Spis treści:
- Co to jest kryształ?
- Czym się różni kryształ od szkła?
- Jak powstaje szkło kryształowe?
- Moda na kryształy w czasach PRL
Co to jest kryształ?
Kryształ lub krystaliczne ciało stałe to stały materiał. Składa się z atomów, cząsteczek i jonów ułożonych w powtarzalny wzór i rozciągających we wszystkich trzech wymiarach przestrzennych.
Naturalne kryształy powstają w wyniku krystalizacji, czyli w procesie powstawania ciał stałych z fazy ciekłej lub gazowej. Tworzenie się kryształu zaczyna się, gdy magma stygnie i zaczyna twardnieć. Dzieje się to zwykle pod ziemią, w szczelinach wulkanicznych. Cząsteczki próbują się ustabilizować i gromadzą się razem, tworząc jednolity i powtarzalny wzór. Inne sposoby tworzenia się kryształów to:
- wytrącanie się z wody,
- powstawanie w wyniku reakcji chemicznych.
Naturalne kryształy powstają z cząsteczek w kształcie trójkątów, kwadratów i prostokątów. Wyróżnia się 7 podstawowych kształtów kryształów: sześcienne, trygonalne, trójskośne, rombowe, sześciokątne, czworokątne i jednoskośne.
Czym się różni kryształ od szkła?
Kryształ to, inaczej mówiąc, szkło ołowiane. Ma wyjątkową strukturę, która nadaje mu niezwykłą elegancję i luksusowy wygląd. Sekretem jest ołów, a dokładnie tlenek ołowiu, który w szkle kryształowym powinien stanowić co najmniej 12%. Tlenek ołowiu zwiększa refrakcję, czyli odbijanie światła, co wpływa na charakterystyczny blask kryształowych naczyń.
Główne różnice między szkłem a kryształem, po których można rozpoznać oryginalne szkło kryształowe, to:
- grubość – kryształy mają większą masę oraz grubość niż zwykłe szkło,
- klarowność – kryształ jest bardziej klarowny i pozbawiony zaburzeń w strukturze, dzięki czemu pozwala na tworzenie jeszcze bardziej eleganckich i przepuszczających światło wyrobów,
- refrakcja – kryształy mają większą jakość refrakcji, która pozwala na uzyskanie pięknych efektów wizualnych na naczyniach,
- cięcie – kryształ jest miękki, co przekłada się na możliwość precyzyjnego docięcia – bez ostrych krawędzi i zadziorów; to z kolei wpływa na wysoką jakość i elegancki wygląd kryształowych wyrobów,
- waga – dzięki zawartości ołowiu, kryształ jest naturalnie cięższy niż zwykłe szkło,
- dźwięk – dźwięk wydobywający się z kryształu jest klarowny i czysty, trwa także dłużej niż ten wydobywający się ze zwykłego szkła; dlatego kryształowe naczynia wykorzystuje się w medytacji i terapii dźwiękiem.
Kryształ jest łatwiejszy w obróbce, co wynika z jego niższej temperatury roboczej. Dzięki tej właściwości daje się łatwiej formować, dlatego naczynia kryształowe są tak bogato zdobione.
Przeczytaj również: Uran. To trzeba o nim wiedzieć
Jak powstaje szkło kryształowe?
Jak wygląda proces produkcji szkła kryształowego? Składa się na niego kilka etapów:
- przygotowanie mieszanki składników, do której dodaje się specjalny składnik – tlenek ołowiu, odpowiadający za wiele charakterystycznych właściwości szkła kryształowego, takich jak przejrzystość, połysk i odporność na uszkodzenia mechaniczne,
- topienie mieszanki składników szklanych i tlenku ołowiu w piecu hutniczym o bardzo wysokiej temperaturze (około 1400oC),
- trzymanie mieszanki w piecu przez kilka godzin, aby osiągnęła jednorodną konsystencję,
- formowanie za pomocą ręcznego dmuchania lub odlewu, (dmuchanie polega na wdmuchiwaniu powietrza do rozgrzanego szkła, co powoduje, że masa szkła rozszerza się i nabiera pożądanego kształtu, zaś odlewanie na wylewaniu stopionego szkła do form, które mają już określony kształt, a następnie pozostawienie ich do wystygnięcia),
- polerowanie, dzięki któremu szkło uzyskuje gładką, lśniącą powierzchnię,
- cięcie i szlifowanie, podczas których uzyskuje się rozmaite kształty i wzory.
Moda na kryształy w czasach PRL
W PRL kryształy zajmowały szczególne miejsce w domach – prezentowano je najczęściej w witrynach meblościanek. Kryształowe kieliszki, karafki, półmiski czy wazony wyjmowano na specjalne okazje – były wyjątkowe, a często przekazywane z pokolenia na pokolenie, a więc bardzo cenne. Moda na kryształy trwała w Polsce wiele lat, niestety potem zastąpiło je minimalistyczne szkło z sieciówek. Na szczęście, jak to w modzie, trendy zataczają koło i kryształy jakiś czas temu wróciły na salony.
Jakie kryształy są obecnie najmodniejsze? Kształt i forma nie mają znaczenia. Ważne, aby były to naczynia oryginalne, najlepiej pochodzące z polskich hut. Wiele takich egzemplarzy można wyszukać na targach staroci lub vintage shopach, albo na portalach aukcyjnych i serwisach ogłoszeniowych. Ceny kryształowych wazonów, pater, popielniczek czy kieliszków z lat 60-80. XX wieku mogą wahać się w granicach od kilkudziesięciu złotych do nawet 10 000 złotych za sztukę. Dlaczego są tak drogie? Kolekcjonerów przyciąga z pewnością sentyment do minionych czasów, ale ważnym czynnikiem wzrostu rynkowych cen kryształów jest ich brak – wiele hut zakończyło produkcję, a kolekcje prywatne lądowały na śmietnikach. Te wyroby, które przetrwały, są dziś poszukiwane i cenne, szczególnie w przypadku limitowanych kolekcji.
Kryształom od wieków przypisuje się magiczne właściwości – między innymi duchowe. Podobno mogą uspokajać, dodawać energii i wprowadzać w pozytywny nastrój. Czy rzeczywiście? To z pewnością kwestia dyskusyjna, choć mówi się, że te specyficzne właściwości kryształów nie biorą się z niczego. Ale wynikają z unikalnego sposobu, w jaki atomy i cząsteczki danego kryształu poruszają się i oddziałują.
Przeczytaj również: QUIZ: Rozpoznasz amantów z czasów PRL-u? Znani z dużego i małego ekranu
Oprac.: Redakcja
Źródła: krysztaly.pl, krysztaly.com.pl, sklep.magiakamieni.pl
Odpowiedzi do zadań z podręczników z chemii znajdziesz tutaj:
Chemia – wyjaśnienia do zadań z podręcznika
Odpowiedzi do zadań z podręcznika do chemii
Rozwiązania do zadań z podręcznika do chemii
