W tym artykule przeczytasz o:
- Lekturach obowiązkowych dla zakresu podstawowego
- Lekturach obowiązkowych dla zakresu rozszerzonego
- Lekturach uzupełniających dla zakresu podstawowego
- Lekturach uzupełniających dla zakresu rozszerzonego
- Lekturach z gwiazdką
- Lekturach zalecanych do samokształcenia
- Zalecanych dziełach teatralnych i filmowych
- Lekturach usuniętych z listy
Lista lektur obowiązkowych — zakres podstawowy
- Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy wg św. Jana;
- Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja;
- Homer, Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty);
- Sofokles, Antygona;
- Horacy – wybrane utwory;
- Bogurodzica; Lament świętokrzyski (fragmenty); Legenda o św. Aleksym (fragmenty); Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);
- Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty);
- Pieśń o Rolandzie (fragmenty);
- Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty);
- Dante Alighieri, Boska komedia (fragmenty);
- Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich;
- Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty);
- wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński;
- Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty);
- William Szekspir, Makbet, Romeo i Julia;
- Molier, Skąpiec;
- Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry;
- Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej;
- Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze; Konrad Wallenrod; Dziady cz. III;
- Juliusz Słowacki, Kordian, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój;
- Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia;
- Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze;
- Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu;
- Eliza Orzeszkowa, Gloria victis;
- Henryk Sienkiewicz, Potop;
- Adam Asnyk, wybór wierszy;
- Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara;
- wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff;
- Stanisław Wyspiański, Wesele;
- Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I – Jesień);
- Stefan Żeromski, Rozdziobią nas kruki, wrony…, Przedwiośnie;
- Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty);
- wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy;
- Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;
- Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat;
- Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;
- wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego miasta, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;
- Albert Camus, Dżuma;
- George Orwell, Rok 1984;
- Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty);
- Sławomir Mrożek, Tango;
- Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);
- Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych);
- Antoni Libera, Madame;
- Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);
- Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach);
- Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty);
- wybrane utwory okresu stanu wojennego;
- powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Ewy Demarczyk, Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej oraz wybrane teksty Kabaretu Starszych Panów.
Przeczytaj również: W tych zawodach będzie można znaleźć pracę
Lista lektur obowiązkowych — zakres rozszerzony
Wszystkie utwory z zakresu podstawowego, a ponadto:
- Arystoteles, Poetyka, Retoryka (fragmenty);
- Platon, Państwo (fragmenty);
- Arystofanes, Chmury;
- Wergiliusz, Eneida (fragmenty);
- św. Augustyn, Wyznania (fragmenty);
- św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna (fragmenty);
- François Rabelais, Gargantua I Pantagruel (fragmenty);
- Michel de Montaigne, Próby (fragmenty);
- Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki);
- William Szekspir, Hamlet;
- wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, w tym wybrane wiersze angielskich poetów jezior;
- Juliusz Słowacki, Lilla Weneda;
- Cyprian Kamil Norwid, Bema pamięci żałobny rapsod, Fortepian Szopena, Czarne kwiaty (fragmenty), Promethidion (fragmenty);
- realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka, lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze, lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary);
- Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa;
- Franz Kafka, Proces (fragmenty);
- Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata;
- Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy;
- Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe;
- Tadeusz Konwicki, Mała apokalipsa;
- Jorge Luis Borges, wybrane opowiadanie;
- Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku;
- Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania;
- wybrane eseje następujących autorów: Jerzego Stempowskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka, Jarosława Marka Rymkiewicza (co najmniej po jednym utworze);
- wybrane teksty z aktualnych numerów miesięczników oraz kwartalników literackich i kulturalnych.
Przeczytaj również: Uczniowie szukają wsparcia psychicznego w mediach społecznościowych
Lista lektur uzupełniających — zakres podstawowy
W każdej klasie obowiązkowo dwie pozycje książkowe (całość lub fragmenty) z poniższej listy:
- Sofokles, Król Edyp;
- Mikołaj z Wilkowiecka, Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim (fragmenty);
- Dzieje Tristana i Izoldy (fragmenty);
- Giovanni Boccaccio, Sokół;
- Mikołaj Rej, Żywot człowieka poczciwego (fragmenty);
- Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty);
- Miguel de Cervantes y Saavedra, Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy (fragmenty);
- Wespazjan Kochowski, Psalmodia polska (wybór psalmów);
- Wacław Potocki, Transakcja wojny chocimskiej (fragmenty z części I);
- Ignacy Krasicki, Monachomachia (fragmenty);
- Stanisław Trembecki, Franciszek Kniaźnin, wybrane utwory;
- Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów za czasów panowania Augusta III (fragmenty);
- Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła;
- Stanisław Staszic, Przestrogi dla Polski (fragmenty);
- Juliusz Słowacki, Beniowski (fragmenty);
- Aleksander Fredro, Śluby panieńskie;
- Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera (fragmenty), Faust (fragmenty);
- George Byron, Giaur (fragmenty);
- Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV;
- Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem;
- Maria Konopnicka, wybór wierszy;
- Stefan Żeromski, Echa leśne;
- Zofia Nałkowska, Granica;
- Tadeusz Peiper, wybór wierszy;
- Joseph Conrad, Lord Jim;
- Anna Kamieńska, Anna Świrszczyńska, Julia Hartwig, Stanisław Grochowiak, Edward Stachura, wybór wierszy;
- Kazimierz Moczarski, Rozmowy z katem (fragmenty);
- Zofia Nałkowska, Przy torze kolejowym (z tomu Medaliony);
- Jan Józef Szczepański, Święty;
- Tadeusz Różewicz, Kartoteka;
- Józef Czapski, Na nieludzkiej ziemi (fragmenty);
- Leopold Tyrmand, Dziennik 1954 (fragmenty);
- Stanisław Lem, Wizja lokalna;
- Samuel Beckett, Czekając na Godota;
- Friedrich Dürrenmatt, Wizyta starszej pani;
- Eugène Ionesco, Lekcja
lub inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.
Przeczytaj również: Korepetycje przedmaturalne — ostatni dzwonek. Sprawdź, ile trzeba zapłacić
Dodane do listy lektur uzupełniających dla zakresu podstawowego:
- Kronika Książąt Polskich, oprac. Jerzy Wojtczak-Szyszkowski;
- Juliusz Słowacki, Listy do Matki (fragmenty);
- Henryk Sienkiewicz, Listy z podróży do Ameryki (fragmenty);
- Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni;
- Ryszard Krynicki, Adam Zagajewski, wybór wierszy;
- Witold Pilecki, Raport Witolda;
- Wiesław Kielar, Anus mundi;
- Zofia Kossak-Szczucka, Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917–1919;
- Jarosław Iwaszkiewicz, wybrane opowiadanie;
- John Ronald Reuel Tolkien, Władca pierścieni. Drużyna pierścienia.
Lista lektur uzupełniających — zakres rozszerzony
- Erazm z Rotterdamu, Pochwała głupoty (fragmenty);
- Tomasz Morus, Utopia (fragmenty);
- Pedro Calderon de la Barca, Życie snem;
- Wolter, Kandyd (fragmenty);
- Jean Jacques Rousseau, Nowa Heloiza (fragmenty);
- wybrane utwory epickie okresu romantyzmu: Józef Ignacy Kraszewski, Stara baśń, Victor Hugo, Nędznicy, Edgar Allan Poe – wybrane opowiadanie; Henryk Rzewuski, Pamiątki Soplicy (fragmenty);
- Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom II – Zima);
- Aldous Huxley, Nowy wspaniały świat;
- Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej;
- Gustaw Herling-Grudziński, Wieża;
- Florian Czarnyszewicz, Nadberezyńcy;
- Bohumil Hrabal – wybrane opowiadania;
- Wiesław Myśliwski, Widnokrąg;
- Julian Stryjkowski, Austeria;
- Umberto Eco, Imię róży;
- wybrane wiersze poetów polskich i obcych;
- wybrana powieść polska i obca z XX lub XXI wieku;
- wybrany dramat polski i obcy z XX lub XXI wieku
lub inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.
Przeczytaj również: Studniówka 2022. Piąta fala pokrzyżuje plany niektórych maturzystów
Pozycje dodane do listy lektur uzupełniających dla zakresu rozszerzonego:
- Zofia Kossak-Szczucka, Błogosławiona wina;
- Ferdynand Antoni Ossendowski, Mocni ludzie; Ludzie, zwierzęta, bogowie;
- Krystyna Lubieniecka-Baraniak, Gdy brat staje się katem;
- Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei (fragmenty); Tryptyk rzymski; Pamięć i tożsamość (fragmenty), Fides et ratio (fragmenty);
- Karol Wojtyła, Przed sklepem jubilera;
- Stefan Wyszyński, Zapiski więzienne;
- Paweł Zuchniewicz, Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim;
- Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei.
Lista lektur z gwiazdką
Lektury z gwiazdką to szczególnie istotne dla literatury polskiej dzieła, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę podczas nauki i poznać je bardzo szczegółowo. Są szczególnie ważne w kontekście matury, ponieważ lubią się na niej pojawiać, a nieznajomość ich może poskutkować niezdaniem egzaminu.
Lektury z gwiazdką:
- Bogurodzica;
- Jan Kochanowski, wybrane pieśni i treny (inne niż w gimnazjum) i wybrany psalm;
- Adam Mickiewicz, Dziady cz. III;
- Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz;
- Bolesław Prus, Lalka;
- Stanisław Wyspiański, Wesele;
- Witold Gombrowicz, Ferdydurke;
- Bruno Schulz, wybrane opowiadanie.
Zalecane dzieła teatralne i filmowe
- Amadeusz, reż. Miloš Forman;
- Dekalog, reż. Krzysztof Kieślowski, wybrane filmy z cyklu;
- Dziady, reż. Konrad Swinarski;
- Elektra, reż. Piotr Chołodziński;
- Emigranci, reż. Kazimierz Kutz;
- Kartoteka, reż. Krzysztof Kieślowski;
- Kordian, reż. Jerzy Englert;
- Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza, reż. Tadeusz Konwicki;
- Moralność pani Dulskiej, reż. Tomasz Zygadło;
- Nad Niemnem, reż. Zbigniew Kuźmiński;
- Noc listopadowa, reż. Andrzej Wajda;
- Noce i dnie, reż. Jerzy Antczak;
- Rewizor, reż. Jerzy Gruza;
- Rękopis znaleziony w Saragossie, reż. Wojciech Jerzy Has;
- Iwona, księżniczka Burgunda, reż. Zygmunt Hübner;
- Sanatorium pod klepsydrą, reż. Wojciech Jerzy Has;
- Śluby panieńskie, reż. Andrzej Łapicki;
- Wizyta starszej pani, reż. Jerzy Gruza.
Dodano do listy:
- Przerwanie działań wojennych, reż. Juliusz Machulski.
Przeczytaj również: Biznes i zarządzanie. Kolejny nowy przedmiot w polskich szkołach
Lektury polecane do samokształcenia
- Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, red. Jerzy Bralczyk;
- Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej;
- Człowiek Grecji, red. Jean-Pierre Vernant;
- Człowiek renesansu, red. Eugenio Garin;
- Umberto Eco, Sztuka i piękno w średniowieczu;
- Karol Estreicher, Historia sztuki w zarysie;
- Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. Katarzyna Kłosińska;
- Johan Huizinga, Jesień średniowiecza;
- Jacques Le Goff, Człowiek średniowiecza;
- Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury;
- Jacek Kowalski, Niezbędnik Sarmaty;
- Tadeusz Lubelski, Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty;
- Jan Miodek, Słownik ojczyzny polszczyzny;
- Anna Nasiłowska, Literatura okresu przejściowego 1975–1996;
- Maria Ossowska, Ethos rycerski i jego odmiany;
- Popularna encyklopedia mass mediów, pod red. J. Skrzypczaka;
- Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, red. Edyta Bańkowska i Agnieszka Mikołajczuk;
- Zbigniew Raszewski, Krótka historia teatru polskiego;
- Teresa Skubalanka, Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje;
- Stanisław Stabryła, Starożytna Grecja;
- Anna Świderkówna, Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta; Rozmowy o Biblii;
- Wielka encyklopedia Polski, t. 1. i 2.;
- Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii; Dzieje sześciu pojęć; Droga przez estetykę;
- Mieczysław Tomaszewski, Muzyka w dialogu ze słowem. Próby, szkice, interpretacje;
- Lidia Winniczuk, Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu.
Pozycje dodane do listy lektur do samokształcenia:
- Jan Błoński, Język właściwie użyty. Szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku;
- Grażyna Borkowska, Pozytywiści i inni;
- Włodzimierz Dłubacz, O kulturę filozofii;
- Keith Houston, Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski;
- Czesław Jaroszyński i Piotr Jaroszyński, Kultura słowa. Podstawy retoryki klasycznej;
- Piotr Jaroszyński, Człowiek i nauka. Studium z filozofii kultury;
- Karl Jaspers, Idea uniwersytetu;
- Teresa Kowalik, Przemysław Słowiński, Królewski dar. Co Polska i Polacy dali światu;
- Jakub Z. Lichański, Retoryka. Historia – Teoria – Praktyka, t. I i II;
- O polską kulturę humanistyczną. Z Mieczysławem A. Krąpcem OP rozmawia Piotr S. Mazur;
- Ryszard Przybylski, Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego.
Co usunięto z listy lektur?
Podczas ostatnich zmian w kanonie lektur szkolnych, prócz dodania niektórych pozycji, część również usunięto. Z listy lektur obowiązkowych dla zakresu podstawowego zniknęły wiersze Marcina Świetlickiego, a z listy dla rozszerzonego część II Mitologii Jana Parandowskiego (Rzym), Wielki testament Françoisa Villona i Żywoty świętych Piotra Skargi. Z lektur do samokształcenia usunięto książkę Film w szkolnej edukacji humanistycznej, a z zalecanych dzieł teatralnych i filmowych Apocalypsis cum figuris w reżyserii Jerzego Grotowskiego i Zezowate szczęście Andrzeja Munka.
oprac. Joanna Cwynar
Przeczytaj również:
Już za 100 dni matura. O tym powinien pamiętać każdy maturzysta
Nie pokazuję pokoju, bo się wstydzę. Uczniowie boją się zdalnego nauczania
