SPIS TREŚCI:

  1. Charakterystyka procesu innowacyjnego
  2. Struktura procesu innowacyjnego: postęp techniczny, innowacje, badania naukowe
  3. Proces innowacyjny - model sprzężeniowy
  4. Organizacja procesu wdrażania innowacji - etapy wdrażania
  5. Firma ENGETIER S.A. - przykład wdrażania innowacji

1. CHARAKTERYSTYKA PROCESU INNOWACYJNEGO:

Z punktu widzenia teorii ekonomii, innowacje pełnią obecnie niezwykle istotną rolę

w organizowaniu wzrostu gospodarczego. Zyskują również coraz większe znaczenie jako przedmiot badań naukowych. Ponadto, stanowią także ważny obiekt w praktycznych działaniach, których celem jest zacznie rozleglejsze zastosowanie innowacji przy realizowaniu, istotnych z punktu widzenia współczesnego człowieka i związanych z jego działalnością, określonych zamierzeń. Znaczny wzrost znaczenia innowacji oraz zwiększenie częstotliwości ich stosowania, które to zjawiska można zaobserwować w ostatnich latach, są skutkiem przede wszystkim ciągłego poszerzania wiedzy na temat struktury procesów innowacyjnych.

W dużym stopniu wynikają one również z uzasadnionego przeświadczenia, że innowacje bardzo mocno oddziaływają na cały rozwój gospodarczy i społeczny.

W literaturze odnaleźć można wiele definicji innowacji oraz procesu innowacyjnego. Są one różne, w zależności od przyjętego punktu widzenia i kontekstu. Na potrzeby niniejszej pracy, postanowiono przyjąć takie wyjaśnienie procesu innowacyjnego, które będzie brało pod uwagę jego dynamizm oraz wysoki stopień złożoności. Zgodnie z tym założeniem, proces innowacyjny jest traktowany jako specyficzne zjawisko ściśle związane z tworzeniem się, rozkwitem oraz szerzeniem pewnych idei technicznych, których wykorzystanie w praktyce powoduje wystąpienie określonych skutków o charakterze ekonomiczno-społecznym. Pojmowany w takim sensie proces innowacyjny złożony jest z poszczególnych stadiów zmian technologicznych, do których należą:

  • Inwencja, czyli określony pomysł;
  • Innowacja, czyli konkretny wynalazek;
  • Dyfuzja, czyli sposób oddziaływania (upowszechnianie).

Czynnikiem, który ma najważniejsze znaczenie dla całego przebiegu procesu innowacyjnego, jest czas. Bierze się tu pod uwagę zarówno moment pojawienia się danej innowacji, jak i czas trwania całego procesu, tj. wszystkie jego etapy: od chwili zaistnienia określonej idei do momentu, w którym przyjmuje ona postać danego produktu, usługi czy też technologii. Każda innowacja posiada tzw. cykl życia, czyli określony czas jej trwania. Cykl życia innowacji zostaje zainicjowany w momencie rozpoczęcia prac badawczych, a następnie ciągnie się przez etap badań podstawowych oraz etap badań wdrożeniowych, aż do chwili, gdy zostaje rozpoczęta realizacja innowacji, który to moment stanowi zapoczątkowanie cyklu życia produktu, usługi lub danej technologii na rynku.

Prowadzenie obserwacji i analizy procesów innowacyjnych przyczyniło się do wyróżnienia pewnych określonych prawidłowości:

  • Cykl życia innowacji ma charakter indywidualny. Jest on uzależniony od różnych czynników,
  • z których najważniejsze to: poziom rozwoju gospodarki, a także lokalizacja innowacji, czyli określona dziedzina, w jakiej proces innowacyjny ma miejsce;
  • Powstające obecnie innowacje zdecydowanie częściej niż dawniej stanowią rezultat działań podejmowanych w ramach pracy zespołowej;
  • W niektórych przypadkach nie ma możliwości wyznaczenia jednego odrębnego autora danej innowacji;
  • Wraz z ewoluowaniem cywilizacji w kierunku rozwoju i postępu, następuje skracanie procesu innowacyjnego danego produktu, usługi czy technologii. Obserwuje się również tworzenie tzw. kolejnych generacji produktów.

Każda nowa innowacja musi kiedyś zostać po raz pierwszy zastosowana w praktyce. Moment ten stanowi rozpoczęcie kolejnej fazy, którą stanowi dyfuzja innowacji. Literatura przedmiotu mówi o licznych teoretycznych modelach upowszechniania innowacji. Każdy z modeli obejmuje zazwyczaj takie etapy, jak absorpcja innowacji oraz eliminowanie innowacji na skutek ich wymiany na następne, udoskonalone

i bardziej rozwinięte technologicznie wynalazki. Te innowacje, które mają największe znaczenie z punktu widzenia rozwoju technicznego, podlegają ogólnemu upowszechnianiu na skalę światową. Przeprowadzane obecnie badania procesów innowacyjnych o zasięgu globalnym, charakteryzują się wyjątkową złożonością

i dużym stopniem skomplikowania. Do najważniejszych nurtów, które składają się na te badania, zaliczyć można:

  • zorganizowanie określonych programów badań i zastosowań o charakterze regionalnym oraz globalnym;
  • prowadzenie badań nad kierunkami innowacji;
  • dokonywanie oceny wpływu innowacji na rozmiar i strukturę zatrudnienia;
  • określanie czynników, jakie wpływają na możliwość skrócenia cyklu innowacyjnego;
  • precyzowanie zadań państwa w pobudzaniu aktywności innowacyjnej;
  • wyznaczanie dziedzin o wysokim poziomie innowacyjności;
  • poznawanie zasad organizacji procesu innowacyjnego;
  • analizowanie efektywności nakładów ponoszonych na działalność innowacyjną;
  • określenie profilu międzynarodowego współdziałania w zakresie innowacji.

Wszystkie wymienione powyżej kierunki badań stanowiły u schyłku XX wieku zasadniczy przedmiot dynamicznych i intensywnych prac badawczych. Świadczy to o potrzebie oraz chęci wyjaśnienia przez świat nauki istoty i dynamizmu innowacji. Dowodzą tego również wyniki badań przeprowadzanych przez różnorodne ośrodki naukowo-badawcze, a także liczne publikacje dotyczące zagadnień związanych

z innowacjami.

2. STRUKTURA PROCESU INNOWACYJNEGO: POSTĘP TECHNICZNY, INNOWACJE, BADANIA NAUKOWE:

Postęp techniczny - w najbardziej ogólnym ujęciu stanowi on proces, który polega na wprowadzaniu określonych zmian w wykorzystywanych technologiach, wytwarzanych produktach, jak również

w rzeczowym otoczeniu pracy. Ważne jest, aby wynikiem dokonanych zmian było uzyskanie odpowiednich korzyści ekonomicznych oraz społecznych. Należy mieć przy tym na względzie zachowanie właściwego horyzontu czasowego, a także w miarę kompletnej strefy oddziaływania ekonomicznego.

Innowacje są podstawowym środkiem umożliwiającym realizację procesu, który polega na modyfikacji i usprawnianiu techniki. Proces ten odnosi się do wszystkich czynników produkcji biorących udział w działalności o charakterze wytwórczym, tj. człowieka, a także przedmiotów oraz środków pracy. Świadczą o tym pewne określone zjawiska. Przede wszystkim dochodzi do odsuwania ludzi od pracy fizycznej poprzez zastępowanie ich maszynami. Prowadzi to do wzrostu wydajności oraz technicznych narzędzi wspomagających pracę. Równocześnie, bardziej istotną rolę zaczynają pełnić określone intelektualne oraz psychofizyczne cechy i umiejętności, jak również predyspozycje kierownicze.

Pomijając podstawowe zmiany w technicznych i ekonomicznych własnościach konkretnych urządzeń, wyróżnić można dwa główne kierunki usprawniania środków pracy:

  • rezygnowanie z maszyny trzyczłonowej (która składa się z takich elementów, jak: jednostka napędowa, urządzenie transmisyjne, mechanizm wykonawczy) na rzecz maszyny czteroczłonowej (która posiada ponadto urządzenie sterujące, zwykle elektroniczne);
  • rezygnowanie z wykorzystywania pojedynczych maszyn i zastępowanie ich całymi systemami maszyn, które są ze sobą ściśle powiązane i jako całością - steruje nimi komputery.

Do zjawisk świadczących o udziale czynników produkcji w procesie doskonalenia techniki za pomocą innowacji należą także: stosowanie materiałooszczędnych technologii, wprowadzanie do produkcji nowych rodzajów materiałów oraz zmniejszenie ilości zużywanych materiałów dzięki miniaturyzacji wielu różnych artykułów. Zjawiska te prowadzą do bardziej dynamicznego rozwoju przemysłu przetwórczego niż ma to miejsce w przypadku przemysłu wydobywczego. Przyczyniają się również do produkowania tworzyw substytucyjnych, nowych materiałów konstrukcyjnych oraz do zastępowania surowców naturalnych. Ponadto, wykorzystuje się technologie bezodpadowe, a także stosuje materiały niebezpieczne dla środowiska.

Innowacja - pewna nowość zastosowana w określonej technice produkcyjnej bądź też w zarządzaniu podmiotem gospodarczym. Jest ona traktowana jako swoiste narzędzie przedsiębiorczości.

Według Schumpetera, innowacja stanowi określone działanie polegające na umożliwieniu zasobom osiągania bogactwa na nowe sposoby. Ponadto, innowacja przyczynia się do wytworzenia nowego produktu lub pomaga znaleźć nowy sposób wykorzystania produktu już istniejącego. Przykładem mogą być tutaj minerały, które zyskują na znaczeniu dzięki temu, że mogą być traktowane jako surowce.

Z kolei zgodnie z przekonaniem Druckera, w ogólnym ujęciu proces innowacyjny jest świadomym,

z góry założonym i w pełni zorganizowanym, a co za tym idzie - regularnym poszukiwaniem zmian, jakie zachodzą w środowisku zewnętrznym, następnie ich analizowaniem oraz podejmowaniem działań, które umożliwiają wykorzystanie tych zmian zgodnie z aktualnymi potrzebami rozwoju.

Dzięki funkcji pełnionej przez innowacje, która polega na umożliwieniu zaspokojenia potrzeb uchodzących dotychczas za nieznane, innowacje wskazują równocześnie na istnienie tych potrzeb. Jest to

o tyle ważne, że praktycznie najistotniejszą rolę w rozwoju gospodarczym pełni kreowanie potrzeb, a także popytu, który jest z nimi ściśle związany.

Innowacje w dużym stopniu wpływają na konkurencyjność danego przedsiębiorstwa poprzez zwiększenie jego realnych szans na utrzymanie się na rynku. Nie należy zatem zgadzać się

z twierdzeniem, zgodnie z którym wprowadzanie innowacji stanowi posunięcie wyjątkowo ryzykowne. Wręcz przeciwnie, to właśnie ich brak może przyczynić się do powstania sytuacji zagrażającej istnieniu przedsiębiorstwa.

Jednym z podstawowych środków, za pomocą których przedsiębiorstwa rywalizują ze sobą, jest postęp techniczny. Jednak uzyskanie sukcesu finansowego, który zwykle jest wynikiem stosowania innowacji, uzależnione jest przede wszystkim od odpowiedniego przeprowadzenia procesu ich wdrażania oraz dyfuzji.

Jak już wcześniej wspomniano, postęp techniczny rozumiany jako strumień innowacji, przebiega

w ramach procesu rozwoju naukowo-technicznego. Stanowi on pewną serię konkretnych działań, które są ze sobą ściśle powiązane. Działania te zmierzają do urealnienia określonych idei naukowych, czyli przeobrażenia ich w środki materialne, które można wykorzystać w praktycznej działalności. Postęp techniczny składa się z kilku zasadniczych etapów, do których należą:

1. Badania podstawowe - przyczyniają się do rozwoju wybranych dyscyplin naukowych, głównie dzięki odkryciom oraz formułowanym teoriom. Ponadto, stanowią źródło idei mogących się okazać przydatnymi w praktyce;

2. Badania stosowane - przeistoczenie idei naukowych w inwencje, tj. pomysły użytecznego zastosowania idei naukowych w rozwiązaniach praktyczno-użytecznych. Na etap ten składają się: studia nad rozwojem technicznym, badania laboratoryjne, a także sporządzenie wytycznych konstrukcyjnych nowego rozwiązania;

3. Prace rozwojowe - ich zadaniem jest zamiana inwencji w innowację, co przejawia się wykonaniem prototypu, czyli pierwszego w pełni funkcjonalnego egzemplarza danego urządzenia;

4. Prace wdrożeniowe - mają na celu przyczynić się do zastosowania nowego rozwiązania na skalę przemysłową. Ma to nastąpić dzięki stworzeniu odpowiedniej technologii produkcji, koniecznej dokumentacji z przebiegu procesu produkcyjnego, jak również poprzez skontrolowanie nowego rozwiązania pod kątem poprawności, czemu ma służyć wytworzenie próbnej partii nowego produktu.

Etapy od drugiego do czwartego określane są wspólnie jako przygotowanie techniczno-organizacyjne produkcji. Składa się na nie faza przyszłościowego opracowania produkcji, czyli sprecyzowania określonych założeń rozwojowych. W tym celu jako podstawę do prowadzenia ustaleń wykorzystuje się badania aktualnego stanu oraz kierunków rozwoju techniki. Zaplanowanie wytwarzania obejmuje także opracowanie konstrukcyjne, technologiczne oraz przygotowanie organizacyjne procesu produkcji.

Zgodnie z założeniami R.L. Dafta, w procesie innowacyjnym można wyróżnić pięć zasadniczych elementów, czy też etapów:

1. potrzeba;

2. pomysł;

3. projekt;

4. decyzja o zastosowaniu;

5. wdrożenie.

3. PROCES INNOWACYJNY - MODEL SPRZĘŻENIOWY:

Jednym z najczęściej stosowanych obecnie w państwach rozwiniętych gospodarczo modeli procesu innowacyjnego jest model sprzężeniowy. Z punktu widzenia tego modelu innowacja stanowi logicznie cykliczny, aczkolwiek nie zawsze ustawiczny proces, który może się składać z ciągu funkcjonalnie osobnych, ale sprzężonych i uzależnionych od siebie faz. Nie ma większego znaczenia, w której z faz modelu sprzężeniowego pojawi się pomysł na określone przedsięwzięcie innowacyjne. Ważne jest natomiast to, że przedsiębiorstwo sprzęga potencjał technologiczny z potrzebami rynku w możliwie wczesnej fazie procesu innowacyjnego. Polska gospodarka charakteryzuje się tym, iż procesy innowacyjne toczą się w niej obecnie według modelu innowacji "pchanej" przez naukę oraz "ciągnionej" przez rynek. Najczęściej występuje jednak model pierwszy. W sytuacji, gdy polska gospodarka osiągnie status w pełni rynkowej, wówczas najczęściej wybieralnym będzie model sprzężeniowy procesu innowacyjnego.

Przeprowadzenie analizy procesu innowacyjnego umożliwia sprecyzowanie określonych wniosków:

  • Każdy z modeli procesu innowacyjnego posiada inną ilość faz, różny zakres, a czasami także odmienną treść;
  • Zarówno przedmiot innowacji, jak i zakres dokonywanych zmian rzutują na kształt oraz organizację procesu innowacyjnego;
  • Największy wpływ na formowanie się procesu innowacyjnego w przedsiębiorstwie mają zmiany potrzeb społecznych - ma on wówczas charakter procesu społecznego;
  • Właściwe wydzielenie i scharakteryzowanie w procesie innowacyjnym określonych faz, które są odmienne pod względem celów, metod i obszaru realizacji, daje jednostkom prowadzącym ten proces możliwość dopasowania środków oraz metod działania do charakteru tych faz. Ponadto, pozwala na sprecyzowanie określonych kryteriów techniczno-ekonomicznych, z których wywiązanie się stanowiłoby warunek przejścia do następnej fazy procesu innowacyjnego.

Kolejne fazy procesu innowacyjnego są względem siebie zależne, a także nawzajem się warunkują oraz uzupełniają. Nie w każdym wypadku utrzymane zostaje stałe następstwo faz procesu innowacyjnego.

W ramach poszczególnych pozycji literatury przedmiotu, zwłaszcza autorstwa osób zajmujących się badaniami empirycznymi dotyczącymi zagadnienia rozwoju innowacyjności przedsiębiorstwa, zazwyczaj proces innowacyjny analizowany jest jako jednofazowy zbiór pojęciowy, a pod uwagę bierze się wyłącznie ostateczny wynik tego procesu, z pominięciem kolejnych jego faz. Takie właśnie nastawienie znacząco obniża możliwości zorientowania się w sile oddziaływania różnorodnych czynników na realizację procesu innowacyjnego i stanowi zasadniczy powód wyciągania nieprawidłowych wniosków. Chcąc przeprowadzić analizę dotyczącą działania różnych czynników na wzrost innowacyjności przedsiębiorstwa, konieczne jest rozważanie odrębnie poszczególnych faz procesu innowacyjnego. Wybierając taki sposób postępowania, dokonuje się analizy, które czynniki i jak przyczyniają się do sprawnego przebiegu kolejnych faz procesu innowacyjnego, od fazy badań począwszy, a na fazie dyfuzji zakończywszy.

4. ORGANIZACJA PROCESU WDRAŻANIA INNOWACJI - ETAPY WDRAŻANIA:

Skuteczne wdrażanie innowacji do działalności gospodarczej ma zasadniczy wpływ na społeczną efektywność nauki. Ponadto, zagadnienie to jest również uważane za dość istotne utrudnienie wstępujące w kwestii umacniania znaczenia nauki w rozwoju społeczno-gospodarczym. To, jak dynamicznie gospodarka będzie się rozwijała, nie jest bowiem uzależnione od ilości wdrożonych w kraju innowacji czy też od zdobytych z zewnątrz licencji. Na szybkość rozwoju gospodarki największy wpływ ma to, jak duży jest zasięg wykorzystania innowacji

w praktyce gospodarczej.

Zarówno z punktu widzenia praktyki gospodarczej, jak i według opinii, które można odnaleźć w literaturze naukowej, wdrażanie innowacji jest uważane za najsłabszy element procesu innowacyjnego. Dzieję się tak głównie dlatego, że w trakcie tego właśnie etapu ujawniają się liczne nieprawidłowości i niedopatrzenia, do których doszło we wcześniejszych etapach procesu innowacyjnego. Do błędów tych zaliczyć można m.in.:

  • stosunkowo niskie zainteresowanie (lub też jego brak) wprowadzaniem nowych rozwiązań ze strony przedsiębiorstw przemysłowych;
  • słaba orientacja w rozmiarze i zakresie potrzeb oraz oczekiwań społeczeństwa, a także niewystarczająca znajomość aktualnej sytuacji na rynku, czego przyczyną jest brak regularnych badań;
  • prowadzenie prac badawczych bez odpowiedniego wzięcia pod uwagę potrzeb społecznych oraz bez przeanalizowania opcji i perspektyw wdrożenia innowacji.

Innowacje ewolucyjne i radykalne - porównanie zmian zachodzących w procesach ich wdrażania

WSKAŹNIKI ZMIAN

INNOWACJE EWOLUCYJNE

INNOWACJE RADYKALNE

Zmiany w wyrobie (produkcie)

- usprawnianie i modyfikowanie wytwarzanych obecnie wyrobów

- produkowanie nowych wyrobów lub wprowadzanie istotnych zmian w konstrukcji wytwarzanych produktów

Zmiany w procesie produkcji (wytwarzania)

- zachodzące zmiany dotyczą kolejnych elementów procesu wytwarzania, który zachodzi na niższym poziomie struktury organizacyjnej

- zachodzące zmiany obejmują cały proces produkcji przebiegający na niższym, średnim oraz wyższym poziomie struktury organizacyjnej

Zgodność innowacji

z wykorzystywaną obecnie technologią i zapewnieniem odpowiedniej ilości zasobów materiałowych

występuje

nie występuje lub jest niewielka

Czas przyswojenia sobie nowej produkcji

krótko

długo

Konieczne nakłady inwestycyjne

małe lub nie występują

duże

Zwrot poniesionych nakładów inwestycyjnych

szybko

wolno

Możliwości modyfikowania i doskonalenia wszystkich czynności składających się na etap wdrażania innowacji są dosyć ograniczone, co wynika głównie z braku właściwego aparatu pojęciowego, który określałby sens, warunki podstawowe założenia oraz zakres wdrażania nowych rozwiązań. Nieposiadanie odpowiedniego aparatu pojęciowego komplikuje całą procedurę wdrażania innowacji, ponieważ:

  • niesprecyzowanie zasadniczych pojęć charakteryzujących założenia oraz zakres wdrażania powstrzymuje przed dokonaniem oceny stopnia realizacji przyjętych rezultatów;
  • brak orientacji odnoszący się do głównych form i sposobów wdrażania, znacząco ogranicza możliwości doboru, zorganizowania oraz zastosowania efektywnych środków zaradczych;
  • nie opracowanie obiektywnych kryteriów oceny rezultatów prac badawczych z punktu widzenia sensu
  • i szans na wdrożenie, wyklucza programowanie i sterowanie formowaniem nowych rozwiązań.

Organizacja procesu wdrażania innowacji jest różna, w zależności od rodzaju innowacji, która może być:

- produktowa;

- procesowa;

- ekonomiczna;

- organizacyjna itp.

Z punktu widzenia innowacji produktowej, w celu przeprowadzenia procesu wdrożenia innowacji realizowane są następujące czynności i działania:

I. Opracowanie i sporządzenie partii próbnej:

  1. Przygotowanie dokumentacji - techniczne opracowanie wytworzenia partii próbnej;
  2. Przyszykowanie partii próbnej;
  3. Sporządzenie partii próbnej;

II. Badanie partii próbnej:

  1. Przeprowadzanie kontroli, testów i badań partii próbnej, atestowanie;
  2. Dokonywanie odpowiednich korekt w dokumentacji technicznej na podstawie przebiegu sporządzania partii próbnej oraz wyników przeprowadzonych badań i testów;

III. Przygotowanie wszczęcia produkcji:

1. Przygotowanie produkcji z punktu widzenia technicznego - wykonanie dokumentacji;

2. Rozpoczęcie produkcji - uruchomienie produkcji właściwej.

Na techniczne opracowanie wytworzenia partii próbnej składają się czynności, których celem jest:

  • przygotowanie dokumentacji konstrukcyjnej - obejmującej: schematy, specyfikacje, rysunki, wykresy, opisy konstrukcji, zestawienia np. materiałów itp.;
  • przygotowanie dokumentacji technologicznej - uwzględniającej: normy wydajności, normy zużycia, procesy technologiczne;
  • opracowanie warunków technicznych;
  • opracowanie programu badań partii próbnej;
  • sporządzenie harmonogramów realizowania kolejnych zadań;
  • sporządzenie planów zaplecza materiałowo-kooperacyjnego.

Struktura oraz organizacja procesu wdrażania innowacji są zazwyczaj uzależnione od rodzaju innowacji. Często zachodzi sytuacja, w której innowacja produktowa wdrażana jest jednocześnie

z innowacją organizacyjną oraz procesową. Może się jednak zdarzyć, że wdrożenie innowacji produktowej będzie przebiegało w niezmienionych okolicznościach organizacyjnych czy warunkach technologicznych. Poszczególne etapy realizacji procesu wdrażania innowacji zróżnicowane są pod względem charakteru

i specyfiki przeprowadzanych działań, stopniem mierzalności rezultatów itp.

Do dokonania oceny, w jakim stopniu nowe rozwiązania przygotowane są do wdrożenia, można posłużyć się pojęciem zdolności wdrożeniowej. Zdolność wdrożeniowa w syntetyczny sposób precyzuje celowość oraz szansę wykorzystania w praktyce wyników prac badawczo-projektowych. Pojęcie to wynika

z przeanalizowania wszystkich uwarunkowań procesów innowacyjnych. Najogólniej zdolność wdrożeniową można potraktować jako całokształt pewnych przesłanek, kryteriów oraz wymogów, jakie są konieczne do praktycznego urealnienia określonych innowacji. Daje ona możliwość uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy wprowadzenie danej innowacji jest wykonalne z punktu widzenia ekonomicznego, fizycznego i finansowego oraz czy w realizacji procesu wdrażania przeszkody nie będą stanowić względy społeczno-gospodarcze, techniczne, a także inne. Do określenia zdolności wdrożeniowej służą trzy zasadnicze elementy:

  • pożyteczność i skuteczność;
  • całościowość i spójność przygotowania;
  • technologiczność, wytwarzalność.

Istotne znaczenie z punktu widzenia dokonania oceny zdolności wdrożeniowej innowacji mają badania dotyczące celowości i skuteczności zrealizowania nowych rozwiązań technicznych. Mają one za zadanie ocenę przydatności, nowoczesności, efektywności oraz perspektyw. Wynikiem badań celowości powinno być przede wszystkim poświadczenie ogólnospołecznego znaczenia urealnienia konkretnych rozwiązań technicznych. Ponadto, procesy innowacyjne mogą również podlegać ocenie pod kątem orientowania się na interesy przedsiębiorstw przemysłowych oraz jednostek badawczo-rozwojowych.

To, czy nowe rozwiązanie techniczne jest w pełni przygotowane do wdrożenia, zależy przede wszystkim od zakresu oraz precyzji opracowania, a także odpowiednio dokładnej kontroli dokumentacji technicznej. Czynnik ten ma szczególnie istotne znaczenie zarówno z punktu widzenia czasu, jaki jest konieczny do przeprowadzenia wdrożenia, jak i prawdopodobnego osiągnięcia sukcesu.

Technologiczność innowacji określa stopień dopasowania danego projektu do realnych szans na wdrożenie w istniejących warunkach technicznych przedsiębiorstwa. Miarę technologiczności innowacji mogą stanowić m.in.:

  • okres przygotowania i wprowadzania nowych rozwiązań;
  • nakłady, jakie należy ponieść w związku z dostosowaniem bazy techniczno-produkcyjnej do wdrożenia.

W celu sprawniejszego i łatwiejszego wdrażania nowych rozwiązań wskazane jest rozszerzenie zakresu normalizacji. Stosowanie w sporządzanych konstrukcjach jak najszerszego asortymentu ujednoliconych części i elementów, które pochodzą z opracowywanych do tej pory konstrukcji, przyczynia się do znacznego przyśpieszenia wdrożeń oraz zminimalizowania kosztów rozpoczęcia nowej produkcji.

Z punktu widzenia zwiększenia stopnia urzeczywistnienia wprowadzania zmian w zakresie procesów inwestycyjnych, istotną rolę odgrywa połączenie planów inwestycyjnych z planami sfery badawczo-rozwojowej.

Zgodnie z tym, co pisze S. Kasprzak, "analiza zdolności wdrożeniowej może być instrumentem usprawnienia przygotowania i wdrażania nowych rozwiązań pod warunkiem rozstrzygnięcia kilku kwestii metodologicznych dotyczących:

- zasad wyboru szczegółowych kryteriów oceny i odpowiadających im mierników,

- zasad kwantyfikowania mierników stanowiących podstawę oceny,

- metod badania wzajemnych powiązań między różnymi miernikami oceny,

- metod agregacji ustaleń cząstkowych bazujących na wynikach pomiarów i badaniach szczegółowych".

Przeprowadzanie regularnej analizy zdolności wdrożeniowej, która opiera się na pewnych, rzetelnych i racjonalnych metodach, daje możliwość kalkulowania potencjalnych szans na wykonanie zdania i podjęcia dzięki temu decyzji dotyczącej prowadzenia dalszych przygotowań, a także wykonania bądź też zaprzestania prac i poszukiwania innych sposobów wypełnienia określonych zadań.

Czynniki, które mają istotny wpływ na przebieg procesu wdrażania:

Wprowadzanie nowych rozwiązań, z racji celowości oraz sposobu organizacji, jest procesem stosunkowo złożonym i wiąże się z występowaniem w trakcie jego realizacji licznych trudności odnoszących się do zarządzania procesem wdrażania. Osoba kierująca wdrażaniem niejednokrotnie napotyka na okoliczności, które pozostają poza sferą sterowania. Kłopoty te biorą się między innymi stąd, że za każdym razem wdrażanie nowych rozwiązań stanowi proces indywidualny i jedyny w swoim rodzaju. Stanowi o tym

fakt, że każdy kolejny wyrób lub też proces produkcyjny będące przedmiotem działalności wdrożeniowej, są inne niż wyprodukowane do tej pory.

Proces wdrażania stanowi przykład tradycyjnego procesu polegającego na konkretnym przekształceniu. Podczas tego procesu, zarówno praca badawcza, jak i rozwojowa, są w odpowiedni sposób transformowane i przeobrażają się w określony wyrób, sposób produkowania, rozwiązanie o charakterze organizacyjnym, ekonomicznym itp. Uczestnikami procesu wdrażania są z jednej strony osoby wdrażające,

a z drugiej - autorzy danego rozwiązania. Ponadto, specyfika procesu wdrożeniowego wymusza branie

w nim udziału także przez użytkownika, który będzie stosował nowy wyrób czy system organizacyjny. Potrzeba ta wynika głównie z konieczności ponoszenia znacznych kosztów oraz z warunków całościowości procesu wdrażania. I tak np.: w przypadku wprowadzania do użytku nowego lekarstwa czy też samochodu osobowego, oprócz podmiotów z dziedziny nauki i produkcji, w procesie wdrażania uczestniczą także placówki oświatowe, jednostki handlowe, zaplecze usługowe itp. Świadczy to o tym, że w procesie wdrażania wyszczególnia się zazwyczaj kilka szczebli kierowania. Każdy ze szczebli powinien dokładnie precyzować odpowiadający im obszar kierowania.

Z punktu widzenia ujęcia systemowego, sprawna organizacja oraz efektywne działanie procesu wdrożeniowego są uzależnione od całościowego ujęcia funkcji kierowania, do których należą:

- planowanie,

- organizowanie,

- motywowanie,

- kontrola.

PLANOWANIE WDRAŻANIA:

Proces planowania obejmuje całokształt dwóch zagadnień:

- sformułowanie i uściślenie celów,

- ustalenie sposobu działania.

Sformułowanie i uściślenie celów polega na określeniu zadań, jakie należy zrealizować. Z kolei ustalenie sposobu działania wyraża się poprzez wyznaczenie warunków oraz środków służących do osiągania zamierzonych celów. W dużym uproszczeniu można zatem powiedzieć, że podstawowe funkcje planowania procesu wdrażania najdokładniej obrazuje następująca formuła:

  • CO? - założenie, cel, zadanie (Co będziemy wdrażać?);
  • KTO? - wykonawca, realizator (Kto będzie wdrażał?);
  • KIEDY? - czas wdrażania, określony termin (Kiedy będziemy wdrażać i ile jest czasu na wdrożenie?);
  • CZYM? - zasoby, środki (Jakie środki i zasoby są konieczne do przeprowadzenia wdrożenia? Skąd te środki można wziąć?).

Jeżeli weźmie się pod uwagę, że w dość dużym uogólnieniu projekt wdrażania innowacji jest zestawem odpowiedzi udzielonych na postawione powyżej pytania, to można zauważyć, że planowanie przedsięwzięcia wdrożeniowego jest idealna sposobnością do prześledzenia i dokonania analizy szans urzeczywistnienia zadania wdrożeniowego. Plan ten pozwala również na zorientowanie się w kosztach oraz terminach związanych z wdrożeniem nowego rozwiązania.

ORGANIZOWANIE WDRAŻANIA:

Organizacja wdrożenia - jest to pewien określony zbiór czynności, które wspólnie składają się na przeprowadzanie procesu wdrożeniowego. Należy jednak przyjąć, że podstawowym założeniem tych czynności jest stworzenie odpowiednich warunków umożliwiających wykonanie planu wdrażania. Wśród najistotniejszych czynności, które składają się na proces organizowania wdrażania, wymienić należy:

1. Wybranie jednostek kierujących przedsięwzięciem wdrożeniowym;

2. Zdobycie nieodzownych zasobów;

3. Koordynacja działań, tj. zagwarantowanie współpracy jednostek, które realizują zadania cząstkowe;

4. Określenie odpowiedniego dla danego procesu wdrożeniowego systemu dozoru, kontroli oraz przyjęcia zadań;

5. Wyznaczenie metody przepływu informacji;

6. Zorganizowanie szkolenia kadry pracowniczej;

7. Sporządzenie szczegółowego programu realizacyjnego;

8. Opracowanie dokładnych i precyzyjnych instrukcji dotyczących wykonania wyjątkowo istotnych

9. i skomplikowanych zadań;

10. Powołanie zespołu bądź zespołów wdrożeniowych oraz przyporządkowanie im określonych zadań.

KORDYNACJA WDRAŻANIA:

Koordynacja, która uchodzi za jeden z ważniejszych elementów procesu wdrożeniowego, traktowana jest jako zharmonizowanie i ujednolicenie wszystkich działań cząstkowych. Zazwyczaj każdy proces wdrożeniowy obejmuje kilka drobniejszych, osobnych przedsięwzięć mających na celu wdrożenie konkretnego fragmentu. Taka sytuacja ma miejsce nawet w przypadku nieskomplikowanego przedsięwzięcia wdrożeniowego wykonywanego w ramach jednego przedsiębiorstwa, gdzie występuje klika etapów wdrażania, które to etapy realizowane są w odrębnych komórkach organizacyjnych. Aby wdrożenie przebiegało sprawnie i efektywnie, niezbędne jest właściwe zsynchronizowanie kolejnych etapów.

W odniesieniu do synchronizacji, należy wziąć pod uwagę jej dwa główne aspekty. Przede wszystkim chodzi tu o precyzyjne zgranie w czasie wszystkich działań i czynności w celu jak najszybszego wdrożenia danej innowacji. Drugi aspekt dotyczy właściwego rozplanowania zadań, które powinny być tak zorganizowane, aby nie dochodziło do powtarzania tych samych czynności po kilka razy.

Zagwarantowanie efektywnej koordynacji możliwe jest dzięki:

  • precyzyjnym harmonogramom przeprowadzania kolejnych etapów i wykonywania poszczególnych zadań;
  • dokładnym instrukcjom realizacyjnym;
  • właściwemu przepływowi informacji;
  • odpowiedniemu zespołowi koordynacyjnemu, który składa się z reprezentantów jednostek wykonujących zadania cząstkowe.

KONTROLA WDRAŻANIA:

Chcąc zaznaczyć, jak ważną rolę odgrywa kontrola w kierowaniu całym procesem innowacyjnym, należy jednocześnie zwrócić uwagę na jej znaczenie jako jednej z zasadniczych funkcji kierowania w ramach fazy wdrażania nowego rozwiązania. Jednym z uzasadnień tak istotnego znaczenia kontroli jest to, że faza wdrażania wymaga zaangażowania zdecydowanie poważniejszych środków niż ma to miejsce w przypadku pozostałych faz procesu innowacyjnego. W celu skutecznego i sprawnego wykorzystania tych środków, niezbędne jest systematyczne nadzorowanie realizowania procesu wdrażania mające na celu wychwytywanie wszelkich niedociągnięć i nieprawidłowości, a następnie ich eliminowanie.

Główny punkt zainteresowania kontroli realizacji przedsięwzięcia innowacyjnego powinny stanowić trzy najistotniejsze czynniki, które charakteryzują proces innowacyjny:

  • osiągane rezultaty;
  • terminy wykonywania kolejnych faz przedsięwzięcia;
  • koszty ponoszone w związku z realizacją przedsięwzięcia.

W ramach kontroli uzyskiwanych rezultatów bierze się pod uwagę takie parametry, jak: ciężar, jakość, przydatność, sprawność, efektywność techniczna itp. Z kolei kontrola kosztów ma na celu porównanie faktycznie poniesionych kosztów z nakładami przewidywanymi. Przeprowadzanie takich porównań jest podstawą do podejmowania decyzji dotyczących obniżenia nakładów, zmiany planu itp. Kontrola terminów realizacji przedsięwzięcia polega natomiast na sprawdzeniu, ile czasu wymaga wykonanie poszczególnych zadań, a także ustaleniu momentów rozpoczęcia oraz zakończenia określonych zadań.

Integracja procesu innowacyjnego z produkcją:

W poszczególnych pozycjach z literatury przedmiotu poruszających problematykę zarządzania działalnością innowacyjną, uwzględnionych jest wiele rozwiązań organizacyjnych mających na celu zintegrowanie działalności innowacyjnej z produkcją. Do najczęściej rekomendowanych rozwiązań dotyczących struktur organizacyjnych należą:

  • struktura macierzowa;
  • struktura liniowa, która zorientowana jest na przedsięwzięcie;
  • struktura sztabowo-liniowa.

Efektywne wdrożenie przedsięwzięcia innowacyjnego nie jest jednak uzależnione od zastosowania jednej z wymienionych powyżej struktur organizacyjnych. Okazuje się bowiem, iż w rzeczywistości znaczna część przedsięwzięć realizowana jest z wykorzystaniem takich struktur organizacyjnych, jakie występują akurat w danym przedsiębiorstwie.

Przykłady rozwiązań (struktur) organizacyjnych:

ORGANIZACJA MACIERZOWA - jest to struktura organizacyjna, której skuteczne wykorzystanie

w praktyce zarządzania przedsięwzięciem innowacyjnym, wymusza konieczność spełnienia określonych warunków:

  • zarówno kompleksowość przedsięwzięć, jak i potrzeba poświęcenia im znacznych wysiłków koordynacyjnych, powodują, że przedsięwzięcia te powinny być przygotowywane w wielu wykwalifikowanych oddziałach;
  • przedsięwzięcia, które znajdują się jednocześnie w organizacji, powinny być przygotowywane równolegle;
  • nowe przedsięwzięcia podejmuje się stopniowo i tworzy się dla nich nowe zespoły projektowe;
  • w czasie realizowania przedsięwzięcia dochodzi do zmiany zapotrzebowania na specjalistów, którzy posiadają różną wiedzę fachową.

ORGANIZACJA LINIOWA - forma organizacyjna, która posiada strukturę liniową zorientowaną na przedsięwzięcie, może być wykorzystywana w sytuacji, gdy zajdzie potrzeba wykonania rozległych, całościowych przedsięwzięć o charakterze technicznym, jak również wtedy, gdy z powodu kompleksowości przedsięwzięcia konieczne jest zaangażowanie oraz współdziałanie fachowców z różnych dziedzin.

ORGANIZACJA SZTABOWO-LINIOWA - strukturę sztabowo-liniową ocenia się jako najmniej skuteczną formę organizacyjną stosowaną w ramach wdrażania innowacji. Polega ona na wprowadzeniu do występujących obecnie liniowych struktur organizacyjnych kierownika przedsięwzięcia. Takie działanie jest korzystne zwłaszcza w przypadku niewielkich przedsięwzięć innowacyjnych, które zwykle przygotowywane są w jednej tylko komórce danego przedsiębiorstwa, a przy których tylko nieznaczna ilość zadań przekierowywana jest do innych działów posiadających różną specjalizację.

Z punktu widzenia zarządzania przedsięwzięciem innowacyjnym, istotną kwestia jest prawidłowe

i szczegółowe rozdysponowanie grup kompetencji, które należy do kierowników działów oraz kierowników przedsięwzięć. Można zatem wyprowadzić ogólne wnioski, iż:

  • w przypadku wprowadzenia kierownika przedsięwzięcia w strukturze liniowej do działu lub komórki sztabowej przyczynia się do zupełnego przejęcia przez kierownika danej komórki organizacyjnej całego zakresu obowiązków, które wynikają z kierowania przedsięwzięciem;
  • zdecydowanie się na strukturę macierzową stanowi o stosunkowej równowadze w zakresach kompetencyjnych, zarówno kierownika działu, jak i kierownika przedsięwzięcia;
  • zastosowanie struktury liniowej, która jest zorientowana na projekt, decyduje o przejęciu całego zakresu obowiązków przez kierownika przedsięwzięcia.

Literatura naukowa podaje, że struktura macierzowa nie stanowi najkorzystniejszej formy organizacyjnej dla wszystkich etapów procesu innowacyjnego, jak również dla wszystkich rodzajów innowacji. W celu zapewnienia możliwie najefektywniejszego przebiegu procesu innowacyjnego, dąży się do odpowiedniego dostosowywania wykorzystywanych struktur organizacyjnych. W związku z tym, korzystne może się okazać stworzenie w ramach organizacji macierzowej tzw. zespołów kreatywnych, których zadaniem będzie rozwiązywanie skomplikowanych problemów mających charakter innowacyjny. Powstała w ten sposób ORGANIZACJA KREATYWNO-MACIERZOWA polega na występowaniu trzech sfer działalności:

- badawczej, w której działają zespoły kreatywne;

- rozwojowej, w której działają zespoły projektowe lub adaptacyjne;

- produkcyjnej, w której działają zespoły produkcyjne.

Z punktu widzenia efektywnego wdrażania innowacji, niezwykle istotne znaczenie ma również zespół czynników dotyczących teraźniejszych właściwości danego przedsiębiorstwa. Wśród tych czynników wyróżnić można w szczególności: rozmiar przedsiębiorstwa, zyskowność przedsiębiorstwa, poziom nowoczesności posiadanej techniki, struktura organizacyjna, posiadanie swojego własnego zaplecza badawczego, postępowanie wdrożeniowe, kompetencje zawodowe całej kadry pracowniczej (personel oraz kierownictwo), poziom i jakość posiadanych zasobów.

Każde przedsiębiorstwo, chcąc skutecznie opanować innowacje, powinno swoją działalność oprzeć na wykorzystywaniu odpowiednio opracowanej strategii wdrażania nowej technologii. Rozwinięte gospodarczo państwa na świecie najczęściej stosują obecnie trzy zasadnicze strategie wdrażania innowacji:

- strategia ewolucyjna;

- strategia rewolucyjna;

- strategia organizacyjna.

Zarówno strategia ewolucyjna, jak i rewolucyjna uzależnione są od charakteru dokonywania się zmian wdrażanej technologii. Strategia ewolucyjna odznacza się następującymi cechami: nie występuje zainteresowanie wartością wprowadzanej innowacji, zmienna wielkość rzeczywiście dokonywanych zmian. Z kolei dla strategii rewolucyjnej charakterystyczne są odmienne cechy, z pominięciem tej ostatniej. Największy stopień skuteczności przypisuje się strategii organizacyjnej, w ramach której zostaje utworzona nowa jednostka organizacyjna mająca na celu wdrożenie innowacji.

W dążeniu do skutecznego przebiegu procesu wdrażania innowacji, istotna rolę pełni kierownik przedsięwzięcia innowacyjnego, który bywa również nazywany kierownikiem projektu. Powszechnie uważa się, że do czynników mających największy wpływ na efektywność pracy kierowników, należy zaliczyć przede wszystkim wiedzę techniczną, kwalifikacje zawodowe oraz odpowiedni styl kierowania.

Skuteczne zarządzanie projektami innowacyjnymi w przedsiębiorstwie wymaga spełnienia kilku zasadniczych warunków:

  • zdolność sporządzania dokładnych i precyzyjnych planów oraz odpowiednia kontrola ich wykonania;
  • okazanie zainteresowania danym projektem oraz wyrażenie jego poparcia przez wyższe kierownictwo;
  • kierownik projektu dysponuje pewnymi określonymi cechami faktycznego lidera, jak: autorytet, odpowiedzialność, zdolności interpersonalne, zdecydowanie itp.;
  • umiejętność przystosowania się poszczególnych działów do pracy w określonych strukturach organizacyjnych;
  • orientowanie się w istocie zarządzania projektem na wszystkich kolejnych poziomach przedsiębiorstwa.

5. FIRMA ENGETIER S.A. - PRZYKŁAD WDRAŻANIA INNOWACJI:

Jako praktyczny przykład wdrażania innowacji można podać firmę ENGETIER S.A. oraz jej działalność. Firma ta stworzyła wyjątkowe i niepowtarzalne, w pełni zautomatyzowane urządzenie PRESS-PACKS mające służyć do wyciskania zawartości z opakowań zrobionych z tworzyw sztucznych oraz tekturowych pudełek i kartonów, które zawierają różnego rodzaju produkty płynne, jak np. soki czy też mleko.

Dzięki temu urządzeniu, możliwe jest obecnie zarówno odzyskiwanie zużytych opakowań, które można poddać następnie procesowi recyklingu, jak również odzyskiwanie nietkniętej zwartości, która nie jest narażona na ewentualne dostanie się do niej jakichkolwiek zanieczyszczeń.

Urządzenie PRESS-PACKS posiada dość specyficzny wygląd. Jest ono zbudowane ze zbiornika, który służy do wyciskania, a który utwierdzony jest na blacie umieszczonym na odpowiedniej konstrukcji posiadającej cztery podstawy. Do konstrukcji tej przymocowano także zespół wodno-elektryczny oraz dwie przesuwające się płyty. Za pomocą jednej z płyt zamyka się górna część zbiornika, natomiast druga zostaje w zbiorniku. Mimo dość skomplikowanego opisu budowy urządzenia, sposób jego użytkowania odznacza się dużą prostotą. Na początku opuszcza się dolną płytę wewnątrz zbiornika do wyciskania, która jest już załadowana opakowaniami, a także górną płytę, aby zamknąć powierzchnię zbiornika. Wyciskanie odbywa się wewnątrz zbiornika pomiędzy dwoma płytami. Kiedy płyty przestaną się już przesuwać do góry, wówczas zaczynają się poruszać trzpienie usuwające opakowania, które już są opróżnione, poprzez przesunięcie ich do strefy odciekania z jednoczesnym ładowaniem nowych, pełnych opakowań do miejsca, gdzie płyny są wyciskane. Pojemnik, gdzie zbierają się płyny, jest przymocowany na dwóch rolkach i może zostać odłączony. Ponadto, na jego wyposażeniu znajduje się sitko posiadające otwory o średnicy 8 mm oraz dysze, które służą do rozpylania środka zapobiegającego tworzeniu się piany. Użytkowa pojemność pojemnika, który służy do odzyskiwania płynów, wynosi 200 litrów. W pełni automatyczny przepływ produktów do zbiornika na odpady kształtuje się w granicach 3-4,5 tysiąca litrów płynów na godzinę.

Urządzenie PRESS-PACKS posiada następujące wymiary:

- powierzchnia konstrukcji (podłoża): 2100 mm x 1250 mm;

- wysokość: 2300 mm;

- masa całkowita: 1200 kg.

To innowacyjne urządzenie uzyskało nominację do nagrody PROCEDE ET EQUIPEMENT (Technologie i wyposażenie) w Konkursie Innowacji IPA - edycja: rok 2002.