Spis treści:

Zjawisko Matyldy

Termin powstał w latach 90. XX w., gdy zorientowano się, że wiele genialnych badaczek, których praca zmieniła bieg nauki, zostało wymazanych z kart historii, a ich osiągnięcia przypisuje się mężczyznom. Odnosi się także do dyskryminacji, z jaką kobiety działające na polu naukowym spotykają się w codziennej pracy w męskich środowiskach.

Historyczka nauki, Margaret Rossiter, zwróciła uwagę na to, że wyraźna przewaga osiągnięć mężczyzn w nauce nad osiągnięciami kobiet może wynikać z dyskryminacji i umniejszania efektów ich pracy. Margaret nie była pierwszą, która zauważyła i opisała to zjawisko.

W XIX wieku wyraźne pomijanie dorobku naukowego kobiet zauważyła i zaprezentowała rzeczniczka praw kobiet, Matylda Gage, na której cześć nazwano ten problem. 

 
 
 
 
 
Wyświetl ten post na Instagramie
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Post udostępniony przez Brain & Guts (@brainandguts)

Wśród kobiet wykształconych na przełomie XIX/XX wieku psychologowie masowo diagnozowali rzekomą chorobę psychiczną, którą nazwano anorexia scholastica. Była ona przypisywana jedynie kobietom działającym dla nauki, a jej objawami były m.in. bóle głowy, epilepsja, a nawet śpiączka. Jak można się domyślić, choroba nie istniała i nie miała żadnego naukowego podłoża, była skrajną formą dyskryminacji kobiet w nauce.

Na czym polega efekt Matyldy? Dotyczy nie tylko na pomijaniu osiągnięć kobiet w nauce i przypisywaniu ich mężczyznom, ale – jak się okazuje – również na dyskryminacji związanej z przywilejami, jakimi cieszą się naukowcy, a jakich naukowczynie są pozbawiane.

Współczesne badania zjawiska Matyldy

W 2021 r. badaczki związane z holenderskim uniwersytetem Radboud University Nijmege wykazały, że płeć wpływa na ocenę kandydatów, którzy starają się o tytuł profesorski na tym konkretnym uniwersytecie. Z kolei inne badaczki z Włoch, Hiszpanii i Szwajcarii zauważyły, że media dużo częściej zapraszają naukowców płci męskiej i częściej pytają ich o opinię. 

Przeczytaj również: Jedna publicznie krytykowała Piłsudskiego, druga konstruowała bomby. Oto kobiety Niepodległej

Przykłady zjawiska Matyldy ze świata nauki

Wybitne kobiety rzadko trafiały na karty podręczników. Już w starożytnej Grecji żyła znakomita astronomka, matematyczka i wyznawczyni filozofii platońskiej – Hypatia z Aleksandrii, która rozwijała geometrię i zajmowała się teorią liczb. Nie pojawia się w żadnej wzmiance w książkach do historii w przeciwieństwie do mężczyzn.

Mileva Marić, wybitna matematyczka i fizyczka, prywatnie żona Alberta Einsteina, miała spory wkład naukowy w jego sukcesy, a wspomina się o tym dopiero od niedawna.

 
 
 
 
 
Wyświetl ten post na Instagramie
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Post udostępniony przez 🇰 🇦 🇵 🇵 🇱 🇪 (🗝️🍎) (1st) (@kapple_numerology)

Kolejną postacią kobiecą pomijaną w nauce jest Rosalind Franklin, która wspólnie z innymi naukowcami odkryła, że DNA ma kształt podwójnej helisy, co pomijają niektóre podręczniki do biologii.

 
 
 
 
 
Wyświetl ten post na Instagramie
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Post udostępniony przez FabLab Sant Cugat (@fablabstq)

Astronomka Cecilia Payne-Gaposchkin jako pierwsza odkryła, że głównym pierwiastkiem, który wchodzi w skład gwiazd, jest wodór. Jej teorię negowano do momentu, w którym podobną pracę opublikował Henry Norris Russell w 1929 r.

 
 
 
 
 
Wyświetl ten post na Instagramie
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Post udostępniony przez I Don’t Know Her Podcast (@idkher_podcast)

Karen Horney, niemiecka psychiatrka i psychoanalityczka, żyjąca na przełomie XIX i XX w. została wyrzucona z Nowojorskiego Instytutu Psychoanalizy za to, że zauważyła, w jaki sposób psychoanaliza dyskryminuje kobiety, sprowadzając je do roli gospodyń domowych.

Efekt haremu – przypisywanie zaszczytów grupowych

Czym jest efekt haremu? To celowa dyskryminacja pojedynczych osiągnięć naukowych kobiet, która polega na zatrudnianiu całej grupy naukowców do pracy nad konkretnymi projektami np. komputerami harwardzkimi.

Co ciekawe, w projektach technologicznych, nad którymi pracują całe grupy programistów, zawsze wymienia się jedną konkretną osobę odpowiedzialną za przełomowy sukces całego zespołu.

 

Przeczytaj również:

Dlaczego kopiec Kraka jest pusty w środku?

Najbardziej niedoceniane miejsca w Europie. Na liście CNN jest też polska propozycja

Podróż do przeszłości. Kontrowersyjny eksperyment Ellen Langer