Podstawowe mierniki – dane statystyczne, ich analiza i interpretacja

Nazwa miernika

PAŃSTWA NISKO ROZWINIĘTE

PAŃSTWA ŚREDNIO ROZWINIĘTE

PAŃSTWA WYSOKO ROZWINIĘTE

DOCHÓD NARODOWY

mniej niż 800 USD

od 800 - do 10 000 USD

więcej niż 10 000 USD

• Współczynnik ten określa, w jakiej wysokości zasobami pieniężnymi
• mają możliwość rozporządzać mieszkańcy danego kraju. Nie jest on jednak w pełni obiektywny, gdyż lokalną jednostkę monetarną przelicza się na dolary, przez co niejednokrotnie miernik ten jest zaledwie
• w niewielkim stopniu adekwatny do realnego poziomu życia ludności

MAJĄTEK NARODOWY

• W przypadku państw średnio i nisko rozwiniętych, na majątek narodowy składają się przede wszystkim zasoby
• w postaci czynnika ludzkiego

Wśród państw mających największy majątek narodowy wymienić można:

• Kanada;
• Austria;
• Luksemburg.

PKB (Produkt Krajowy Brutto)

- zgodnie z przelicznikiem siły nabywczej waluty

(na 1 mieszkańca w tysiącach USD)

poniżej 4 tys.

USD/1 mieszk.

od 4 tys. - do 20 tys.

USD/1 mieszk.

ponad 20 tys.

USD/1 mieszk.

• Najwyższą wartość wskaźnika PKB odnotowuje się w państwach wysokorozwiniętych, które charakteryzują się wysokimi dochodami,
• jak również znacznymi obrotami osiąganymi w handlowej wymianie międzynarodowej. Na wzrost tego miernika ma również wpływ wysoki poziom wykształcenia mieszkańców, który ma istotne znaczenie dla zwiększania się możliwości wytwórczych danego społeczeństwa. Najmniejszy wskaźnik PKB posiadają kraje ubogo rozwinięte, o niskich dochodach

• Argentyna - 9,8;
• Polska - 6,7;
• Rosja - 4,2.

PKB per capita

(rocznie na 

1 osobę)

poniżej 3 000 USD 

rok/osoba

od 3 000 - do 10 000 USD rok/osoba

powyżej 10 000 USD 

rok/osoba

• Niska wartość wskaźnika jest spowodowana przede wszystkim określoną strukturą zatrudnienia, która opiera się głównie na rolnictwie. Efektem tego jest znaczący niedobór innowacyjnych technologii
• w przemyśle produkcyjnym
• oraz deficyt
• w powstawaniu nowoczesnych gałęzi przemysłu

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja krajów zajmujących się przemysłem naftowym. Jest to szczególna kategoria, w której mniejszy wskaźnik PKB jest spowodowany ograniczeniem przemysłu do jednej tylko branży oraz występowaniem niedemokratycznych form rządzenia

• Dla wysokości wskaźnika PKB per capita istotne znaczenie ma wykorzystywanie w procesie produkcyjnym najnowocześniejszych technologii. Umożliwia to bowiem sukcesywne zmniejszanie kosztów
• oraz osiąganie wyższych zysków. Ponadto, wartość wskaźnika zwiększa się również w związku
• z występowaniem
• w kraju nowoczesnych dziedzin przemysłowych. Nie można tutaj także pominąć korzystnego wpływu sektora usług,
• który przynosi możliwość osiągania wyższych wynagrodzeń

• Polska - 8 250 USD

Nazwa miernika

PAŃSTWA NISKO ROZWINIĘTE

PAŃSTWA ŚREDNIO ROZWINIĘTE

PAŃSTWA WYSOKO ROZWINIĘTE

ENERGIA ELEKTRYCZNA

(produkcja

w kWh na

1 mieszkańca)

• Najmniej energii elektrycznej wytwarza się oraz wykorzystuje w krajach nisko rozwiniętych, do których należą przede wszystkim kraje afrykańskie, a także inne państwa leżące w strefie międzyzwrotnikowej. Takie usytuowanie oraz niewykorzystywanie energii do celów przemysłowych znacznie ogranicza konieczność jej zużywania

• Wielkość produkcji energii elektrycznej jest ściśle związana z ilością energii, jaką dane państwo wykorzystuje. Duże zużycie energii wynika przede wszystkim z występowania wysokiego wskaźnika produkcji przemysłowej.

• Czechy - 5 886 kWh;
• Polska - 3 603 kWh.

• Kolejnym czynnikiem wpływającym na wysokość zużycia energii elektrycznej jest położenie geograficzne danego kraju. Usytuowanie w strefie klimatycznej, w której dzień jest krótszy, powoduje konieczność większego zużycia energii

• Norwegia - 28 242 kWh;
• Kanada - 18 140 kWh.

• Wielkość produkcji energii elektrycznej zależna jest także od powierzchni, jaką dane państwo zajmuje - im większa jest powierzchnia danego kraju, tym więcej energii się w nim zużywa, a co za tym idzie - także wytwarza

• Stany Zjednoczone;
• Kanada.

DROGI

(na 100 km2)

• Na wysoką wartość współczynnika wpływa między innymi wielkość powierzchni, jaką dane państwo zajmuje, a która w tym przypadku powinna być stosunkowo mała. Znaczenie dla rozwoju sieci dróg w państwie ma także wielkość zaludnienia - im więcej mieszkańców posiadających wyższe wykształcenie i kwalifikujących się do pracy, tym większe szanse na szybkie powstawanie nowych dróg. Najwyższe wskaźniki długości dróg osiągają więc zazwyczaj kraje średnio i wysoko rozwinięte.

NAKŁADY NA PRACE NAUKOWO-BADAWCZE

(w tys. USD na

1 naukowca)

• Niskie nakłady przeznaczane na prace naukowo-badawcze powodują ograniczenia w rozwoju poszczególnych gałęzi gospodarki, a co za tym idzie zaniżają kondycję całej gospodarki państwowej

• Węgry - 68,5;
• Polska - 50;
• Meksyk - 11,6.

EKSPORT

• Państwa nisko rozwinięte zajmują się głównie eksportem towarów wydobywczych, tj. surowców mineralnych, paliw czy też owoców cytrusowych. Dobra te nie wymagają bowiem stosowania procesu przetwarzania,
• w którym wykorzystywałoby się nowoczesne technologie. W państwach nisko rozwiniętych nie stosuje się takich technologii, jak również znacznie ograniczone są środki finansowe oraz możliwości zatrudniania wykwalifikowanej kadry pracowniczej. Eksport w krajach nisko rozwiniętych ma strukturę zbliżoną do importu prowadzonego
• w krajach wysoko rozwiniętych

IMPORT

• Z racji posiadania słabo wykwalifikowanej kadry pracowniczej, a także występowania ograniczeń finansowych i braków w nowoczesnych technologiach, w krajach słabo rozwiniętych import odgrywa kluczową rolę. Państwa te importują bardzo wiele, w tym m.in. artykuły żywnościowe, maszyny oraz produkty przetworzone

OBROTY W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM

poniżej 50 mld USD

od 50 - do 1 000 mld USD

ponad 1 000 mld USD

• Najwyższą wartość wskaźnika obrotu w handlu zagranicznym osiągają państwa najbardziej bogate, które zajmują się głównie produkcją na eksport lub też kraje o dużym współczynniku ludności, które posiadają tzw. tanią siłę roboczą (dzięki niej możliwe jest maksymalne obniżenie kosztów produkcji i osiągnięcie przez to wysokich zysków)

• Hong Kong - 366,7;
• Singapur - 242,7;
• Malezja - 151,3.

AUTOSTRADY

(na 100 km2)

• W państwach nisko rozwiniętych nie buduje się autostrad

• Węgry - 88,5 km;
• Ukraina - 28,2 km.

LINIE KOLEJOWE

(na 100 km2)

• Zasadniczym celem kolei w państwach o średnim poziomie rozwoju jest przede wszystkim łączenie portów lub innych punktów, które docelowo zajmują się przemysłem wydobywczym, a zwłaszcza specjalizują się
• w przetwórstwie surowców z terenami, na których wydobywanie tych surowców się odbywa. Tak więc najdłuższe linie kolejowe posiadają zwłaszcza kraje Europy Zachodniej.

• Etiopia - 0,7 km;
• Indie - 0,2 km.

Nazwa miernika

PAŃSTWA NISKO ROZWINIĘTE

PAŃSTWA ŚREDNIO ROZWINIĘTE

PAŃSTWA WYSOKO ROZWINIĘTE

STRUKTURA WIEKU

MIESZKAŃCÓW

• Piramida wieku - progresywna; społeczeństwo charakteryzuje
• się wysokim wskaźnikiem przyrostu naturalnego
• i znaczną umieralnością. Społeczeństwo tzw. młode

STRUKTURA ZAWODOWA

- przemysł

- usługi

- rolnictwo

• Afganistan
• - 20 %;
• - 16 %;
• - 64 %.

PRZECIĘTNA DŁUGOŚĆ ŻYCIA

(w latach)

Dzięki wskaźnikowi przeciętnej długości życia możliwe jest ustalenie, jakie rzeczywiste warunki panują w danym kraju. Wpływ na niego mają między innymi takie czynniki, jak: status majątkowy państwa, sposób odżywiania społeczeństwa, zachowywanie higieny osobistej, zdrowy tryb życia, poziom służby zdrowia i opieki medycznej.

• Indie
• - kobiety - 64 lata;
• - mężczyźni -
• 62 lata;
• Niger
• - kobiety - 48 lat;
• - mężczyźni -
• 44 lata.

PRZYROST NATURALNY

• Wysoka wartość wskaźnika przyrostu naturalnego wynika w dużej mierze
• z braku dostatecznego uświadomienia seksualnego, przekonań religijnych oraz
• z chęci wykorzystywania dzieci jako pomoc do prac fizycznych

STUDENCI SZKÓŁ WYŻSZYCH

(na 1 000 mieszkańców)

mniej niż 30

około 30

ponad 30

• W krajach nisko rozwiniętych szczególny nacisk kładzie się na przydatność młodzieży do prac fizycznych; występuje tu niska potrzeba edukacji, gdyż sfera pracowników umysłowych jest mocno zawężona

ZGONY NIEMOWLĄT

(ilość przypadków śmiertelnych na 1 000 zdrowych urodzeń)

• Najmniejszy wskaźnik umieralności wśród niemowląt występuje w państwach wysoko rozwiniętych, w których opieka medyczna stoi na wysokim poziomie. Najwyższy wskaźnik występuje natomiast w przypadku państw, które bardzo często borykają się z różnego rodzaju zarazami, epidemiami i innymi chorobami powodującymi bezpośrednie zagrożenie życia, a także posiadają słaby dostęp do wyspecjalizowanej służby zdrowia.

Nazwa miernika

PAŃSTWA NISKO ROZWINIĘTE

PAŃSTWA ŚREDNIO ROZWINIĘTE

PAŃSTWA WYSOKO ROZWINIĘTE

ANALFABETYZM

(występujący odsetek)

• Edukacja kształtuje się na bardzo niskim poziomie; nieliczne osoby posiadające wyższy poziom wykształcenia opuszczają tereny ojczyste i wyjeżdżają za granicę w poszukiwaniu wysoko opłacalnej pracy zarobkowej

• W państwach średnio rozwiniętych stosunkowo niewielki nacisk kładzie się na wykształcenie,
• stąd na oświatę przeznaczane są niskie nakłady finansowe

• Czad - 78%;
• Etiopia - 64,5%.

• Chiny - 16%;
• Rosja - 3%;
• Polska - 0,5%;

KALORIE

(dzienne spożycie

na 1 mieszkańca)

poniżej 3 000 kcal

od 3 000 - do 3 560 kcal

powyżej 3 560 kcal

• W państwach, gdzie wskaźnik spożycia kalorii jest niski występuje zazwyczaj wysoki stopień bezrobocia, który w efekcie prowadzi do trudnych warunków egzystencjalnych. Charakterystyczny dla takich warunków jest panujący zazwyczaj głód
• i bieda. Społeczeństwo ma niskie dochody, które prowadzą do niedożywienia mieszkańców Niger braku środków na zaspokajanie podstawowych potrzeb

• Niger - 2 000 kcal;
• Burundi -
• 1 900 kcal;
• Etiopia - 1 700 kcal

• Bułgaria - 3 695 kcal
• Polska - 3 426 kcal;
• Argentyna -
• 3 068 kcal.

ILOŚĆ TELEWIZORÓW

(sztuk na 1 000 mieszkańców)

mniej niż 50

szt./1 000 osób

od 50 - do 400

szt./1 000 osób

więcej niż 400

szt./1 000 osób

• Z racji m.in. kultury, panujących warunków, braku środków pieniężnych oraz niskiego wskaźnika rozwoju, zapotrzebowanie
• na odbiorniki telewizyjne jest bardzo ograniczone

• W krajach wysoko rozwiniętych dużemu wskaźnikowi ilości posiadanych telewizorów sprzyja duży stopień zamożności mieszkańców, życie na bardzo wysokim poziomie oraz sukcesywny rozwój nowoczesnych technologii

• Nigeria - 30;
• Kenia - 21.

ILOŚĆ TELEFONÓW

(posiadane aparaty w sztukach na 1 000 mieszkańców)

• Wskaźnik liczby aparatów telefonicznych pokazuje, na jakim poziomie kształtuje się w danym kraju przemysł oraz jak dalece sięga zaawansowanie wprowadzanych przez to państwo technologii. Ponadto, świadczy też o poziomie życia ludności i ich zamożności. Najwyższy wskaźnik telefonów notuje się w państwach wysoko rozwiniętych, gdzie warunki materialne mieszkańców są sprzyjające,
• a oni sami chętnie i często wykorzystują nowe zdobycze techniki
• i wiedzy. Istotne znaczenie ma również współcześnie panująca moda na posiadanie zarówno telefonu stacjonarnego, jak i aparatu komórkowego

• Stany Zjednoczone
• - stacjonarne - 644;
• - komórkowe - 206;
• Niemcy
• - stacjonarne - 550;
• - komórkowe - 99.