Historia oszczędzania. Jak powstała pierwsza skarbonka?

Oszczędności gromadzi się na różne cele. Często oszczędzamy na podróże, samochód lub tak zwaną czarną godzinę. Dorośli oszczędzają, trzymając pieniądze na kontach bankowych, zaś dzieci – w skarbonkach. Co wspólnego ma świnka z oszczędzaniem i jak oszczędzano przed powstaniem banków?

Spis treści:

Jak powstała świnka skarbonka?
Oszczędności w dawnej Polsce
Szkolne Kasy Oszczędności

Jak powstała świnka skarbonka?

Skąd pomysł, aby zwierzę, które jest symbolem niechlujstwa, kojarzyło się z oszczędzaniem? Specyficzny kształt dzisiejszych skarbonek wynika z pomyłki językowej, a w zasadzie – z podobnego brzmienia dwóch całkowicie innych wyrazów. Kiedyś oszczędzano pieniądze w kuchennych słojach wykonanych z gliny. Jedna z odmian tego tworzywa nosiła staroangielską nazwę pygg, której wymowa brzmi bardzo podobnie do angielskiego pig, oznaczającego świnię.

Pewnego razu jeden z brytyjskich garncarzy wpadł na pomysł, aby połączyć dwa podobnie brzmiące słowa w jednym przedmiocie i stworzył skarbonkę w kształcie świnki. Pierwotnie, skarbonki nie miały otworu na brzuchu, przez który można byłoby wysypać zgromadzone oszczędności. Wyjęcie pieniędzy wiązało się więc z rozbiciem świnki.

Czy wiesz, że dawne świnki skarbonki to czasem przedmioty kolekcjonerskie?

650-letni egzemplarz w kształcie dzika, pochodzący z wyspy Jawa wyceniony został na przykład na niemal 10 tysięcy dolarów.
Inną kosztowną skarbonką jest żeliwna wiktoriańska świnka, którą można nabyć za około 400 funtów.

Przeczytaj również: Wynalazki, które zmieniły świat - karta kredytowa

Oszczędności w dawnej Polsce

Oszczędzanie ma tak długą historię, jak długo trwa ludzkość. Od początku ludzie wiedzieli, że część jedzenia trzeba zaoszczędzić na później. Zostawiali więc część mięsa na kolejne dni oraz jakąś partię zboża, aby można było je wysiać na kolejny rok. W niektórych cywilizacjach (na przykład w Mezopotamii) do oszczędzania tych zasobów służyły banki. Okazuje się więc, że ich historia również jest bardzo długa i sięga czasów jeszcze przed pieniądzem. Zanim wynaleziono pieniądze, handel odbywał się na zasadzie wymiany dóbr, zatem w ówczesnych bankach przechowywano zboże i inne towary.

Banki w nowoczesnym rozumieniu powstały dużo później. W XIX wieku Fryderyk Wilhelm Reiffeisen zaczął zakładać banki ludowe w zabitych deskami niemieckich wsiach. A jak wyglądały początki oszczędzania w Polsce?

Na wzór niemieckich banków w Polsce zaczęły powstawać podobne instytucje. W Wielkopolsce tworzył je ksiądz Piotr Wawrzyniak, na Podolu kasy włościańskie zakładała Marcelina Darowska, w Galicji zaś działały kasy Stefczyka (w okresie międzywojennym należało do nich około milion osób).

Po odzyskaniu niepodległości w Polsce założono Pocztową Kasę Oszczędności, znaną pod skrótem PKO. Organizatorem i pierwszym dyrektorem PKO był Hubert Ignacy Linde, a kasa podlegała Ministerstwu Poczt i Telegrafów. Jej oddziałami były urzędy pocztowe rozlokowane w całym kraju. Powojenna inflacja nie sprzyjała jednak oszczędzaniu, dlatego rola PKO była na początku niewielka.

Po przeprowadzeniu reform i wprowadzeniu złotego jako mocnej i trwałej jednostki monetarnej, gospodarka przyspieszyła, a wraz z nią zwiększyło się zainteresowanie oszczędzaniem wśród Polaków.

Szkolne Kasy Oszczędności

Pocztowa Kasa Oszczędności objęła również swoją opieką system oszczędzania dla młodszych Polaków, a dokładnie – dla uczniów. Taki pomysł pojawił się jednak już dużo wcześniej, bo w XVIII wieku. Wówczas Komisja Edukacji Narodowej chciała wprowadzić do programów nauczania przedmioty związane z aspektami finansowymi.

Szkolne Kasy Oszczędności – przed wojną

Program szkolny się nie zmienił, ale zaczęto tworzyć Szkolne Kasy Oszczędności. Pierwsza z nich powstała w 1906 roku, zaś prawnie uregulowano ten system w roku 1925. Ówczesny Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Stanisław Grabski, wydał wówczas specjalne pismo urzędowe, w którym wskazywał, że „młodzieży szkolnej należy wpajać umiejętność i zasady oszczędzania pieniędzy”. Szkolne Kasy Oszczędności miały realizować tę misję. W 1934 roku opiekę nad SKO przejęła Pocztowa Kasa Oszczędności.

Szkolne Kasy Oszczędności – historia powojenna

Działalność SKO rozwijała się prężnie – przed wojną skupiały one niemal milion członków. Na czas wojny działalność kas zawieszono, natomiast po jej wznowieniu w 1947 roku, SKO zaczęły przeżywać istny boom. Do 1957 roku Szkolne Kasy Oszczędności funkcjonowały w prawie 20 tysiącach placówek w całym kraju. Obecnie, funkcjonowanie SKO jest jednym z celów statutowych PKO Banku Polskiego. Oszczędzanie w SKO polega na wpłacaniu przez uczniów na specjalne konta niewielkich kwot, które później można wypłacić.

Jak skutecznie oszczędzać? Internet roi się od porad, co zrobić, by regularnie odkładać choćby niewielką sumę. Zgromadzenie nawet niedużych oszczędności daje spokój i poczucie bezpieczeństwa. Według internetowych doradców, zawsze jest z czego odłożyć – chociażby miałoby to być kilka złotych miesięcznie. Na kilka czy kilkanaście złotych z pewnością wystarczy świnka skarbonka, choć z ekonomicznego punktu widzenia znacznie lepiej jest odkładać pieniądze na koncie bankowym.

Oprac.: Redakcja