Spis treści:
- Polska porcelana nazywana „białym złotem”
- Produkcja porcelany w Ćmielowie
- „Białe złoto” z Polski na salonach świata
- Żywe Muzeum Porcelany
Polska porcelana nazywana „białym złotem”
Ojczyzną tego dekoracyjnego elementu są Chiny, a drugą Niemcy. Przez niektórych za wynalazcę europejskiej porcelany jest uważany Ehrenfried Walther von Tschirnhaus, a przez innych kontynuator jego prac – Johann Friedrich Böttger. Ten alchemik miał stworzyć „pierwszą nadającą się do realizacji recepturę porcelany”. Nie upłynęło wiele czasu i 23 stycznia 1710 r. August Mocny wydał dekret, na podstawie którego została założona w Miśni Królewska Manufaktura Porcelany. Władca jako pierwszy na starym kontynencie miał własną wytwórnię, która zaczęła przynosić duże zyski. Porcelana stała się „białym złotem” – była trudnodostępna i droga. W latach 30. XVIII w. w manufakturze wprowadzono motywy rokokowe, a później zaczęły powstawać rzeźby w porcelanie.
Dopiero w 1771 r. upubliczniono recepturę umożliwiającą produkcję porcelany. Saksonię i Polskę łączyły kwestie polityczne i nie dzieliły duże odległości, dlatego moda na ten dekoracyjny element szybko zawitała do naszego kraju.
W 1783 r. powstała pierwsza fabryka porcelany – w Korcu. Założył ją Józef Klemens Czartoryski. Litewski stolnik zadbał o własny surowiec do wyrabiania porcelany i sprowadził z Warszawy Franciszka Mezera, który zajął się produkcją wyrobów. Rodzima produkcja dorównała najlepszym producentom z całej Europy, a Stanisław August Poniatowski docenił Mezera wyjątkowym pierścieniem z monogramem królewskim. Na początku XIX w. we wzorach korzeckich pojawiły się charakterystyczne wiązanki z makiem.
Przeczytaj również: Jak powstają kryształy? Szkło z czasów PRL osiąga zawrotne ceny
Produkcja porcelany w Ćmielowie
Ćmielowskie Zakłady Porcelany działają do dziś, a ich historia sięga 1790 roku. Początkowo oprócz glinianych garnków wytwarzano fajanse. Oficjalnie fabryka została zgłoszona w 1804 roku. Pierwszym właścicielem był Hiacynt (Jacek) hr. Małachowski. Produkcję porcelany rozpoczęto pod koniec lat 30. XIX wieku. Pod koniec stulecia oprócz ręcznego malowania stosowano kalkomanię. Ćmielowskie wyroby były prezentowane na różnych wystawach i doceniane przez odbiorców, co przekładało się na liczbę zamówień.
Niedługo po zakończeniu I wojny światowej właścicielem fabryki stał się Polski Bank Przemysłowy we Lwowie. W 1945 r. została upaństwowiona, a w 1997 r. sprywatyzowana. Powstały Zakłady Porcelany Ćmielów sp. z o.o.
Fabryka porcelany w Chodzieży została założona w latach 50. XIX wieku. W tym stuleciu powstał fason o nazwie Maria Teresa. Za klasykę gatunku jest też uznawana kolekcja Iwona. Wyróżnia ją charakterystyczny pąk róży. W 2013 roku powstały Polskie Fabryki Porcelany Ćmielów i Chodzież S.A.
„Białe złoto” z Polski na salonach świata
W korzeckiej manufakturze powstał serwis kawowy dla carycy Katarzyny II. Na porcelanowych wyrobach znalazł się też herb Sanguszków – „Pogoń”, ponieważ mąż Klementyny Czartoryskiej (córki założyciela manufaktury) był przez kilka lat dyrektorem wytwórni.
Początek Fabryki Porcelany Krzysztof w Wałbrzychu to lata 30. XIX wieku. Szybko zyskała ona na znaczeniu – zdobywała nagrody i wyróżnienia na wystawach, m.in. w Paryżu. Trafiła na współczesne królewskie dwory. Syn brytyjskiej pary książęcej Katarzyny i William otrzymał zdobioną szkatułkę, a szwedzkie firmy składały zamówienia na te polskie wyroby w związku ze ślubem księżnej Wiktorii Bernadotte.
Wyjątkowe wyroby z porcelany tworzono w różnych miejscach kraju. W latach 50. XX wieku w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego powstał zespół plastyków w składzie Henryk Jędrasiak, Lubomir Tomaszewski, Hanna Orthwein i Mieczysław Naruszewicz. Stworzyli oni słynne figurki ćmielowskie. To obiekty ceramicznej rzeźby dekoracyjnej. Doceniono je już podczas Międzynarodowych Targów Poznańskich, a potem w wielu miejscach na świecie, m.in. w Lipsku, Nowym Jorku.
W Muzeum Porcelany w Wałbrzychu można podziwiać kolekcję liczącą ponad 10,5 tys. obiektów, wśród nich znajduje się także ceramika z polskich fabryk, np. z Chodzieży, Ćmielowa, Koła, Włocławka.
Wiele wyrobów z Korca po II wojnie światowej znalazło się też w posiadaniu tarnowskiego muzeum. Jedną z największych w Polsce kolekcji porcelany pochodzącej z Manufaktury w Miśni można oglądać w Zamku Królewskim na Wawelu.
Żywe Muzeum Porcelany
Jednym ze sposobów, żeby poznać etapy produkcji porcelany, jest wycieczka do Żywego Muzeum Porcelany w Ćmielowie. Podczas zwiedzania turyści dowiadują się, m.in. z czego składa się masa porcelanowa, jak świeci i jak odróżnić ją od innych wyrobów. Można też wziąć udział w warsztatach porcelanowych – pracować z masą porcelanową lub malować ceramikę. To ciekawa propozycja dla dzieci i dorosłych.
Źródła: encyklopedia.pwn.pl, muzeum.tarnow.pl, muzeum.walbrzych.pl, muzeumzamoyskich.pl, rynekisztuka.pl, turystyka.cmielow.com.pl, wawel.krakow.pl, bryk.pl
Oprac. Monika Wąs
Odpowiedzi do zadań z podręczników do historii znajdziesz tutaj:
Rozwiązania zadań z zeszytu ćwiczeń do historii
Historia – rozwiązania zadań z podręcznika
Rozwiązania zadań z podręcznika do historii
