W dydaktyce wyróżniamy cztery rodzaje metod nauczania:

1. metody asymilacji wiedzy (podające)

2. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy (problemowe)

3. metody waloryzacyjne (eksponujące; impresyjne lub ekspresyjne)

4. metody praktyczne

Do metod problemowych zaliczamy:

    • metodę przypadków
    • metodę sytuacyjną
    • burzę mózgów
    • mikronauczanie
    • gry dydaktyczne
    • metodę trybunału
    • dyskusję

W metodzie problemowej wyróżniamy cztery istotne elementy:

    • wytworzenie sytuacji problemowej
    • formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania
    • weryfikacja rozwiązań
    • porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach

Metoda problemowa polega na wspólnym odkrywaniu prawdy, co wymaga nieustannej współpracy między nauczycielem i uczniami. Jest przesycona dialogiem. Jej celem jest wydobycie z ucznia sił, które w nim tkwią, aby nauczył się samodzielnie rozwiązywać problemy, aby wzrosła w nim wiara w siebie. Istotą metody problemowej jest przewaga uczenia się nad nauczaniem. Wiele wymaga ona od nauczyciela, zarówno pod względem merytorycznym jak i metodycznym oraz osobowościowym. Nauczyciel stosujący metodę problemową powinien odznaczać się dużą otwartością na relacje z uczniami, doskonałą znajomością materiału a także wiedzą dotyczącą faz rozwojowych dzieci, aby umiejętnie dostosował nauczane treści do poziomu i zainteresowań uczniów.

Metoda przypadków.

Niewielka ilość uczniów dostaje opis jakiegoś przypadku, zdarzenia, wydarzenia.

Ich zadaniem jest przyjrzeć się danej sprawie, a następnie odpowiedzieć na pytania, które znajdują się poniżej tekstu. Kolejnym krokiem jest formułowanie pytań wyjaśniających, które rodzą się uczniom w związku z rozważeniem danego przypadku. Nauczyciel odpowiada na te pytania uczniów, gdyż są one dla nich niejasne, trudne. Wreszcie następuje właściwy proces poszukiwania odpowiedzi na pytania. Dyskutując uczniowie dochodzą

do ustalenia problemu głównego i problemów zeń wynikających. Podejmują próbę wyjaśnienia sytuacji i często muszą przyjąć kilka rozwiązań, uwzględniając również propozycję wyjaśnienia problemu podaną przez nauczyciela. Taka konfrontacja różnych rozwiązań przynosi szereg korzyści: poszerza uczniom spojrzenie na daną sprawę, ukazuje różnice i podobieństwa w myśleniu poszczególnych osób, prowadzi do wykrycia

i eliminacji pewnych błędów w myśleniu uczniów.

Metoda sytuacyjna.

Jest metodą stosowaną najczęściej w szkołach wyższych, gdyż wymaga dużego zaangażowania uczestników. Jest dość trudna do realizacji, ponieważ wymaga wielkiej precyzji, dokładności przygotowania różnych opisów, schematów, czy wykresów. Metoda sytuacyjna polega na wprowadzeniu studentów w jakąś złożoną sytuację po to, aby znaleźli pozytywne rozwiązanie. Ich zadaniem jest najpierw zrozumieć dobrze problem, wniknąć

w jego głąb, zapoznać się z opisem sytuacji (np. z zasadami funkcjonowania danej instytucji w której rozgrywa się sprawa), rozpatrzyć wszystkie za i przeciw, a następnie podjąć jakąś decyzję, ewentualnie przewidzieć skutki, następstwa tej decyzji.

Burza mózgów (giełda pomysłów).

Wytwarzanie jak największej ilości pomysłów rozwiązań jakiegoś problemu, w grupie.

Jest ona przydatna gdy szukamy "sposobów na coś", gdyż jej rezultatem jest wiele zaskakujących rozwiązań. Panuje tu zasada, że "nie ma głupich pomysłów", każdy może

w swobodny sposób wypowiadać nawet te najbardziej nieprawdopodobne, jeśli przychodzą mu takie do głowy. Ważne jest aby uświadomić uczniom cel tej metody.

Po spontanicznym zgłoszeniu różnych rozwiązań, uczniowie zabierają się do ich oceny

w grupach kilkuosobowych. Ten sposób, który pojawiał się najczęściej, wygrywa. Burza mózgów przebiega w kilku etapach, zbliżonych do etapów klasycznej metody problemowej:

1. sformułowanie problemu

2. zgłaszanie pomysłów

3. ustosunkowanie się do pomysłów i wybór najlepszego

Mikronauczanie.

Sposób twórczego uczenia się skomplikowanych czynności praktycznych w niewielkich grupach. Metodę tą stosuje się najczęściej wśród studentów pedagogiki. Mają oni

za zadanie zaobserwować np. krótki fragment lekcji (mając do dyspozycji środki audiowizualne), przeanalizować i ocenić go w grupach, a następnie przedstawić na forum już ulepszoną wersję tej lekcji.

Gry dydaktyczne.

Jest to metoda uprzywilejowana ze względu na to, że zarówno gry jak i zabawy

są głównymi formami aktywności dzieci i młodzieży, ulubionymi sposobami spędzania wolnego czasu. Gra jest zabawą z regułami. Gry dydaktyczne pełnią funkcję kształcącą i wychowawczą. Wyróżniamy tu: zabawy inscenizacyjne (granie roli fikcyjnej, wcielenie się uczniów w jakieś postaci), gry symulacyjne (odtworzenie sytuacji problemowej wymagającej samodzielnego rozwiązania), gry logiczne (na myślenie). Każda z nich zawiera element zabawy.

Metoda trybunału.

Jest pomocna w sytuacji, gdy mamy kogoś oskarżyć lub bronić. Prowadzący zajęcia wciela się w rolę sędziego. Powołuje on z pośród uczniów sędziów przysięgłych, prokuratora

i adwokata. Prokurator i adwokat powołują swoich świadków. Posiadają oni materiały niezbędne do obrony lub oskarżenia. Rozgrywa się rozprawa sądowa, w której pozostali uczniowie pełnią rolę widowni. W zależności od osobistej opinii w danej sprawie, zajmują oni miejsce w klasie po stronie adwokata lub prokuratora. Takie przemieszczanie się uczniów może nastąpić kilka razy. Na zakończenie, po ustaleniu werdyktu, sędzia ogłasza wyrok. Zastrzeżenieniu podlegają jedynie tematy poddawane rozpatrzeniu, nie powinny być one natury etycznej, lecz neutralnej.

Dyskusja.

Jest to metoda, która przewija się we wszystkich wyżej wymienionych metodach problemowych.