Oprócz ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych , które generalnie są w pełni obligatoryjne istnieje grupa ubezpieczeń uznanych za fakultatywne, czyli nieobowiązkowe, należą do nich ubezpieczenia majątkowe i osobowe, czyli gospodarcze.
Ubezpieczenie majątkowe, zwane również ubezpieczeniem od szkód, zajmują się wyrównywaniem skutków zdarzeń losowych powodujących straty o charakterze majątkowym. Natomiast ubezpieczenia osobowe podobne są w swoim zakresie do ubezpieczeń społecznych. Różnica między nimi polega głównie na tym, że ubezpieczenia osobowe nie wynikają bezpośrednio ze stosunku pracy i obejmują szerszy zakres ubezpieczeń, a nie tylko podstawowe świadczenia. Zadaniem ubezpieczeń osobowych jest zapewnienie otrzymania jednorazowych lub okresowych świadczeń w razie śmierci, utraty zdrowia, kalectwa lub utraty zdolności do pracy. Może nastąpić sytuacja, że ochrona interesu społecznego będzie wymagała wprowadzenia niektórych ubezpieczeń majątkowych w formie obowiązkowej. Wszelkie warunki na których będą one zawierane określa Minister Finansów.
Zakres działania ubezpieczeń gospodarczych oraz ich organizacja uległa diametralnej zmianie w latach dziewięćdziesiątych. Nastąpiły one w związku z likwidacją monopolu państwowego w tej dziedzinie działalności. Usunięcie państwowego monopolisty doprowadziło do powstania w 1990 roku ponad dwudziestu zakładów świadczących tego typu usługi oraz wprowadzenie zdrowej konkurencji pomiędzy prywatnymi ubezpieczycielami, a Państwowym Zakładem Ubezpieczeń. Dzięki takiemu obrotowi spraw potencjalni klienci mają większy wybór rodzajów ubezpieczeń oraz ceny usług tego typu zmalały. Ustawa, z 28 lipca 1990 roku wprowadzała bardzo istotną zasadę, a mianowicie, że zakłady ubezpieczeń mogą prowadzić działalność jedynie w formie spółki akcyjnej. Natomiast inne przedsiębiorstwa zorganizowane w innych formach organizacyjnych, mogą działać tylko jako towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, ubezpieczających swoich klientów na zasadzie wzajemności. Odpowiednie zezwolenie Ministra Finansów umożliwiało działanie na terenie kraju firm ubezpieczających z udziałem kapitału zagranicznego oraz zagraniczne zakłady ubezpieczeniowe. Zakład oraz towarzystwo ubezpieczeń nie może zajmować się prowadzeniem innej działalności gospodarczej, niż działalność ubezpieczeniowa.
Rozpoczęcie świadczenia w dziedzinie ubezpieczenia majątkowego oraz osobowego następuje z chwilą podpisania umowy ubezpieczeniowej, która zostaje zawarta między ubezpieczającym, a wybranym przez niego zakładem ubezpieczeń. Umowa ta zobowiązuje tenże zakład do wypłacenia określonej kwoty odszkodowania w momencie stwierdzenia szkód w przedmiocie ubezpieczeń. Ubezpieczający natomiast, zobowiązuje się do systematycznego wpłacania składek ubezpieczeniowych. Rozpoczęcie współpracy następuje z chwilą pozytywnego rozpatrzenia przez zakład wniosku od przyszłego klienta i wystawienie polisy lub legitymacji ubezpieczeniowej. Polisa zawiera wszystkie warunki na jakich została zawarta mowa ubezpieczeniowa oraz pełne dane zarówno ubezpieczonego jak i ubezpieczyciela. Ponadto zawiera przedmiot ubezpieczenia, sumę ubezpieczenia i wysokość składek. Warunki ubezpieczeń dobrowolnych ustala zakład ubezpieczeń, natomiast obowiązkowych Minister Finansów.
Świadczenie ubezpieczeniowe ma miejsce wtedy, gdy w wyniku wypadku ubezpieczony poniesie szkody majątkowe, czy też nastąpią ujemne następstwa w jego zdrowiu lub życiu. Wypadek taki powinien być zdarzeniem niezawinionym, jeżeli jest inaczej z zakładu ubezpieczeniowego spada odpowiedzialność wypłacenia odszkodowania. Podczas takiego zdarzenia poszkodowany powinien uczynić co możliwe, aby nie pogorszyć swojego stanu. Jego obowiązkiem jest poinformowanie o całym zajściu zakład ubezpieczeń. Przy ubezpieczeniach majątkowych sytuacja wygląda następująco, obowiązkiem zakładu ubezpieczeń, jest oszacowanie szkody spowodowanej w wyniku zdarzeń losowych, oraz wypłacenia odszkodowania pieniężnego, odpowiedniego do stwierdzonej straty. Odszkodowanie nie może być wyższe od poniesionej przez ubezpieczonego szkody.
