Dobrowolne ograniczenia eksportu (ang. Voluntary Export Restrain - VER) są narzędziem wykorzystywanym w polityce handlowej polegającym na wprowadzaniu przez kraj eksportujący ograniczeń sprzedaży wybranych produktów w stosunku do własnych podmiotów (eksporterów). Wykorzystanie tego narzędzia ma na celu ograniczenie sprzedaży określonych towarów na rynkach wybranych krajów importujących.
Dobrowolne ograniczenia eksportu posiadają podobne oddziaływanie jak ilościowe ograniczenia importu. Przyczyną wprowadzania VER jest najczęściej wystąpienie zagrożenia, że niepodjęcie tego typu kroków, wymusi wykorzystanie przez dany kraj importujący własnych środków ochronnych, które w większym zakresie i w dłuższym horyzoncie ograniczą możliwości eksportu danych produktów na ten rynek (np. w przypadku zapowiedzi rozpoczęcia postępowania antydumpingowego, a tym samym wprowadzenia bardzo wysokich ceł).
Istotą porozumień o dobrowolnym ograniczeniu eksportu są uzgodnienia kraju importującego z eksporterem, w których kraj eksporter zobowiązuje się do ograniczenia dostawy swoich produktów ze ściśle określonej kategorii. Wielkości limitów eksportu wyrażane są najczęściej w kategoriach ilościowych (w jednostkach fizycznych), rzadziej - procentowo w stosunku do globalnej sprzedaży danego produktu na rynku kraju importera. Okres obowiązywania porozumień jest przeważnie ściśle określony, a sprawy związane z administrowaniem w zakresie wypełniania postanowień porozumienia obejmuje najczęściej kraj eksportujący.
Można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje porozumień o dobrowolnym ograniczeniu eksportu:
- Ograniczenia jednostronne wprowadzane z własnej inicjatywy przez kraj eksportujący - mają miejsce w przypadku, gdy kraj eksportujący po dokonaniu oceny sytuacji rynkowej nabiera obaw związanych z możliwością wprowadzenia przez kraj importujący bardzo restrykcyjnych środków ochrony własnego rynku. Możliwa jest sytuacja, że kraj importujący może nie wiedzieć o wprowadzeniu ograniczeń eksportu lub może zostać poinformowany o ich wprowadzeniu, lecz być jednocześnie poproszony o zachowanie w tajemnicy informacji dotyczących wprowadzenia tych rozwiązań.
- Ograniczenia jednostronne wynikające z dwustronnych negocjacji lub konsultacji - często mogą wiązać się z "szantażem" kraju importującego. Wynikiem negocjacji lub konsultacji może być zawarcie formalnego porozumienia, choć często ma ono również charakter nieformalny i utrzymywane jest w tajemnicy.
- Ograniczenia wynikające z układu porozumienia wielostronnego, którego przykładem jest Wielostronne Porozumienie Ogólnotekstylne (MFA).
