Spis treści:
- Czym jest wulkan błotny i czemu powstaje?
- Gdzie występują wulkany błotne?
- Jak wygląda erupcja wulkanu błotnego?
- Wulkany błotne w Trynidadzie
Czym jest wulkan błotny i jak powstaje?
Wulkan błotny to wzniesienie w kształcie stożka lub płaskiej kopuły, wewnątrz której znajduje się krater. Jego wygląd jest bardzo podobny do najbardziej znanych wulkanów, czyli tych emitujących lawę. Taki obiekt powstaje w miejscach, z których w sposób naturalny lub związany z działalnością człowieka wydobywa się na powierzchnię mieszanina wody, mułu, piasku lub iłu. Erupcje wulkanów błotnych są wywołane zupełnie innymi czynnikami niż lawowych.
Dlaczego takie zjawiska występują? Najczęściej jest to związane z erupcją gazu ziemnego podnoszącego się ku powierzchni ziemi z dużych głębokości. Taka materia pochodzi z rozkładu substancji organicznych w skałach.
Do powstania wulkanu błotnego może dojść jedynie wtedy, gdy podnoszący się gaz napotyka wody podziemne. Wówczas tworzy się „mieszanka wybuchowa” wody i gazu, która porywa złoża piasku, iłu lub mułu, a często także większe bloki skalne.
Takie nietypowe zjawiska można obserwować na przykład:
- w Rumunii (koło wsi Berca),
- na półwyspie Kerczeńskim,
- na Kaukazie (szczególnie w Azerbejdżanie na półwyspie Apszerońskim),
- w północnym Iranie,
- na Wyżynie Irańskiej na terytorium Iranu, Pakistanu i w Iraku.
Erupcje wulkanów błotnych mogą być także związane z przejawami wygasającego wulkanizmu lawowego lub z trzęsieniami Ziemi.
Przeczytaj również: Rozpoczyna się sezon na obserwację obłoków srebrzystych. Gdzie można je zobaczyć?
Gdzie występują wulkany błotne?
Jak można było przekonać się powyżej, wulkany błotne nie należą do rzadkości. Występują niemal na całej kuli ziemskiej, z różną częstotliwością. Poznaj najważniejszych przedstawicieli takich zjawisk przyrodniczych.
Sidoarjo
Pokaźnych rozmiarów wulkan błotny w rejonie Sidoarjo na wschodniej Jawie powstał w wyniku działalności człowieka. Za przyczynę erupcji uznaje się wykonanie badawczego otworu wiertniczego, mającego oszacować złoża gazu ziemnego. Został on błędnie poprowadzony i już następnego dnia w odległości 200 m od wiertni doszło do wydobycia się błota. Istnieją jednak opinie, że przyczyną była nie działalność człowieka, a trzęsienie ziemi.
Skutki erupcji były bardzo poważne. Zginęło aż kilkanaście osób, a wiele wsi musiało zostać ewakuowanych.
Berca w Rumunii
Wulkany błotne w Berce to największy przykład takiego zjawiska w Europie. Można je zobaczyć niedaleko wsi Pâclele, w gminie Berca na południowym stoku Karpat. Po raz pierwszy erupcje błotne w tym miejscu zostały opisane w 1881 roku. Od 1924 roku obszar jest objęty ochroną jako rezerwat przyrody w ramach programu Natura 2000.
W 2004 roku naliczono tam aż 62 źródła wypływów błota. Największą strukturą na tym obszarze jest aktywny wulkan o wysokości ok. 15 m.
Azerbejdżan
Azerbejdżan słynie z wulkanów błotnych. Zarejestrowano ich tam aż 320, w tym 705 jest wciąż aktywnych. Najczęściej wybuchającymi są Lökbatan, Şıxzərli, Keireki, Quşçu, Bahar i Durovdağ.
Co ciekawe, najstarsze wzmianki o wulkanach błotnych na terenie obecnego Azerbejdżanu pochodzą z zapisków Al-Masudiego już z IX wieku.
Erupcja wulkanu błotnego – jak wygląda i jakie ma skutki?
Wygląd, intensywność i skutki erupcji wulkanu błotnego są uzależnione od wielu różnych czynników. Obserwuje się wulkany o ciągłym wylewie materiału, ale także wybuchające co pewien czas, nawet co kilka lat.
W czasie erupcji wulkanu błotnego na powierzchnię wydostają się bloki skał wynoszone przez błoto. Mogą mieć one bardzo duże rozmiary. Przykładowo w wulkanach błotnych w Rumunii zaobserwowano bloki o wadze 2,64 tony i objętości 1,2 m3.
Aby przekonać się, jak duże spustoszenie może spowodować erupcja wulkanu błotnego, warto przyjrzeć się tej, która wystąpiła w Sidoarjo. Jezioro błotne, które powstało w efekcie wypływu materiału, zmiotło z powierzchni ziemi dwanaście wsi i zmusiło do ewakuacji około trzydziestu sześciu tysięcy osób. Z kolei w listopadzie 2006 roku czternaście osób zginęło w tej okolicy w wyniku wybuchu gazociągu uszkodzonego przez strumienie błota.
Przeczytaj również: Diabelski most niedaleko polskiej granicy. Niezwykła konstrukcja zapiera dech w piersiach
Wulkany błotne w Trynidadzie
W Trynidadzie, czyli w państwie w Ameryki Południowej położonym w archipelagu małych Antyli, niedawno odnotowano aktywność wulkaniczną jednego z wulkanów błotnych. Dokładna lokalizacja tego zjawiska to Devil’s Woodyard. Mieszkańcy okolic są poważnie zaniepokojeni, ponieważ ostatnia erupcja miała miejsce w 1995 roku – w jej wyniku zginęła jedna osoba, a 31 rodzin straciło dach nad głową.
Inny wulkan błotny w Trynidadzie, czyli Piparo, także może stać się niebezpieczny dla mieszkańców. Przebudził się z wieloletniego uśpienia – ostatnia erupcja wystąpiła 1997 roku. Strumień błota wystrzelił wówczas z Ziemi, osiągając wysokość 60 metrów. Po zaschnięciu materiał stał się twardy jak beton, co także stanowiło poważne niebezpieczeństwo dla ludzi. Na szczęście nikt nie ucierpiał.
Odpowiedzi do zadań z podręczników z geografii znajdziesz tutaj:
Geografia. Podręcznik dla szkoły podstawowej. Klasa 7 - rozwiązania i odpowiedzi
Planeta Nowa. Klasa 5. Podręcznik. Geografia - rozwiązania i odpowiedzi
Teraz geografia. Klasa 8. Podręcznik - rozwiązania i odpowiedzi
