Ludwig van Beethoven

ŻYCIE

Przyszedł na świat w rodzinie muzyków, gdzie dziadek Ludwig i ojciec Johann sprawowali funkcje na dworze w Bonn (małej mieścince, wówczas nie liczącej się zanadto). Był to rok 1770. Ojciec, jako śpiewak opery książęcej, pragnął zapewnić synowi przynajmniej podstawowe wykształcenie muzyczne, dlatego też prosił przyjaciół z dworu o instruowanie małego Ludwika na jego drodze- jak miało się okazać wielkiej kariery muzycznej. Tak więc nauczycielami Ludwika byli nadworni muzycy kapeli w Bonn: uczył się gry na klawesynie, skrzypcach, organach, a także fortepianu, generałbasu i kompozycji. Najświetniejszym bodajże nauczycielem był Christian Gotlob Neffe - również muzyk kapeli książęcej.

Warunki życiowe rodziny Beethovenów nie były najlepsze. Po roku 1773, gdy umarł dziadek Beethovena, rodzina była zdana jedynie na ojca Johanna, który niestety nie był w stanie utrzymać rodziny, dlatego też obowiązki te po części te spadły na dwunastoletniego Ludwika. W roku 1782 młody Beethoven był już na tyle dobry, że zastępował swego nauczyciela Neffego w grze na organach, a dwa lata później został zatrudniony w tejże kapeli książęcej.

Mając dostęp do materiałów kapeli, mógł Beethoven poznawać literaturę muzyczną, wzbogacać wiedzę, czerpać inspirację, bowiem już wtedy pisał swoje pierwsze utwory. Inspiracje czerpał z utworów Haydna, Pergolesiego, Mozarta, Carla Phillippa Emmanuela Bacha, a także i samego Jana Sebastiana. Czerpał inspirację nie oznacza bynajmniej, że tworzył w ich stylu. Otóż Beethoven analizował utwory tychże kompozytorów (między innymi) oraz ustosunkowywał się do nich, bądź to naśladując, bądź odrzucając pewne założenia. dlatego właśnie cała muzyka Beethovena była bardzo indywidualną względem sztuki poprzedników.

Oprócz muzyki Ludwig zgłębiał tajniki filozofii, literatury powszechnej po to, aby nie zaniedbać wykształcenia ogólnego.

Od roku 1789 rozpoczyna swą działalność pedagogiczną, bowiem udziela lekcji Eleonorze von Breuning (córce radczyni, która to wspierała Beethovena, wprowadzając go na salony).

Ważnymi latami w życiu Ludwika były z pewnością lata 1787 i 1790, kiedy to przychodzi mu spotkać się z wielkimi mocarzami muzyki klasycznej: ( odpowiednio: ) Mozartem i Haydnem.

Spotkanie to zaowocowało wyjazdem Beethovena do Wiednia w roku 1792 na stałe.

Wiedeńczycy nieutuleni po stracie młodego Mozarta w roku 1791 szukali kogoś, kto mógłby im tę stratę wynagrodzić. wypełnić pustkę artystyczną. Dzięki protekcjom m. in. hrabiego Ferdynanda Waldsteina, Beethoven nie maił większych problemów z dostaniem się na salony arystokracji wiedeńskiej. Szybko też zyskał poklask i wiernych słuchaczy. Propagował niezależny sposób życia, bez związku z dworem, książętami, bowiem uważał to za artystyczne ograniczenie. Swe wynagrodzenia czerpał z lekcji muzyki, publikacji kompozycji. Nie trzeba chyba nawet wspominać, że gaże te z roku na rok wzrastały tak nieoczekiwanie, jak zaskakująca była i muzyka Beethovena.

W latach dziewięćdziesiątych osiemnastego stulecia Beethoven zauważa u siebie zmiany zdrowotne, a dokładniej zaburzenia słyszenia. Podobno codziennie dochodził do jego domu odgłos dzwonów z pobliskiego kościoła. W czasie choroby był on wyznacznikiem zaawansowania głuchoty, która postępowała bardzo szybko i wyniszczała jego psychikę. Beethoven stał się wyobcowany względem innych. Cenił sobie samotność, stronił od towarzystwa skrzętnie ukrywając chorobę przed światem. Wciąż dyrygował premierami swych utworów, aby zatuszować to, co i tak wyszło na jaw wówczas, gdy Beethoven nieświadomy oklasków, które rozlegały się za jego plecami, a on stał odwrócony tyłem do publiczności.

Nic nie było wstanie zapobiec postępującej wciąż głuchocie. Beethoven jednak nie poddawał się chorobie. Napisał nawet testament, w którym oświadczył, że będzie żył tak długo, dopóki wypełnia rolę mu powierzoną (Heiligenstadter Testament, Wiedeń 1802 rok ). Wbrew pozorom poziom artystyczny nie upadał wraz z biegiem czasu - wręcz przeciwnie. Utwory Beethovena z okresu choroby są kwintesencją artyzmu kompozytora.

Niestety Beethoven nie założył rodziny. Próbował co prawda nawiązać bliższy kontakt z hrabiną Giullettą Guiccardi, jednak z powodu zwlekania z decyzją o małżeństwie Giulletta zdecydowała się wyjść za kogoś innego. Kuzynka Józefina Brunsvik była kolejną kandydatką wybraną przez Beethovena, jednak po trzech latach historia się powtórzyła i Józefina zrezygnowała widząc niezdecydowanie partnera. W córce jednego ze swych lekarzy - Teresie Malfatti - zadurzył się po trzech latach od rozstania z Józefiną, jednak poza listami miłosnymi do owej "nieśmiertelnej ukochanej" z roku 1812 ze związku tego nie powstało nic na kształt małżeństwa. Beethoven oddał się wówczas muzyce rezygnując z planów małżeńskich.

Nie do końca jednak pozostał samotny, bowiem na łożu śmierci brat Ludwika, pozostawił mu pod opieką swego syna Karla. Beethoven miał opiekować się chłopcem wraz z matką dziecka, jednak na skutek nadmiernych problemów wychowawczych nad dziewięcioletnim chłopcem sąd powierzył Beethovenowi całkowitą kuratele nad dzieckiem. Naturalnie zaostrzyło to stosunki pomiędzy Beethovenem, a rodziną. Zmieniły się też relacje pomiędzy chłopcem, a opiekunem. Jak się okazało Beethoven był zbyt wymagający wobec chłopca wskutek czego chłopiec stracił do niego całą sympatie jaką darzył Beethovena za życia ojca. Co więcej, w roku 1826 podjął próbę samobójczą, na szczęście nieudaną. Ta okoliczność z pewnością w pewnym stopniu wpłynęła na zdrowie Beethovena, który na domiar złego był już całkowicie nie słyszącym człowiekiem.

Ostatnie zamówienie, Kwartet smyczkowy F- dur, zrealizował także w roku 1826, jednak nie był już w stanie tworzyć. Wielki kompozytor, rewolucjonista muzyki umiera w rok później, 26 marca 1827 roku. Trzy dni później odbył się pogrzeb kompozytora w którym uczestniczyło około dwadzieścia tysięcy świadomych geniuszu Beethovena ludzi.

TWÓRCZOŚĆ

Ludwika van Beethovena nie oscylowała jedynie wokół podstawowych form, które ustaliły się w okresie twórczym poprzedników: Josepha Haydna, Wolfganga Amadeusza Mozarta. Choć Beethovena także zaliczamy do owej grupy klasyków wiedeńskich, wykracza on zdecydowanie poza swoją epokę, nie możemy określić jego twórczości, stylu jako np. mozartowski, czy bachowski, bowiem Beethoven swymi dziełami tworzy własny styl, do którego możemy porównywać kompozytorów kolejnych pokoleń.

Beethoven tworzył zarówno utwory religijne, jak i świeckie, z których największą popularność zdobyły symfonie.

Utwory instrumentalne - muzyka symfoniczna

Beethoven skomponował dziewięć symfonii, które pochodzą z różnych etapów jego twórczości. Warto byłoby pokrótce opisać je, bowiem kreślą one charakter stylu kompozytora klasyczno - romantycznego, jakim był Ludwig van Beethoven.

Bazując na symfoniach, możemy wyodrębnić cztery okresy w życiu i twórczości kompozytora:

I. Należą tu dwie pierwsze symfonie: C - dur op. 21, oraz D - dur op. 36.

Beethoven wraca tutaj do symfonii klasycznej Haydna i Mozarta, choć wprowadza tez elementy, które będą stałymi tylko dla niego (spośród klasyków wiedeńskich): na stałe wprowadza klarnety do orkiestry, operuje obsadą podwójną instrumentów dętych, rozszerza ilość części symfonii, jeżeli chodzi o traktowanie tematu Beethoven stosuje rozwijanie tematu fazowe, zarówno jego maksymalne ograniczenie jak i pokaźne rozbudowanie. Podobnie jest ze wstępami do symfonii: w Symfonii I wstęp jest krótki, natomiast w Symfonii II bynajmniej nie wykazuje tendencji ograniczających. Nowością wprowadzona przez Ludwika było użycie akordu septymowego na początku pierwszej symfonii.

II. Symfonia III wyznacza nowy okres w twórczości Beethovena. Związana jest ściśle

z wydarzeniami politycznymi ówczesnych czasów. W związku z tym warto wspomnieć, że symfonia ta miała pierwotnie nazywać się "Bonaparte", jednak pozostała "Eroika". W drugiej części symfonia ta zawiera Marsz żałobny, który powstał przez wzgląd na śmierć generała sir Ralpha Abercomby'ego. Aby wzbogacić wolumen brzmienia Beethoven wprowadza trzy rogi, a także aktywuje instrumenty o niższych rejestrach. Poszczególne części maja następującą budowę:

część I - allegro sonatowe rozbudowane: ekspozycja - przetworzenie I - repryza - przetworzenie II

część II - Marsz żałobny, forma da capo oraz fugato i rozległa koda

część III - rezygnacja z formy da capo

część IV - finał, forma wariacyjna, bez numeracji.

Do tego okresu możemy także zaliczyć jeszcze jedną symfonię: IV, jednak ona nie wnosi nic nowego do gatunku zwłaszcza jeśli chodzi o użycie formy sonatowej. Innowacje pojawiają się w zakresie operowania enharmonia i wychyleniami tonacyjnymi, bowiem tutaj Beethoven wywołuje znacznie silniejsze emocje niżeli poprzednicy.

III. Kolejny okres reprezentuje Symfonia V c - moll, op. 67, która powstawała około

trzech lat. Charakterystyczna dla tejże symfonii jest jednolitość mitywiczna, a raczej motyw spajający, który poprzez obecność w każdej z części, niejako kompiluje je, łączy. Motyw ten wraca uwagę przede wszystkim ukształtowaniem rytmicznym - ma charakter fanfarowy, jest nazywany motywem losu. Różnicowanie motywiczne polega na zmianach brzmienia orkiestrowego poprzez powierzanie coraz to innym instrumentom. Całość zawiera się w czterech częściach.

Symfonia VI powraca niejako do II etapu, bowiem także zawiera w sobie elementy malarstwa muzycznego, jednak o ile w Symfonii III malarstwo to dotyczyło kwestii politycznych, to w VI owo malarstwo, czy też uczucie emanuje juz z niemalże programowych tytułów poszczególnych części: I - Obudzenie pogodnych uczuć z chwilą przybycia na wieś; II - Scena nad strumykiem; III - Wesołe spotkanie wieśniaków; IV - Burza;V (! innowacja!) - Śpiew pasterza, pogodne i dziękczynne uczucia po burzy.

Symfonia VII A - dur, op. 92 w rytmie upatruje elementu formotwórczego.

Symfonia VIII F - dur, op. 93 zachowuje tendencje podobne do symfonii VII, jednak rytm nie staje się spoiwem całości, a jedynie uwidacznia się w częściach środkowych.

IV. Ten okres reprezentuje Symfonia IX d - moll, op. 125. W niej po raz pierwszy

występuje partia wokalna ( część IV). Beethoven opracowuje tutaj Ode do radości Schillera. Już od początku wprowadza powolne, majestatyczne tempo, zwiększając wolumen brzmienia.

Oprócz symfonii Beethoven jest także kompozytorem jedenastu uwertur, np.

Coriolan Egmont Leonory (trzy) Die Geschopfe des Promethaus Die Ruinen von Athen Die Weihe des Hauses Zur Namensfeier Konig Stephan

Utwory instrumentalne: muzyka fortepianowa

Do tej grupy utworów zaliczamy:

sonaty np. Kurfurstensonaten (trzy sonaty z roku 1783), op. 2, op. 7, op. 14, op. 106 i wiele innych wariacje np. Wariacje na temat marsza Dresslera (pierwsze wydane wariacje), 33 wariacje na temat walca Diabellego (ostatni cykl wariacyjny) koncerty

Utwory instrumentalne: muzyka kameralna

W skład grupy wchodzą m. in.:

tria fortepianowe kwartety smyczkowe sonaty na fortepian i skrzypce (nie na skrzypce i fortepian)

Utwory wokalne

Beethoven komponował także:

opery: jedyną operą Beethovena jest Fidelio pieśni z fortepianem msze: w twórczości Beethovena odnajdujemy dwie msze: C - dur, op. 86 (poświęcona ks. Ferdynandowi Kinskiemu), Missa solemnis op. 123 napisana na intronizację arcyksięcia Rudolfa w Ołomuńcu.