Procesy integracyjne:
Integracją nazywamy proces tworzenia się całości z jakichś części. Państwa integrują się w celu pogłębienia relacji między sobą. Co ważne, robią to świadomie i formalnie. Dążą przez to wymiany doświadczeń, do wymiany handlowej.
Rozróżniamy kilka form integracji:
- integrację ekonomiczną (gospodarczą), która ma na celu pozbywanie się ograniczeń, występujących w międzynarodowych transakcjach handlowych. Integracja ekonomiczna ma zagwarantować swobodny przepływ towarów i usług, ale też ludzi i kapitału. Wewnątrz niej wyróżniamy:
a) strefę wolnego handlu
udział w tej strefie polega na zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych wewnątrz strefy, zaś poza strefą każde z państw pozostawia cła na takim poziomie, na jakim były
b) unia celna
polega na likwidowaniu barier w przepływie towarów i ustaleniu jednej taryfy celnej, obowiązującej państwa spoza unii celnej
c) wspólny rynek
charakteryzuje się nieskrępowanie i swobodnie przepływają przez niego towary, usługi, kapitał i siła robocza
d) unia gospodarcza
jest kolejnym etapem procesu integracyjnego; państwa wchodzące w skład unii gospodarczej usiłują ujednolicić swoje działania na arenie gospodarczej
Na etapie pełnej integracji gospodarczej obserwujemy jak poszczególne państwa synchronizują, tworzą jedną politykę gospodarczą. Powoływany wtedy jest jedna ponadnarodowa organizacja, która wydaje orzeczenia obowiązujące wszystkich zrzeszonych w unii.
-integracja polityczna
Ma na celu wykreowanie zinstytucjonalizowanych procedur, zgodnie z którymi będą podejmowane decyzje.
Początek integracji europejskiej datujemy na 1950 rok, w którym państwa europejskie zdecydowały się przyjąć postulaty Roberta Schumana. Francuski minister spraw zagranicznych zaproponował stworzenie systemu, który zintegrowałby interesy Francji i Niemiec. Zaczęło się od pomysłu powołania instytucji wspólnotowej, której zadaniem miało być administrowanie na rynku węgla i stali.
Integracja europejska przebiegała w sposób następujący:
W 1951 roku z inicjatywy Belgii, Francji, RFN, Włoch, Luksemburga i Holandii powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali. Łączyła w sobie przemysł węglowy i stalowy. Podstawą był wspólny rynek. Przewodziły nią autonomiczne instytucje ponadnarodowe.
W 1958 roku na mocy traktatów rzymskich utworzona zostaje Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG). Zaraz obok niej do życie powołują Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM), co powoduje rozszerzenie wspólnego rynku. Od tej chwili wspólny rynek mieści w sobie komplet sektorów gospodarki wszystkich krajów członkowskich.
W 1967 roku do życia zostaje powołana Komisja Europejska, mająca służyć trzem wspólnotom europejskim. Miała tez ujednolicić organizację wspólnot.
Rok 1968 to rok standaryzacji polityki rolnej. Ujednolicenie to miało zapewnić ochronę rolnictwa w krajach członkowskich przed zalewem tańszych towarów pochodzących od konkurencji zagranicy, czy tez raczej spoza unii. W tym samym roku utworzono unie celną. Zlikwidowano w ten sposób opłaty celne dla członków.
Rok później zaczęto wdrażać jednolitą politykę handlową dla krajów spoza wspólnoty.
W 1979 roku po raz pierwszy odbyły się bezpośrednie i powszechne wybory do Parlamentu Europejskiego. W tym samym roku zrodził się wspólny europejski system monetarny.
W 1985 Francja, RFN, Belgia, Holandia i Luksemburg zawarły umowę dotyczącą zniesienia kontroli na granicach. Jest to obowiązujące do dziś Porozumienie z Schengen.
Dwa lata później pojawia się akt, mówiący o planach stworzenia wspólnotowego rynku, wewnątrz którego obowiązywałyby pewne swobody. Miały to być: wolny przepływ towarów, osób, usług i kapitału.
W 1992 roku w Maastricht podpisany zostaje Traktat o Unii Europejskiej. Kopię traktatu otrzymują wszystkie państwa członkowskie, celem ratyfikacji. W skład tego traktatu wchodzą: Traktat o unii politycznej i Traktat o unii gospodarczo - walutowej. Traktat z Maastricht wchodzi w życie w 1993 roku.
W 1997 roku podpisany został traktat amsterdamski. Na jego mocy znowelizowano dotychczasowe prawo unijne. Zmiany wprowadzono m.in. do prawa o ochronie środowiska, o walce z bezrobociem, o prawach człowieka, polityce zagranicznej i bezpieczeństwie. Pojawiły się też zapisy dotyczące obywatelstwa UE.
W 1998 roku państwa członkowskie decydują się przystąpić do Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej.
W 2001 rozpoczynają się przygotowania do rozszerzenia UE. W związku z tym podpisany zostaje traktat nicejski.
W 2002 roku w biegu pojawia się wspólna waluta europejska. Banknoty i monety euro stają się ustawowym środkiem płatniczym w krajach Unii.
Unia Europejska rozszerzała się w następujący sposób:
W 1973 roku przystąpiły: Wielka Brytania, Irlandia i Dania. W 1981 Grecja. Pięć lat później Hiszpania i Portugalia. W 1995 Austria, Finlandia i Szwecja.
Współpraca wewnątrz Unii europejskiej opiera się na wspólnej polityce ekonomicznej, zagranicznej i polityce bezpieczeństwa oraz spraw wewnętrznych i na wymiarze sprawiedliwości.
Organy Unii Europejskiej
Rada Europejska-
W skład Rady, w zależności od rozpatrywanych spraw, wchodzą ministrowie spraw zagranicznych każdego z krajów członkowskich Unii Europejskiej (tzw. Rada Ogólna), lub też taka sama liczba ministrów innego resortu (Rada Branżowa). Co sześć miesięcy zmienia się kraj przewodniczący Radzie. Rada Unii Europejskiej jest głównym organem decyzyjnym i ustawodawczym UE.
Parlament Europejski-
Parlament Europejski jest jednoizbowym parlamentem, reprezentującym obywateli krajów członkowskich Unii Europejskiej. Parlament Europejski liczy obecnie 732 deputowanych, którzy sprawują mandat wolny, wybierani są na pięcioletnią kadencję w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Jedną z najważniejszych funkcji parlamentu jest przyjmowanie budżetu UE. Parlament wyraża też zgodę na zawieranie umów z państwami, które nie są członkami Unii, np. na przyjęcie nowych państw, czy zawieranie sojuszy.
Komisja Europejska-
W skład Komisji Europejskiej wchodzi tylu komisarzy, ile aktualnie państw liczy Unia. Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za określony dział pracy, są więc oni odpowiednikami ministrów w zwykłym rządzie. W kompetencjach inicjatywnych leży wyłączne prawo KE do inicjatywy ustawodawczej. Obowiązki kontrolne wypełnia Komisja, nadzorując przestrzegania prawa wspólnotowego przez kraje członkowskie UE. Uchwalanie przepisów wykonawczych do istniejących już aktów prawnych to funkcja wykonawcza KE. Natomiast funkcja reprezentatywna to ambasadorowanie w kontaktach z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi. Komisja Europejska zbiera się raz w tygodniu. Siedzibą Komisji Europejskiej jest Bruksela.
Trybunał Sprawiedliwości
W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi 15 sędziów. Instytucja ta nie ma charakteru stałego, zbierają się w razie potrzeby. Sędziowie powoływani są za obopólną zgodą przez rządy krajów członkowskich. W kompetencjach Trybunału Sprawiedliwości jest rozstrzyganie w sporach, dotyczących interpretowania i stosowania prawa Unii europejskiej, wydawanie opinii prawnych.
Komitet Regionów
Komitet Regionów jest to organ doradczy UE. Z Komitetem Regionów Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska dyskutują sprawy regionalne i lokalne. W skład Komitetu wchodzą 222 osoby - przedstawiciele departamentów samorządowych. Działa na mocy traktatu o UE.
Komitet Ekonomiczno- Społeczny.
Komitet Ekonomiczno - Społeczny to wspólny organ Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom) i Wspólnoty Europejskiej. Komitet zajmuje się wypracowywaniem stanowisk w sprawach gospodarczych i społecznych. Komitet Ekonomiczno - Społeczny tworzą 222 osoby, reprezentujące środowiska gospodarcze i społeczne: producenci, rolnicy, przewoźnicy, pracownicy najemni, kupcy, rzemieślnicy i przedstawiciele cnych zawodów.
Trybunał Obrachunkowy
W jego skład wchodzi 15 rewidentów, powoływanych i mianowanych przez Radę Unii Europejskiej po wcześniejszych konsultacjach z Parlamentem Europejskim. Trybunał Obrachunkowy powoływany jest na 6 lat. W jego kompetencjach leży kontrolowanie finansów Unii Europejskiej, sprawdzanie zgodności z prawem i zasadności przychodów i rozchodów Unii europejskiej. Zajmuje się również oceną tego, czy budżet jest zarządzany w sposób właściwy. Siedzibą TRK jest Luksemburg.
Jak Polska szła do Unii Europejskiej
Do 1989 roku Polska była w konkurencyjnej dla EWG Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). Zanim w 1988 rozwiązano RWPG Polsce udało się nawiązać stosunki dyplomatyczne z UE. We wrześniu 1989 roku została podpisana umowa o współpracy Polski z EWG. Pierwszym ambasadorem Polski przy Unii Europejskiej od 1990 roku był Jan Kułakowski. W 1990 r. Polska złożyła pisemny wniosek o rozpoczęcie negocjacji w sprawie integracji z UE. Pierwszą umowę podpisano w 1991 roku. W 1993 roku podczas szczytu w Kopenhadze przedstawiono kryteria polityczno - ekonomiczne, konieczne do wypełnienia przez ubiegające się o wejście do UE kraje Europy Środkowo - Wschodniej. Wniosek o członkostwo został złożony przez Polskę w 1994 roku. W 1996 roku został powołany do życia Komitet Integracji Europejskiej. Rok później pojawiła się uchwała o Narodowej Strategii Integracji. W 1997 roku odbyło się posiedzenie Rady Europy w Luksemburgu. Podczas obrad podjęto decyzję o rozpoczęciu negocjacji z Polską, Węgrami, czechami, Słowenią, Estonią i Cyprem. W listopadzie 1998 roku rozpoczęły się negocjacje. Zanim przystąpiono do negocjacji sprawdzona została zgodność prawa wewnętrznego krajów kandydujących z prawem wspólnotowym. Koordynacją wszystkich spraw związanych z integracją Polski z UE zajmuje się Komitet Integracji Europejskiej. Z ramienia rządu do 2001 negocjacjami zajmował się Jan Kułakowski, pełniący funkcję Pełnomocnika Rządu ds. Negocjacji o Członkostwo Polski w Unii Europejskiej. W 2001 zastąpił go Jan Truszczyński. Podczas szczytu w Kopenhadze w grudniu 2002 roku negocjacje zostały sfinalizowane. 16 kwietnia 2003 roku Polska podpisała traktat akcesyjny. Na mocy referendum akcesyjnego Polska wstąpiła do UE 1 maja 2004 roku.
.
Żeby wstąpić do UE należy spełnić szereg warunków. Instytucje będące gwarantami demokracji muszą być stabilne. W kraju musi obowiązywać i funkcjonować gospodarka rynkowa. Kraj kandydujący musi być zdolny do stawienia czoła konkurencji i rynkom unijnym, musi też sprostać zobowiązaniom i warunkom, jakie wynikają z przyjęcia członkostwa.
Organy Rady Europy
Komitet Ministrów, który tworzą ministrowie spraw zagranicznych krajów członkowskich.
Zgromadzenie Parlamentarne, które tworzą przedstawiciele parlamentów krajowych. Ich liczba zależy od ilości mieszkańców danego kraju.
Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych, w skład którego wchodzą przedstawiciele samorządów lokalnych lub federacji. W jego skład wchodzą: Izba Władz Lokalnych i Izba Regionów. Kongres ma na celu wzmacnianie współpracy, ma też promować rozwój demokracji lokalnej.
OBWE - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej.
Organizacja ta występowała wcześniej pod nazwą Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.
KBWE zawierała trzy koszyki gwarancyjne:
W pierwszym mieściły się takie zasady jak: suwerenna równość krajów, gwarancja nienaruszalności granic, integralność terytorialna państw, pokojowe zażegnywanie sporów, autonomia wewnętrzna, przestrzeganie praw człowieka i współpraca międzynarodowa.
W drugim znajdowały się zagadnienia dotyczące gospodarki, nauki, technologii, handlu, współpracy przemysłowej, ochrony środowiska, transportu, turystyki i problemów dotyczących pracowników.
Trzeci koszyk to problemy z dziedzin zajmujących się ochroną praw człowieka, szeroko pojętą działalnością humanitarną. Mieści się w nim też wymiana kulturalna, gwarancja swobodnego przepływu informacji, kontakty międzyludzkie.
Miejsce Polonii na arenie międzynarodowej:
Przez pojęcie Polonii rozumiemy grupy ludności pochodzenia polskiego, mieszkające poza granicami Polski. Polonię tworzą ludzie, którzy nie zatracili poczucia polskości, duchowej łączności z ojczyzną. Integrują się w ten sposób niezależnie od tego, skąd pochodzą, z krajem pochodzenia łączy ich więź emocjonalna. Środowiska polonijne na emigracji są jakby odrębnymi "Polskami", tworzą charakterystyczne środowiska. Środowiska te tworzą ludzie, którzy wyjechali z Polski w poszukiwaniu pracy, ze względów politycznych itp. W miastach o dużym skupisku Polaków powstają osobne, polskie dzielnice, w których funkcjonują polskie sklepy, restauracje, pralnie itd.
ONZ
Pomysł powołania nowej organizacji, zrodził się jeszcze podczas II wojny światowej, na konferencji odbywającej się w Teheranie w 1943. Pomysłodawcą utworzenia nowej organizacji był prezydent USA Franklin Delano Roosevelt, natomiast autorem nazwy był premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill. Narodami zjednoczonymi określano czasem aliantów. W 1944 reprezentanci Francji, Chin, Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR zebrali się w Waszyngtonie, gdzie zajęli się dyskutowaniem zakresu, celów i sposobów działania nowej organizacji.
25 kwietnia 1945 roku odbyła się pierwsza konferencja ONZ. Wzięło w niej udział 50 państw z całego świata, które stały się pierwszymi członkami tej organizacji. Członkiem ONZ jest również Polska, której reprezentacja z przyczyn politycznych nie mogła wziąć udziału w konferencji w San Francisco. Konferencja ta zaowocowała podpisaniem Karty Narodów Zjednoczonych, która jest aktem prawnym regulującym działalność ONZ. Organizacja Narodów Zjednoczonych została powołana do życia 24 października 1945, zaraz po tym, jak ratyfikowało ją pięciu późniejszych stałych członków Rady Bezpieczeństwa (Chiny, Francja, ZSRR, Wielka Brytania i USA), oraz większość krajów członkowskich. Powołanie ONZ było końcem działalności Ligi Narodów, która formalnie przestała istnieć 18 kwietnia 1946. Liga przekazała kontynuowanie swojej misji na ręce nowej organizacji. W 1945 na siedzibę ONZ wybrano Nowy Jork. Od 1951 roku siedziba ONZ znajduje się w tym samym miejscu.
Dokumenty dotyczące ONZ:
1. Karta Atlantycka z 14 VIII 1941
Zawiera zasady, regulujące funkcjonowanie powojennej organizacji światowej
2. Deklaracja Narodów Zjednoczonych z 1 I 1942
Podpisały ją USA, Wielka Brytania, ZSRR, Chiny i 22 inne państwa (m.in. Polska). Na jej mocy kraje koalicji antyalianckiej zaczęły się mianować Narodami Zjednoczonymi.
3. Deklaracja Moskiewska z 1 XII 1943
Celem utrzymania pokoju utworzono organizację, której postawą była suwerenna równość państw.
4. projekt Karty NZ z VIII/IX 1944
5. Konferencja w Teheranie 28 IX - 1 XII 1943
Nowa organizacja przybiera nazwę Światowej Rodziny Narodów Demokracji.
6. Konferencja w Jałcie 4-11 II 1945
Uzgodniono, że podstawą głosowania w Radzie Bezpieczeństwa będzie zasada bezwzględnej jednomyślności
7. Konferencja założycielska w San Francisco 25 IV-26 VI 1945
Działalność i struktura ONZ
ONZ ma swój własny symbol, flagę, posiada zdolność prawną. Siedzibą głównej kwatery jest Nowy Jork, w Europie ONZ działa w Genewie i Wiedniu. Języki urzędowe to: angielski, arabski, chiński, francuski, hiszpański i rosyjski.
Główne cele ONZ:
1. utrzymywanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa światowego przy pomocy pokojowych działań
2. dbałość o rozwój współpracy i przyjaznych stosunków między narodami
3. rozwiązywanie gospodarczych, społecznych, kulturowych problemów międzynarodowych
ONZ realizuje te cele opierając się na regułach zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych, czyli na:
1. suwerennej równości państw członkowskich
2. poszanowaniu umów międzynarodowych
3. rozwiązywaniu sporów na drodze pokojowej
4. nie mieszaniu się w sprawy wewnętrzne członków
5. zobowiązaniu się krajów członkowskich do udzielania pomocy ONZ na podstawie Karty
6. nie udzielaniu pomocy państwom, przeciw którym ONZ stosuje środki zapobiegawcze lub środki przymusu.
7. porozumieniu w najbardziej istotnych kwestiach, związanych z pokojem i bezpieczeństwem
8. pozyskiwaniu nowych sojuszników
9. rewizji rezolucji Karty NZ
10. wyborze Sekretarza Generalnego
Członkami pierwotnymi ONZ nazywa się te państwa, które brały udział w konferencji założycielskiej w San Francisco. Członkami pierwotnymi jest 51 państw, które podpisały Kartę NZ.
Do ONZ można zostać przyjętym na podstawie uchwały Zgromadzenia Ogólnego na polecenie Rady Bezpieczeństwa. Uchwała ma moc prawną, kiedy Rada Bezpieczeństwa jest jednomyślna, a Zgromadzenie Ogólne przyjmie uchwałę większością kwalifikowaną.
Z ONZ można zostać wykluczonym, można zostać zawieszonym w prawach. Może to zrobić Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa.
Jeśli jakieś państwo chce zostać przyjęte do ONZ musi być państwem suwerennym, niepodległym, prowadzić pokojową politykę i realizować przepisy Karty Narodów Zjednoczonych.
Monako, Lichtenstein, Andora, Szwajcaria i Watykan nie przystąpiły do struktur ONZ.
Główne organy ONZ:
Zgromadzenie Ogólne
W jego skład wchodzą przedstawiciele wszystkich krajów członkowskich. Każdemu państwu przysługuje jeden głos. Zgromadzenie Ogólne podejmuje decyzje w kwestiach najbardziej istotnych, np. deklaracjach pokojowych, przy wyborze nowych członków. Uchwały takie przyjmowane są większością kwalifikowaną, czyli dwoma trzecimi głosów. W innych sprawach wystarczy zwykła większość. Sesje zwykłe Zgromadzenia Ogólnego odbywają się raz do roku. W szczególnych przypadkach na wniosek Rady Bezpieczeństwa mogą się odbywać częściej. Zgromadzenie Ogólne prowadzi wszystkie sprawy dotyczące działalności ONZ. Jest inicjatorem badań i zaleceń dotyczących wszelkich kwestii międzynarodowych.
Rada Bezpieczeństwa
W jej skład wchodzi pięciu członków stałych: Chiny, Federacja Rosyjska, Francja, USA i Wielka Brytania. Oprócz tego jeszcze dziesięciu członków, którzy wybierani są co roku na dwuletnie kadencje. W skład tych piątek wchodzi pięć krajów afrykańskich i azjatyckich, dwa z Ameryki Łacińskiej i trzy europejskie.
Może nastąpić odstępstwo od zasady jednomyślności w przypadku gdy toczy się spór, w którym jedną ze stron jest któreś mocarstwo. W takim przypadku wstrzymuje się ono od głosu.
W kompetencjach Rady Bezpieczeństwa leży zachowanie pokoju na arenie międzynarodowej oraz zapewnienie bezpieczeństwa, rozwiązywanie sporów, które mogą zagrozić utrzymaniu pokoju, znajdywanie antidotów na toczące się spory, podejmowanie decyzji w kwestiach nałożenia sankcji na kraje, które dopuściły się naruszenia pokoju. W ramach sankcji można zastosować ograniczenia w wymianie gospodarczej, można zerwać połączenia komunikacyjne i stosunki dyplomatyczne. Jeśli jednak sankcje nie przynoszą skutku ONZ może wprowadzić działania militarne, które przeprowadzane są przez siły zbrojne ONZ, podlegające Radzie Bezpieczeństwa
Rada Społeczno - Gospodarcza
W jej skład wchodzi 54 członków, których wybiera Zgromadzenie Ogólne. Kadencja jest trzyletnia. Rada zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi, kulturalnymi, kwestiami dotyczącymi praw człowieka. Rada kodyfikuje wytyczne przeznaczone organom pomocniczym i agencjom specjalnym. Organem pomocniczym jest, np. Komisja Praw Człowieka, agencją specjalną Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom. Zajmuje się również koordynacją i nadzorem nad działalnością organizacji specjalnych, do przyjęcia uchwały wystarczy zwykła większość.
Rada Powiernicza
W jej kład wchodzi pięciu członków stałych Rady Bezpieczeństwa. Do jej zadań należy sprawowanie nadzoru nad administracjami terytoriów powierniczych. Wyjątkiem są wyspy Karoliny, Mariany, Marchla. Wyspy Palou na Pacyfiku do 1994 roku były ostatnim już terytorium powierniczym.
Sekretariat
To główny organ administracyjny i organizacyjny. Czołowym urzędnikiem jest Sekretarz Generalny. Sekretarza wybiera na wniosek Rady Bezpieczeństwa Zgromadzenie Ogólne. Kadencja Sekretarza trwa pięć lat. Może on brać udział we wszystkich posiedzeniach wszystkich organizacji ONZ. Do zadań Sekretarza należy zarządzanie majątkiem, przeprowadzanie zbiórek składek członkowskich. Ma prawo zwrócenia uwagi Rady Bezpieczeństwa na wszelkie kwestie, które mogą zagrażać pokojowi. Co roku Sekretarz musi złożyć sprawozdanie z działalności ONZ. Aktualnie Sekretarzem jest Kofi Annan, pochodzący z Ghany.
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze
Na wniosek Sekretarza Generalnego Zgromadzenie Ogólne i Rada Bezpieczeństwa wybierają piętnastoosobowy zespół na dziewięcioletnią kadencję. Żeby usunąć sędziego trzeba uzyskać zgodę wszystkich sędziów Trybunału. Każdy z członków trybunału pochodzi z innego kraju. przewodniczący i zastępca składu sędziowskiego wybierani są na trzy lata. Co trzy lata następuje wymiana jednej trzeciej składu Trybunału. Można zostać wybranym nawet kilka razy. Wyrok wydany przez Trybunał w Hadze jest ostateczny.
NATO (North Atlantic Treaty Organization)
Jest to międzynarodowa organizacja zwana też Paktem Północnoatlantyckim albo Organizacją Traktatu Północnoatlantyckiego. Jest organizacją polityczno - wojskową. NATO jest sojuszem zawartym przez państwa Europy Zachodniej, USA i Kanadę (w sumie 10 państw). Pakt podpisano 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie. Podstawą tego paktu była rezolucja Vandenberga, której głównym celem była prewencja przeciw zagrożeniu ze strony sowietów. Pod układem podpisało się 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, Kanada i USA.
W 1952 roku do NATO wstąpiły Grecja i Turcja, w 1955 Niemcy, a w 1982 Hiszpania. W 1999 Pakt poszerzył się o kraje dawnego Układu Warszawskiego. Do NATO przystąpiły Czechy, Węgry i Polska. W 2002 roku na szczycie w Pradze pojawiły się kolejne państwa kandydujące: Litwa, Łotwa, Estonia, Słowacja, Słowenia, Rumunia i Bułgaria.
Obowiązkiem państw będących członkami struktur NATO jest udzielanie sobie pomocy. Jeśli ktoś zaatakuje jedno z państw członkowskich jest to równoznaczne z atakiem na całą organizację.
Główną zasadą, na której opiera się Pakt Północnoatlantycki jest przekonanie, że ,,wspólne bezpieczeństwo państw członkowskich jest niepodzielne". Rozumiemy przez to, że każdemu państwu w razie zagrożenia pomogą inne państwa - strony NATO. Niemożliwa jest zatem sytuacja, w której któryś z krajów jest zdany tylko na siebie i własne siły zbrojne, czy zasoby ekonomiczne. Jeśli dojdzie do sytuacji, w której bezpieczeństwo któregoś z państw będzie zagrożone to żadne z państw nie odmówi pomocy, rezygnując tym samym z wywiązania się ze zobowiązań.
NATO to organizacja, która otwiera swe podwoje przed każdym państwem, które zostanie zaproszone przez któreś z państw członkowskich i którego wniosek zostanie poparty przez innych członków. Kraje, które starają się o przyjęcie do NATO muszą zgodzić się na przyjęcie zasad traktatu i aktywnie działać na rzecz bezpieczeństwa w obszarze północnoatlantyckim.
W NATO nie obserwujemy specjalnego zróżnicowania członkostwa. Za to zróżnicowane są związki pomiędzy poszczególnymi krajami a organizacją. Na przykład Francja, Hiszpania i Islandia nie należą do struktur wojskowych sojuszu. Uczestniczy w pracach NATO za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej i na wyraźne polecenie Prezydenta.
Hiszpania zajmuje się planowaniem wojskowym Paktu, utrzymywaniem misji łącznościowych przy lokalnych dowództwach. Bierze również udział programie obrony powietrznej NADGE.
Niemcy zaś są przykładem na bardzo daleko posuniętą integrację ze strukturami NATO. Siły zbrojne Niemiec w całości podporządkowane są sztabowi głównemu NATO. Podobnie jest z Norwegią i Danią.
Islandia to jedyne państwo, które będąc członkiem NATO, nie ma własnych sił zbrojnych. Jest członkiem Paktu, który udostępnia NATO bazy i instalacje wojskowe o strategicznym znaczeniu dla obrony powietrznej i morskiej.
Kwatera główna NATO i przedstawiciele
Siedzibą Sojuszu Północnoatlantyckiego jest Bruksela. Tam też znajduje się Kwatera Główna NATO. W Brukseli odbywają się wszelkie obrady sojuszu. Tam podejmuje się gości, delegacje państwowe. Tam też urzędują stali przedstawiciele: Sekretarz Generalny, krajowi Przedstawiciele Wojskowi, Międzynarodowy Sztab Wojskowy. W Kwaterze Głównej NATO na pełnych etatach zatrudnionych jest 3150 osób. W tym około półtora tysiąca pracowników delegacji narodowych i przedstawicieli wojskowych państw członkowskich, 1300 osób to pracownicy cywilni Sekretariatu Międzynarodowego i różnego rodzaju agend, a 350 osób pracuje w Międzynarodowym Sztabie Wojskowym. Kwatera Główna to również siedziba biur misji dyplomatycznych i łącznikowych państw partnerskich.
Każdy z krajów członkowskich ma swoją reprezentację w Radzie Północnoatlantyckiej. Reprezentantem jest ambasador lub stały przedstawiciel, któremu pomocą służy delegacja narodowa, w skład której wchodzą doradcy i urzędnicy, reprezentujący swoje kraje w komisjach NATO. Delegatury podobne są do małych ambasad. Ułatwieniem dla utrzymywania kontaktów wewnątrz NATO, pomiędzy krajami partnerskimi jest usytuowanie delegacji w budynku Kwatery Głównej NATO.
Robertson George (1946-), polityk brytyjski. Od 1978 poseł Partii Pracy. Był m.in. wiceprezesem Centrum Wielka Brytania-Rosja, członkiem Zarządu How Fund oraz Rady Królewskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. W latach 1979-1990 zasiadał w Radzie Brytyjskiego Komitetu Atlantyckiego. W 1997 objął tekę ministra obrony w laburzystowskim rządzie Wielkiej Brytanii. Przeprowadził postzimnowojenną reformę brytyjskich sił zbrojnych. Jako minister obrony zainicjował program podnoszenia poziomu edukacji i cywilnych kwalifikacji wśród żołnierzy zawodowych. Wraz z R. Cookiem przyczynił się do utrzymania jedności sojuszu podczas operacji wojskowej przeciwko Jugosławii.4 VIII 1999 Rada Północnoatlantycka zatwierdziła jego kandydaturę na stanowisko sekretarza generalnego NATO.
NATO podzielone jest na pion wojskowy i cywilny.
W skład pionu wojskowego wchodzą
a) Komitet Wojskowy,
b) Międzynarodowy Sztab Wojskowy,
c) Dowództwa Regionalne.
W pionie cywilnym działają:
a) Rada Północnoatlantycka,
b) Komitet Planowania Obrony,
c) Grupa Planowania Nuklearnego,
d) Sekretariat Generalny.
Rada Północnoatlantycka (North Atlantic Council - NAC)
Jest fundamentalnym organem decyzyjnym NATO. Tworzą ją, w randze ambasadorów, reprezentanci krajów członkowskich. Rada to organ plenarny, który dysponuje prawem do powoływania organów Sojuszu.
Posiedzenia i obrady odbywają się na kilku szczeblach:
1. na szczytach NATO, które zwołuje się okazjonalnie; obradują szefowie państw i rządów
2. na szczeblu ministerialnym; obrady te odbywają się przynajmniej dwa razy w roku
3. cotygodniowo obradują stali przedstawiciele, występujący w randze ambasadorów. Podczas obrad tej Rady Stałych Przedstawicieli podejmuje się większość uchwał.
Radę Północnoatlantycką zwołuje się na życzenie przewodniczącego Rady, lub też na wniosek któregoś z krajów członkowskich. Żeby jakaś decyzja została podjęta konieczna jest jednomyślność Rady. A zatem nie ma konieczności głosowania. Rada jest jedynym organem traktatowym NATO.
Najbardziej istotnymi zadaniami Rady są:
- prowadzenie konsultacji politycznych między członkami paktu,
- definiowanie dyrektyw dla władz wojskowych,
- organizacja i nadzór nad obroną cywilną,
- normowanie nakładów na zbrojenia krajów członkowskich.
Komitet Planowania Obrony (Defence Planning Committee - DPC)
Jest organem podejmującym fundamentalne decyzje, dotyczące programowania systemu obronnego Sojuszu. W skład Komitetu wchodzą reprezentanci krajów członkowskich. Są dwa szczeble, na których odbywają się obrady. Pierwszy to szczebel ministerialny, którego debaty odbywają się dwa razy w roku. Drugi to szczebel, na którym obradują stali przedstawiciele
Grupa Planowania Nuklearnego (Nuclear Planning Group - NPG)
Do jej zadań należy planowanie zdolności nuklearnych NATO oraz teorii ich wykorzystania. NPG pracuje też nad polityką nuklearną przeciwników. Zajmuje się też badaniem kryteriów i rozmieszczenia broni. Na forum Grupy podnosi się i rozstrzyga najważniejsze kwestie dotyczące sił jądrowych NATO.
Obok organów komisyjnych funkcjonują jeszcze komisje specjalistyczne, działające zgodnie z mandatem przyznanym przez Radę Północnoatlantycką. Do ich kompetencji należy podejmowanie szczegółowych orzeczeń merytorycznych, dotyczących różnych obszarów działania NATO i sprawowanie nadzoru nad ich wykonaniem.
W skład Sekretariatu Międzynarodowego wchodzi Sekretarz Generalny, jego zastępca i czworo asystentów. Do zadań Sekretarza Generalnego należy przewodniczenie podczas posiedzeń Rady Północnoatlantyckiej i Komitetu Planowania Obrony oraz pełnienie nadzoru nad wprowadzaniem w życie ustaleń wszystkich organów NATO. Sekretarz opracowuje też raporty
Zintegrowana Struktura Wojskowa (Integrated Military Structure)
Jest to organ stanowiący właściwą wojskową część Sojuszu. Jest systemem działających nieustająco zjednoczonych dowództw i sztabów. Wewnątrz niej działają też kontyngenty sił zbrojnych, które wydziela się, żeby funkcjonowały w zakresie zjednoczonych ośrodków strategicznych w razie zagrożenia lub zaistnienia konfliktu zbrojnego. Jej celem jest realizowanie koncepcji, które nakreśli Sojusz, ale ma też prawo zgłaszać ewentualne uwagi i wnioski, które odnoszą się kolejnych cykli planistycznych.
Komitet Wojskowy
Jest to najważniejsze ciało doradcze i konsultacyjne w Radzie Północnoatlantyckiej. Doradza w kwestiach wojskowych. Jest organem o najwyższych kompetencjach decyzyjnych w kwestiach wojskowych. Ciałem nadrzędnym dla Komitetu Wojskowego jest Komitet Planowania Obrony. W jego skład wchodzą reprezentanci wojskowi krajów członkowskich. Są to stali przedstawiciele zwierzchników sztabów sił zbrojnych członków Sojuszu. Prace Komitetu Wojskowego obsługuje Międzynarodowy Sztab Wojskowy. Jest on obok Sekretarza generalnego, Sekretariatu Wykonawczego, Biura Prasy i Informacji, Biura Bezpieczeństwa NATO głównym organem wykonawczym Sojuszu. Komitet Wojskowy pełni funkcję kierowniczą. Zarządza dowództwami regionalnymi i pozostałymi organami wojskowymi. Jest tez ciałem wydającym opinie dla Komitetu Planowania Obrony i dla Grupy Planowania Nuklearnego.
Obrady Komitetu Wojskowego odbywają się na dwóch szczeblach. Pierwszym są zwierzchnicy sztabów generalnych każdego z krajów członkowskich Sojuszu. Wyjątkiem jest tu Islandia, nie posiadająca sił zbrojnych oraz Francja, która musi mieć zgodę Prezydenta. Drugi szczebel to sztaby generalne.
Jako organ pomocniczy i wykonawczy Komitetu Wojskowego funkcjonuje Międzynarodowy Sztab Wojskowy. Jego zadaniem jest przygotowywanie planów, inicjowanie badań nad zagadnieniami wojskowymi, wypełnianie rozkazów zwierzchników regionalnych. Międzynarodowy Sztab Wojskowy pozostaje w stałym kontakcie z Sekretarzem Generalnym i Komitetami.
Wyróżniamy następujące dowództwa Paktu Północnoatlantyckiego:
1. naczelne
- Dowództwo Połączonych Sił Zbrojnych NATO na Atlantyku (ACLANT), jego siedzibą jest Norfolk w stanie Wirginia (USA)
- Dowództwo Połączonych Sił Zbrojnych w Europie (ACE), którego siedzibą jest Shape Casteau w Belgii
2. regionalne, które obejmują tereny Europy Zachodniej (Wielka Brytania), Środkowej (z siedzibą w Holandii) i Południowej (siedziba we Włoszech).
3. Grupa Planowania Regionalnego (CUSRPG), której siedzibą jest Arlington .
