szybkiego dojrzewania. Można powiedzieć, że Aleksander Kamiński wskazuje, że w trakcie dorastania człowiek kształtuje swoją tożsamość. Alek, Rudy i Zośka, angażując się w działania na rzecz sabotażu, kształtują własną tożsamość narodową. Dbają o dobro ojczyzny. Są w młodym wieku i okres dojrzewania łączy się u nich bezpośrednio z II wojną światową i te niespokojne czasy sprawiają, że są zmuszeni do szybkiego dorastania, ale równocześnie wciąż pozostaje w nich młodzieńczy bunt – mężczyźni są patriotami, którzy walczą o Polskę, są zdeterminowani i często podejmują się ryzykownych działań (np. w momencie, w którym Alek podejmuje się zdjęcia tablicy z niemieckim podpisem) – co idealnie obrazuje moment dorastania, a ich postawa świadczy o tym, że stale kształtują własną tożsamość narodową. Rudy, Zośka i Alek w trakcie dojrzewania stają się prawdziwymi patriotami, gotowymi poświecić się w imię obrony ojczyzny, jak i również bliskich.  

Podsumowanie 

Podsumowanie: Czas dorastania każdego młodego człowieka odgrywa istotną rolę w kształtowaniu postaw wobec życia i ojczyzny. W „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego młodość jest ukazana jako czas intensywnych doświadczeń, które kształtują tożsamość człowieka. Przez losy Cezarego Baryki autor pokazuje, że dorastanie jest nie tylko odkrywaniem siebie, ale także trudnym procesem mierzenia się z rzeczywistością. Doświadczenia związane z rewolucją, wojną, a później próbą znalezienia sposobu na odbudowę kraju, ukształtowały w Cezarym nowy bunt przeciwko niesprawiedliwości, którą widział wokół siebie. Proces dojrzewania Cezarego Baryki jest tak burzliwy, jak czasy, w których przyszło mu wchodzić w dorosłe życie. Z kolei Aleksander Kamiński bezpośrednio wskazuje, że dorastanie w trudnej sytuacji w kraju zmusza ludzi młodych do szybkiego dojrzewania, ale równocześnie przedstawia, że w tym czasie często kształtują się postawy patriotyczne młodych ludzi.  

Zobacz pełną listę pytań jawnych na maturę ustną z języka polskiego 2026.