Spis treści:
- „Dziady” cz. III. Streszczenie lektury obowiązkowej
- „Dziady” cz. III jako dramat romantyczny
- Ważne motywy w III części „Dziadów”
- Cytaty z „Dziadów” cz. III
„Dziady” cz. III. Streszczenie lektury obowiązkowej na maturze 2023
O czym dokładnie mówi dramat „Dziady” cz. III? Streszczenie tej lektury obowiązkowej na maturze 2023 nie jest łatwe, z uwagi na dużą liczbę przeplatających się wątków i niejednolitą akcję. Część III „Dziadów” składa się z Prologu, dziewięciu scen i Ustępu (sześciu historii związanych z wywózką do Rosji) i wiersza „Do przyjaciół Moskali”.
Akcja utworu rozpoczyna się w celi więziennej w Wilnie. O duszę więźnia, Gustawa, walczą dobre i złe duchy. Więzień budzi się i pisze na ścianie „Tu zmarł Gustaw [...] narodził się Konrad” – oznacza to wewnętrzną przemianę bohatera.
Podczas sceny I w czasie wigilii więźniowie opowiadają o prześladowaniach polskiej młodzieży. Konrad zaczyna śpiewać pieśń zemsty, którą ksiądz Lwowicz nazywa „pieśnią szatańską”. W odpowiedzi Konrad wygłasza „Małą Improwizację”, w której mówi o swojej zdolności do przewidywania przyszłych dziejów Polski.
Jedną z kluczowych scen jest Wielka Improwizacja. Konrad w swoim monologu żąda od Boga władzy nad ludźmi, jako że jest poetą i jednostką wybitną. Bóg milczy, wobec czego Konrad, podburzany przez złe duchy, jest bliski bluźnierstwa. Chce nazwać Boga carem, ale ostatecznie słowa wypowiada szatan, a Konrad upada, nieprzytomny. Po zakończeniu Wielkiej Improwizacji ksiądz Piotr odprawia nad Konradem egzorcyzmy.
W III części „Dziadów” pojawiają się także dwa widzenia – Ewy i księdza Piotra. W pierwszej ze scen dziewczyna widzi, jak Matka Boska i Jezus wręczają jej kwiaty, a jedna z róż skarży się, że została „wyjęta z rodzinnej trawki” – to metafora wileńskiej młodzieży zesłanej na Syberię. Widzenie księdza Piotra to metafora Polski jako Chrystusa narodów. W tej scenie pojawiają się motywy znane z Przedmowy: męczeństwo młodzieży polskiej, zesłanie na Syberię, męczeństwo Polski porównane do męki Chrystusa.
W kolejnych scenach (sen Senatora, Salon Warszawski) Mickiewicz piętnuje stosunki panujące w XIX-wiecznej Rosji i postawę urzędników, a także obojętność polskiej arystokracji na sprawę prześladowań młodzieży wileńskiej.
Zakończenie utworu jest niejednoznaczne. Podczas obrzędu dziadów pojawiają się przerażające zjawy – duchy Doktora i Bajkowa, którzy przesłuchiwali księdza Piotra. Nie przybywa natomiast duch przywoływany przez kobietę. Widzi ona za to wozy z zesłańcami i tam dostrzega zakrwawionego mężczyznę – prawdopodobnie jest to Konrad.
Przeczytaj również: Jak się skoncentrować? 10 trików, które pomogą się skupić i nie być zmęczonym
„Dziady” cz. III jako dramat romantyczny
W wielu interpretacjach określa się III część „Dziadów” Mickiewicza jako dramat narodowy. Trzeba jednak pamiętać, że to przede wszystkim utwór, w którym można się doszukać wielu cech dramatu romantycznego. Są to:
- otwarta kompozycja – w utworze pojawiają się motywy z II i IV części dramatu, a „otwarte” zakończenie nie przynosi wyjaśnienia – nie wiemy, co stało się z głównym bohaterem;
- tematyka narodowa, typowa dla literatury romantyzmu po upadku powstania listopadowego;
- brak zachowania zasady jedności czasu, miejsca i akcji;
- brak zachowania łańcucha przyczynowo-skutkowego – w utworze występują niepowiązane ze sobą sceny;
- łączenie różnych gatunków literackich (synkretyzm) – epiki, liryki, dramatu;
- występowanie w utworze duchów i zjawisk nadprzyrodzonych;
- czerpanie z ludowych źródeł (obrzęd dziadów), nawiązywanie do ludowego systemu moralnego i sposobów objaśniania świata;
- bohater romantyczny – wybitny, ponadprzeciętny, a jednocześnie indywidualista, osamotniony wśród ludzi, zbuntowany (bunt Konrada), wewnętrznie rozdarty.
Ważne motywy w III części „Dziadów”
Czytając utwór Mickiewicza, nie wystarczy poznać samej fabuły. Istotna jest także warstwa symboliczna dramatu. Jakie są ważne motywy w III części „Dziadów”?
Konrad jako bohater prometejski
Bunt Konrada przeciwko Bogu pojawia się jako wynik miłości do ludzi i troski o ich dobro. Taką postawę nazywa się mianem buntu prometejskiego – to określenie pochodzi od mitologicznego Prometeusza, który poświęcił się w imię ludzkości. Konrad jest więc bohaterem prometejskim.
Mesjanizm w III części „Dziadów”
To jeden ze szczególnie ważnych motywów III części „Dziadów”. Utwór jest swego rodzaju prezentacją poglądów i postawy samego Mickiewicza. Mesjanizm w III części „Dziadów” zakłada, że Polska jest narodem wybranym (na wzór narodu żydowskiego), naznaczonym przez Boga. Nasz kraj, jako szczególnie cierpiący, miał zostać wyznaczony do budowy w przyszłości nowego ładu w Europie i stania się łącznikiem między Bogiem a ludzkością.
Przeczytaj również: Obejrzyj, zamiast przeczytać! Najlepsze ekranizacje lektur
Motyw miłości do ojczyzny
W III części „Dziadów” pojawia się wiele nawiązań do prawdziwych wydarzeń – prześladowań młodzieży wileńskiej, przesłuchań, niesprawiedliwych procesów. To właśnie miłość do ojczyzny jest tym, co napędza Konrada do działania.
Motyw samotności
Konrad, jako buntownik i wybitny poeta, czuje się nierozumiany i samotny wśród ludzi. Jest także osamotniony w swojej walce z Bogiem. Motyw samotności pojawia się również w kontekście Polski, która nie ma sojuszników na arenie międzynarodowej.
Cytaty z „Dziadów” cz. III
Niektóre cytaty z trzeciej części „Dziadów” Adama Mickiewicza trwale zapisały się w świadomości Polaków. Najbardziej znane z nich to:
„Ludzie! Każdy z was mógłby, samotny, więziony,
Myślą i wiarą zwalać i podźwigać trony”.
„Daj mi rząd dusz!”
„Nasz naród jak lawa,
Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi;
Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi”.
Przeczytaj streszczenie i dokładne opracowanie „Dziadów” cz. III
Rozwiąż nasze quizy:
QUIZ: Imiona i nazwiska postaci z lektur szkolnych. Pamiętasz je?
Szybki QUIZ o książkach. Czytasz, czy tylko mówisz, że czytasz?
Wiesz, kto to powiedział? QUIZ ze słynnych cytatów
