Kulturotechnika

Kultura

Colo, celere - uprawiać. Pojęcie stosowane przez Cycerona dla oddania tego,

co dzieje się z ziemią w trakcie procesu jej uprawy. Tak jak ziemia, uprawie poddawany jest również ludzki rozum, który doskonali się pod wpływem myślenia

i kształcenia. Podobną myśl wyrażali starożytni Grecy za pomocą słowa pelomai, łącząc

z tym pojęciem wyobrażenia o wewnętrznym wysiłku zmierzającym do przekształcania sfery ludzkiego myślenia, analogicznie do przeobrażeń, jakim ulega gleba pod wpływem pracy ludzkiej.

Tak ujmując kulturę, na pierwszym miejscu stawia się intelektualny rozwój człowieka, jego moralny postęp, ale także naukę, technikę, sztukę, religię, które

są wytworami człowieka i służą temu, aby on stawał się coraz bardziej ludzki. W grę wchodzi tu zatem sam człowiek - jakim jest, jaki się staje i stawać powinien oraz zastany przez niego świat natury, który człowiek ma przeobrażać i czynić sobie poddanym; a także wytwory duchowe i materialne jego oddziaływań. Człowiek wkraczając w naturę,

w to co zastane, we własne życie wewnętrzne, w życie społeczne oraz w naturę martwą,

w sposób twórczy przeobraża i udoskonala to wszystko, co jest mu dane, według słów Księgi Rodzaju: czyńcie sobie ziemie poddaną. To, co niedoskonałe - człowiek

i świat - wymaga coraz większych przeobrażeń, aby móc ustawicznie być lepszym. Człowiek poznaje prawdy o świecie, o stosunkach międzyludzkich w społeczeństwie,

i to jest podstawą kultury.

Cyceron mówiąc o uprawie gleby, podkreślał takie jej przeobrażanie, by służyła człowiekowi. Uprawa zaś człowieka, jego intelektu, myślenia i postępowania, miała

się dokonywać poprzez cnotę i służyć ulepszeniu kontaktów z bliźnimi, czyli udoskonalaniu kontaktów społecznych. Uprawa człowieka to również uprawa jego życia wewnętrznego, kształtowanie człowieka w człowieku, czyli coraz większej świadomości siebie, świata duchowego i materialnego.

Funkcje socjalizacyjne kultury.

Socjalizacja- proces wchodzenia jednostki w życie społeczne, uspołecznienia; dokonuje się on pod wpływem życia społecznego i kultury, pod wpływem oddziaływań społeczeństwa, rodziny, szkoły, środowiska i instytucji wychowawczych na jednostkę, tak aby stała się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa. Odbywa się to przez internalizację (nabywanie, przyswajanie przez jednostkę wartości i norm) i procesy uczenia

się i tworzenia wzorów zachowań (wśród nich - wzory ról społecznych).

Pierwotna socjalizacja - widoczna w okresie dzieciństwa. Dziecko Uczy się wzorów pod wpływem interakcji z opiekunami, na drodze naśladownictwa, identyfikacji

i przyjmowania ról innych ludzi z otoczenia, które są autorytetami.

Wtórna socjalizacja - sama jednostka podejmuje działania, na drodze interakcji, oddziaływania ze strony innych podmiotów życia społecznego. Ponowne uczenie się ról społecznych.

Socjalizacja jest to proces zachodzący w jednostce stymulowany przez odpowiednie środki.

Akulturacja - proces zmian kulturowych. Dokonują się one w wyniku długotrwałych, ciągłych, systematycznych i bezpośrednich kontaktów między dwoma grupami (społeczeństwami) o odmiennych kulturach.

Kulturyzacja - proces zmian socjalizacyjnych. Dotyczy jednostki, która wrasta

w kulturę jakiegoś społeczeństwa.

Hierarchia wartości.

Wartość - coś, co jest przedmiotem ludzkich dążeń, pragnień, chęci zdobycia

i działań. Człowiek odnajdując w życiu jakiś wartościowy przedmiot, ideę, miejsce, przypisuje mu istotną rolę w swoim życiu, darzy szacunkiem i pragnie go zdobyć.

Wartości układają się w pewną hierarchię, ze względu na ich stopień ważności

w życiu człowieka. Osoba, która uwewnętrzniła wartości, żyje według nich, gdyż stają się one jej własnością. Wyróżniamy różne rodzaje wartości: poznawcze, emocjonalne, moralne, społeczne, prestiżowe, materialne, przyjemnościowe.

Kulturotechnika wychowawcza - operowanie kulturą dla osiągnięcia celów wychowawczych.

Kryterium wyróżnienia odmian kulturotechniki: rodzaj czynności, do których odnoszą się wzory i wytwory kultury, rodzaj zbiorowości oraz związanych z nimi systemów społecznych i instytucji, do których odnoszą się określone rodzaje, a także układ wzorów

i wytworów kulturowych.

Pierwsze kryterium uwzględnia podstawowe odmiany aktywności ludzkiej; pozwala nam mówić o kulturze:

1. uczenia się (przygotowanie do pełnienia ról społecznych)

2. pracy

3. rekreacji i zabawy.

Drugiego kryterium uwzględnienia zbiorowość i instytucje, które mają wpływ

na młodzież resocjalizowaną; pozwala nam mówić o kulturze szkoły, zakładu pracy oraz instytucjonalnej rekreacji.

Uwzględniając oba kryteria wyróżniamy kulturotechnikę: nauki szkolnej, pracy zawodowej i zorganizowanej rekreacji. Kulturotechnika staję się wówczas jakby techniką środowiska kulturowego, ponieważ dokonuje się dzięki niej kształtowanie elementów świata zewnętrznego związanych z nauką szkolną, pracą zawodową i rekreacją poprzez wprowadzanie do tego świata określonych dóbr kultury. Kształtowanie środowiska kulturowego jest w ścisłym związku z kształtowaniem zbiorowości społecznej. Wpływa

na zachowanie się człowieka, ponieważ działalność wychowawcza jest ściśle sprzężona

ze środowiskiem społecznym i kulturowym.

Cele oddziaływań resocjalizacyjnych:

• przywrócenie osoby społecznie wykolejonej do stanu pełnej i prawidłowej funkcjonalności w społeczeństwie.
• uzupełnienie braków edukacyjnych młodzieży niedostosowanej społecznie.

Techniki resocjalizacyjne:

Nauczanie resocjalizujące.

Jest ono bardzo istotne w zakładach poprawczych i karnych dla młodzieży. Występuje ono jako nauczanie ogólnokształcące połączone z przyuczaniem się do zawodu

w warsztatach znajdujących się przy szkole. Nauczanie jest obecnie coraz bardziej docenianą techniką w wychowaniu resocjalizującym. Młodzież powinna mieć możliwość wyboru specjalizacji, kierunku nauki. Wychowawcy mają za zadanie jedynie wspierać, doradzać, pomagać odnaleźć odpowiedni do zainteresowań, stopnia rozwoju i możliwości ucznia kierunek.

Wychowankowie szkół o charakterze resocjalizującym to w większości osoby, które spotkało wiele niepowodzeń w nauce w szkołach publicznych. Fakt ten należy uwzględnić przy projektowaniu systemów wychowawczych dla tych szkół. Wychowywanie młodzieży wykolejonej musi się różnić od sposobu, jaki się stosuje w przypadku zdrowej młodzieży. Zajęcia w takich szkołach nie mogą przypominać zwykłych lekcji. Powinny opierać się

o zabawę, tak aby wychowankowie chcieli w nich uczestniczyć. Nauczyciele przekazując podstawowe treści, powinni urozmaicać zajęcia pokazem slajdów, eksponatów, filmów. Tak więc oprócz toku nauczania podającego powinien pojawić się także tok: eksponujący

i problemowy, aby zachęcić młodych do dyskusji. Młodzież niedostosowana społecznie często jest nadpobudliwa, niespokojna, niechętna do werbalno - pamięciowego uczenia się. Można ją zainteresować nauką szkolną, jeżeli stworzy się jej szansę aktywnego udziału

w zajęciach.

Zmiana musi też nastąpić w sposobie oceniania oraz gratyfikacji osiągnięć. Wychowankowie to w większości osoby spragnione akceptacji i docenienia, stąd istotną rolę odgrywać będą wzmocnienia pozytywne, których udziela im wychowawca,

za osiągnięcia. Akcent musi zostać przeniesiony z oceniania każdej formy pracy ucznia

na pobudzanie, inspirowanie młodych ludzi do podjęcia aktywności intelektualnej, a potem stworzenie warunków, w których mogliby się wykazać.

Skuteczność nauki jako techniki resocjalizacyjnej będzie również zależała

od indywidualnego podejścia do każdego ucznia. Należy pamiętać o rozbudzaniu zainteresowań wychowanków, aktywizowaniu, docenianiu ich osiągnięć oraz podtrzymywaniu ich zainteresowań i fascynacji.

Ergoterapia - wychowanie poprzez pracę.

Nie tylko nauka szkolna, lecz również praca powinna stanowić istotny element resocjalizacji w zakładach resocjalizujących. Poprzez praktyczne doświadczenia wychowankowie mogą przygotować się do zawodu, ale także może to korzystnie wpływać na zmiany w sferze ich motywacji, postaw i charakteru. Praca polega na wykonywaniu czynności, które wywierają wpływ na otoczenie człowieka. Wyróżniamy pracę twórczą

i wytwórczą. Pracę, która ma na celu wywoływanie zmian w innych osobach oraz pracę, która ma na celu dostarczyć innym potrzebnej pomocy, czy też rozrywki. Praca zawsze jest nastawiona na zaspokajanie czyichś potrzeb.

Młodzież z ośrodków resocjalizacyjnych ma możliwość uczestniczenia w zajęciach warsztatowych, w zakładach przy ośrodkach. Niekiedy zakłady takie przyjmują również osoby, które nie mieszkają w ośrodkach, lecz potrzebują przebywać w takim wychowawczym klimacie reedukacyjnych zakładów. Są też przypadki takich nieletnich, którzy przebywają w ośrodku, ale pracują poza zakładem.

Praca zawodowa to aktywność związana z pełnieniem zawodowej roli społecznej. Pracujące tu osoby muszą umieć odnaleźć się w systemie społecznym swojego zakładu. Muszą odłożyć na bok swoje potrzeby i skoncentrować się na wykonywaniu pracy. Często okazuje się jednak, że właśnie tą potrzebą była potrzeba pracy, potrzeba wzięcia odpowiedzialności i bycia sprawcą. Tak więc człowiek może poprzez pracę zawodową nie tylko uzyskiwać jakiś produkt, ale również zaspakajać swoje potrzeby. Zakłady resocjalizacyjne wykorzystują często ten fakt. Praca staje się jednym z głównych elementów resocjalizującej kulturotechniki.

W Polsce wychowanie przez pracę obejmuje zarówno młodych z zakładów poprawczych, jak i tych, którzy znajdują się pod opieka prawną kuratorów sądowych.

Jest również popularna forma resocjalizacyjna w zakładach karnych dla młodocianych.

Młodzież niedostosowana społecznie i wykolejona jest zatrudniana w bardzo różnych zakładach: rolnicze, ogrodnicze, leśne, rzemieślnicze, budowlane, przemysłowe, górnicze, hutnicze, komunikacyjne, łączności, włókiennicze, mechaniczne, przetwórcze, spożywcze.

Korzystnym pod względem wychowawczym miejscem pracy człowieka z zakładu poprawczego, jest fabryka. Ma on tu możliwość zapoznania się z nowoczesną technologią, która zawsze jest fascynująca. Posiada również możliwość wykazania się pewną inicjatywą i samodzielnością. Młodzież unika natomiast pracy szablonowej, monotonnej, którą się szybko nudzą. Tego typu zadań nie należy im zlecać, gdyż może negatywnie wpłynąć

na ich motywacje do podejmowania dalszej pracy zawodowej. Wychowanków trzeba uczyć prawidłowych postaw do pracy oraz kształtować ich umiejętności zawodowe.

Inną formą pracy stosowaną jako technika resocjalizacyjna jest praca użyteczna społecznie. Praca użyteczna dla społeczeństwa polega na wykonaniu jakiegoś obiektu, który będzie służył innym ludziom, lub samym wychowankom zakładu. Praca przybiera też postać pracy porządkowej i gospodarczej. Młodzi pomagają w kuchni, sprzątają różne pomieszczenia, a także porządkują tereny zielone. Prace porządkowo - gospodarcze mogą być czynnikiem wzrostu kultury osobistej wychowanków, kształtować prawidłowe podejście do estetyki i czystości pomieszczeń. Taka forma pracy nie może być jedyną aktywnością młodego człowieka. Jeżeli jest traktowana jako czynnik integrujący grupy wychowawcze, może przyczyniać się do rozwoju samorządu młodzieży, może być jednym z elementów ergoterapii.

Zajęcia rekreacyjne: sport, turystyka, zajęcia kulturowo - oświatowe, sztuka.

Osoby z domów dysfunkcyjnych, z zakładów poprawczych często nie wykazują

się zbytnim poziomem kultury rekreacji. Większość z nich nie potrafi pozytywnie spędzać wolnego czasu. Trzeba nauczyć ich efektywnego odpoczynku. Rekreacja w zakładach poprawczych jest wykorzystywana jako jedna z technik resocjalizacyjnych. Oznacza to,

że jest skoncentrowana na rozbudzaniu zainteresowań wychowanków, inspirowaniu

ich do aktywności twórczej poprzez różnorodne zajęcia i środki.

Sport.

Młodzi zwykle są zainteresowani sportem. Co więcej, sport odwołuje się do wielu

z tych cech, które są cenione w środowiskach przestępczych: do sprytu, tężyzny fizycznej, wytrzymałości, odwagi, zdolności do współdziałania zbiorowego. Rozrywki sportowe przypominają młodzieży resocjalizowanej to, co było dla niej atrakcyjne w dokonywaniu przestępstw, a mianowicie element napięcia, ryzyko wymagające wykazania cenionej przez nią sprawności fizycznej, szybkiej orientacji, a odniesione zwycięstwo daje poczucie przewagi nad innymi ludźmi. Wszystko to bardzo ułatwia wejście w konstruktywne role społeczne poprzez udział w zespołach sportowych, kształtujących takie postawy

jak np. poszanowanie zasad gry, kultura obcowania z przeciwnikiem, wytrwałość.

Dzięki zajęciom sportowym, które mają walory terapeutyczne, rozładowywane są:

lęk i napięcie wychowanków i wykorzystywane konstruktywnie. Wzmocnieniu ulegają

ich mechanizmy kontroli wewnętrznej, uczą się odpowiedzialności za swoje czyny, uczą się samokontroli, i otrzymują gratyfikacje za osiągnięcia sportowe. Współtworząc drużyny, młodzi uczą się współpracy w grupie i poprawiają wzajemną komunikację. Zajęcia sportowe stoją więc na usłudze procesowi socjalizacji.

Turystyka.

Dostarcza ona wielu przyjemnych wrażeń każdemu, kto jest zainteresowany historią, geografią, czy też przeżyciami natury estetycznej. Także wychowankowie zakładów poprawczych posiadają podobne potrzeby. Wszelkie dobrze zorganizowane wycieczki wpływają korzystnie na ich rozwój i mogą być narzędziem resocjalizującym.

Zajęcia kulturalno - oświatowe.

Jest to aktywność polegająca na wchodzeniu w świat kultury, poprzez uczestnictwo

w kołach zainteresowań, w zespołach: muzycznych, plastycznych, czytelniczych,

w klubach filmowym. Wykorzystywane do tego celu są wszelkie środki komunikacyjne, audiowizualne, tak aby młodzi mogli zaspakajać swoje potrzeby uczestniczenia w życiu społecznym także przez media.

Sztuka.

Wykorzystuje się tu zarówno muzykę, stosując technikę muzykoterapii, jak i teatr

i dramatyczną ekspresję wychowanków.

Muzyka jest jedną z najstarszych form oddziaływania na psychikę człowieka.

Od dawna stosuje się ją do terapii i wychowania. Występuje w każdej twórczości, jest rozumiana przez każdego i nie trzeba się jej uczyć. Muzyka i kontakty z nią są bardzo ważnym czynnikiem rozwoju uczuć osobistych społecznych, rozwoju postaw moralnych. Jest także środkiem ułatwiającym wyładowanie niezaspokojonych uczuć i popędów dynamizujący i stymulujący, ożywiający fantazję zaprowadzający rytm, synchronizację

i ład funkcji psychofizycznych, ułatwiający ujawnienie własnego zachowania się

i wyrażania siebie.