Leczenie antybiotykami jest dziś powszechnym zjawiskiem, są silną bronią przeciwko drobnoustrojom głównie grzybom i bakteriom. Jednak po antybiotyki sięgamy zbyt chętnie, czasami nawet i bezmyślnie. Jest to przyczyną powstawania oporności wśród bakterii, dolegliwości wynikających ze skutków ubocznych antybiotykoterapii. Dodatkowo koszty takich kuracji są coraz wyższe.

Wśród lekarzy ale też i zwykłych ludzi kształtuje się postawa całkowitej rezygnacji z leczenia antybiotykami. Dotyczy to szczególnie pediatrów i młodych rodziców. Coraz mniej ufamy antybiotykom i właściwościom jakie posiadają. Aby jednak podyskutować o za i przeciw takiej metodzie leczenia warto dowiedzieć się o tych lekach coś więcej...

Antybiotyki w swej pierwotnej wersji to naturalna substancja pochodzenia drobnoustrojowego.

Dziś stosujemy również ich półsyntetyczne modyfikacje lub syntetyczne analogi.

Aktywność biologiczna antybiotyków przejawia się w działaniu:

  • antybakteryjnym
  • antygrzybiczym
  • antynowotworowym - działanie jeszcze słabo poznane

Do antybiotyków przeciwbakteryjnych zaliczamy:

  • β-laktamy
  • antybiotyki aminoglikozydowe
  • antybiotyki makrolidowe
  • antybiotyki anzamycynowe
  • antybiotyki peptydowe

ANTYBIOTYKI Β-LAKTAMOWE:

  • penicyliny naturalne - produkowana jest z grzybów Penicyllinum są wrażliwe na niski bądź wysokie pH, dlatego też nie należy ich przyjmować doustnie, gdyż szybko rozkładają się w przewodzie pokarmowym. Ważnym jest również fakt, iż penicyliny powodują często reakcję uczuleniową.

Przykłady: Penicylina G, Penicylina N

  • penicyliny półsyntetyczne - antybiotyki tej grupy są uzyskiwane z penicylin naturalnych drogą enzymatyczną lub syntetyczną.

Przykłady:Ampicylina, Amoksycylina, Oksacylina, Metycylina

  • cefalosporyny - - antybiotyk ten ze względu na budowę chemiczną jest znacznie trwalszy niż penicyliny. Cefalosporyna C jako związek chemiczny jest produktem wyjściowym do dalszej syntezy antybiotyków.

Przykłady: Cefalotyna, Cefuroksym, Cefotaksim, Cefiprom

  • inhibitory β-laktamaz - związki otrzymywane syntetycznie z naturalnego kwasu laktamowego - Przykłady:

Duomox, Augmnentin, Sulbaktam, Kwas klawulanowy

ANTYBIOTYKI AMINOGLIKOZYDOWE:

  • grupa neomycyny - pod względem chemicznym są pochodnymi aminokwasów. Po podaniu do mięśniowym dobrze penetrują tkanki. Słabo wchłaniają się z przewodu pokarmowego, częściej stosowane są w postaci maści, aerozoli. Mogą powodować uszkodzenie słuchu, nerek, wątroby

Przykłady: Neomycyna, Streptomycyna

  • grupa tetracykliny - należą tu związki naturalne i półsyntetyczne. Powodują fotoalergie.

Tetracyklina naturalna

Przykłady: Tetracyklina

  • chloramfenikole - ze względu na dużą toksyczność związku, jest wycofywany z użycia.

Przykłady: Chloramfenikol

ANTYBIOTYKI MAROLIDOWE:

  • związki naturalne i półsyntetyczne

Przykłady: Erytromycyna, Spiramycyna, Karbomycyna, Roksitromycyna, Klaritromycyna

ANTYBIOTYKI ANZAMYCYNOWE:

  • związki naturalne i syntetyczne - to tej grupy antybiotyków zaliczamy leki przeciwgruźlicze -, pomimo efektu leczniczego, związki te cechuje duża toksyczność.

Przykłady: Rifamycyna, Rifampicyna

ANTYBIOTYKI PEPTYDOWE

  • związki peptydowe

Przykłady: Polimyksyna A, Gramicydyna, Bacytracyna

  • związki glikopeptydowe

Przykłady: Wankomycyna, Teikoplanina

SYNTETYCZNE LEKI ANTYBAKTERYJNE

Nie są to typowe antybiotyki - w sensie leków uzyskiwanych z naturalnych surowców. Jednak ich działanie na bakterie jak i oporność, którą wywołują są zbliżone do efektu stosowania naturalnych antybiotyków.

  • Sufonamidy - Sulfametoksazol, Sulfadoksyna
  • chinolony - Kwas nalidyksowy, ofloksacyna, norfloksacyna
  • pochodne nitrofuranu - Nitrofural, Furazydyna
  • pochodne nitroimidazolu - Metronidazol

JAK DZIAŁA ANTYBIOTYK ? -

MOLEKULARNE MECHANIZMY DZIAŁANIA ANTYBIOTYKÓW

  • zaburzają podstawowe procesy biochemiczne i metaboliczne komórek bakteryjnych
  • wchodzą w reakcje z enzymami bakteryjnymi
  • tworzą kompleksy z rybosomami
  • wbudowywanie antybiotyku w błonę komórkową bakterii
  • powodują inhibicję enzymów bakteryjnych
  • modyfikują substrat - bakterie nie rozpoznają celu swojego działania
  • zaburzają syntezę bakteryjnych kwasów nukleinowych i białek

PRZECIWWSKAZANIA DO STOSOWANIA ANTYBIOTYKÓW:

  • antybiotyki nie wykazują skuteczności leczenia wobec chorób wirusowych
  • bezpośrednia toksyczność leków - np. uczulenie na Penicylinę

EFEKTY UBOCZNE STOSOWANIA ANTYBIOTYKÓW:

  • zaburzenia lub wręcz zniszczenie naturalnej mikroflory organizmu - co powoduje wtórne zakażeni i spadek odporności.
  • Rozwój szczepów opornych

CO TO ZNACZY OPORNOŚĆ BAKTERII?

W wyniku długotrwałego bądź krótkiego, niekiedy nawet sporadycznego ale w niewielkich odstępach czasowych podawanie antybiotyku powoduje, że bakterie wytwarzają mechanizmy obronne przeciw antybiotykom.

Mechanizmy te mogą być aktywne na poziomie genetycznym - wówczas informacja o mechanizmach obronnych jest zakodowana w materiale genetycznym. Jest to tak zwana oporność genetyczna.

Innym sposobem obronny bakterii przed działaniem antybiotyku jest oporność biochemiczna. Polega ona na wykształceniu takich związków chemicznych w wyniku reakcji z antybiotykami aby w konsekwencji zredukować ich aktywność. Pomimo stosowania antybiotyku, nie dochodzi do zniszczenia bakterii, które są niewrażliwe na działanie związków chemicznych zwartych w leku.

  • wytwarzanie przez bakterie takiego enzymu, który zmienia strukturę antybiotyku, powodując tym samym jego inaktywację
  • obniżenie wewnątrzkomórkowego stężenia antybiotyku do poziomu nietoksycznego dla bakterii
  • zwiększenie przepuszczalności błony komórkowej i aktywne usuwanie na zewnątrz komórki antybiotyku.
  • Utrata lub modyfikacja molekuł docelowych działania antybiotyku. Strukturalna zmiana cząsteczki docelowej, cel działania antybiotyku, przy jednoczesnym zachowaniu jej biologicznej aktywności
  • wypracowanie alternatywnych szlaków metabolicznych - polega to na produkcji nowych, alternatywnych enzymów, nie znanych dotychczas są niewrażliwych na działanie antybiotyku
  • obniżanie powinowactwa bakterii do antybiotyku

ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ OPORNOŚCI WŚRÓD BAKTERII

W wyniku niewłaściwie prowadzonej terapii antybiotykowej dochodzi do selekcji wśród bakterii. Tworzą się w wyniku wymienionych mechanizmów nowe, oporne, na antybiotyki szczepy bakterii.

Powoduje to iż coraz częściej leczenie antybiotykami nie przynosi skutku a jedynie powoduje objawy uboczne terapii.

JAKIE SĄ NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIAMY BŁĘDY PODCZAS LECZENIA ANTYBIOTYKAMI ?

  • nadużywanie antybiotyków
  • niewłaściwie stosowanie tj. za krótki czas przyjmowanie leku, źle dobrane dawki w stosunku do wieku i wagi pacjenta, podawanie leku bez bakteriogramu - nieznana jest bakteria wywołująca chorobę.
  • Niewłaściwe postępowanie prowadzące do powstawania zakażeń szpitalnych

DO SZERZENIA SIĘ OPORNOŚCI WŚRÓD BAKTERII PRZYCZYNIA SIĘ RÓWNIEŻ:

  • masowe stosowanie antybiotyków w rolnictwie - profilaktyka i zwiększanie przyrostu masy ciała zwierząt
  • wykorzystywanie antybiotyków jako środki ochrony roślin i konserwantów żywności

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE ANTYBIOTYKÓW:

  • uczulenia i anafilaksja jakie powodują. Anafilaksja - zagrożenie silnej reakcji uczuleniowej pojawiającej się w wyniku przyjmowania antybiotyku. Dochodzi do powstania wstrząsu anafilaktycznego, bezpośrednio zagrażający naszemu życiu.
  • toksyczność antybiotyków
  • zaburzenia w naturalnej mikroflorze organizmu - zburzenia żołądkowo-jelitowe, grzybice dróg rodnych kobiet
  • rozwój oporności wśród bakterii - wzrost szczepów opornych, przekładających się bezpośrednio na efektywność leczenia antybiotykami a wraz z tym
  • brak skuteczności leczenia, wzrost kosztów kuracji
  • zachwianie równowagi środowiskowej pomiędzy wrażliwymi a opornymi