Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza są przede wszystkim przemysł energetyczny oraz metalurgiczny. W procesie spalania paliw, zwłaszcza węgla, przedostają się do powietrza atmosferycznego wielkie ilości związków siarki, tlenków węgla oraz azotu. Zakłady przemysłowe jak i elektrociepłownie wydzielają do atmosfery rozmaite pyły, które bardzo często zawierają dodatkowo substancje toksyczne np. metale ciężkie. Z kolei przemysł chemiczny wprowadza do atmosfery ogromne ilości kwasu siarkowego,  węglowodorów i fluoru. Samochodowe spaliny pełne są związków ołowiu, azotu i tlenków węgla.

Skutki zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego.

Kwaśne deszcze tak nazywane są opady atmosferyczne, które zawierają tlenki siarki (głównie dwutlenek siarki) i tlenki azotu. W naturalnych warunkach kwasowość opadów atmosferycznych określona jest tzw. wskaźnikiem pH, jego wartość powinna wynosić 5,65. Opad, którego wartość pH niższa jest od 5,6 określa się jako kwaśny opad atmosferyczny (dla porównania: w 14–stopniowej skali pH, woda destylowana ma wartość pH=7). W Polsce średnia wartość pH opadów wynosi od 4,26 do 4,6. Najwyższy poziom zakwaszenia opadów ma miejsce w rejonie sudeckim, sporadycznie rejestrowano tam opady o wartości pH poniżej 3,0.

Kwaśne deszcze wywierają niszczący wpływ na środowisko naturalne. Prowadzają do wymierania organizmów żywych w powierzchniowych wodach, uszkadzają wiele ekosystemów. Wyjaławiają oraz zakwaszają glebę. Mechanizm niszczącego wpływu kwaśnych opadów na lasy jest słabo znany. Prawdopodobnie kwaśne deszcze pozbawiają drzewa wapnia i magnezu, prowadzi to do żółknięcia liści lub opadania igieł. Ponadto tego typu opady rozpuszczają zawarte w glebie sole glinu, które tworzą skały osadowe, w konsekwencji uwolniony glin zatruwa korzenie.

Dziura ozonowa jest to zjawisko, które polega na zmniejszeniu się ilości ozonu w atmosferze ziemskiej.

Ozon tworzy się w wyniku oddziaływania promieniowania ultrafioletowego pochodzącego ze Słońca z cząsteczkami tlenu atmosferycznego. Powstały w taki sposób ozon rozpada się reagując z niektórymi związkami chemicznymi, w  szczególności z chlorem i fluorem.

Warstwa ozonowa ma za zadanie głównie ochronę Ziemi przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego. Może ono powodować uszkodzenia komórek, a nawet materiału genetycznego, powstawanie nowotworów i inne schorzenia. Aby chronić warstwę ozonową wprowadzono zakaz używania freonów niszczących ozon.

Efekt cieplarniany polega na podwyższeniu temperatury powierzchni Ziemi w wyniku zatrzymywania energii słonecznej poprzez gazy cieplarniane. Gazy te występują naturalnie w ziemskiej atmosferze i chronią Ziemię przed wychłodzeniem. Dzięki temu średnia temperatura powietrza wynosi około +15°C. Gdyby atmosfera zupełnie nie zawierała tych gazów to średnia temperatura powietrza wynosiłaby około -17°C.

Dopóki ludzie nie zanieczyszczali środowiska naturalnego w tak wielkim stopniu, główną funkcję pochłaniania ciepła odbitego od powierzchni Ziemi spełniała para wodna. Jednakże od kilkudziesięciu lat w wyniku działalności człowieka bardzo szybko wzrasta rola innych gazów cieplarnianych.

Smog jest to rodzaj dymnej mgły, która powstaje w wyniku połączenia się pary wodnej i dymu.

Można wyróżnić dwa rodzaje smogu:

  1. Smog kwaśny nazywany londyńskim, powstaje w umiarkowanym klimacie, najczęściej na obszarach dużych aglomeracji przemysłowych.
  2. Smog utleniający inaczej fotochemiczny, tworzy się przy bardzo dużym zanieczyszczeniu środowiska, głównie w warunkach tropikalnego klimatu.

Charakterystyka zanieczyszczeń atmosferycznych.

Dwutlenek siarki SO2 – powstaje podczas spalania siarki zawartej w węglu oraz w gazach spalinowych. Głównymi źródłami są: elektrociepłownie, elektrownie, koksownie, kotłownie, transport i paleniska domowe np. piece. Po zetknięciu z płynami ciała powstaje kwas siarkowy, który ma silnie drażniące działanie. Może powodować stany  zapalne spojówki, rogówki oraz zapalenie oskrzeli, a nawet płuc.

Związki azotu NOx (tlenki azotu, dwutlenki azotu) – największym źródłem tlenków azotu w powietrzu jest transport samochodowy, elektrownie konwencjonalne i elektrociepłownie, ale również spalanie paliw w gospodarstwach domowych, a nawet palenie papierosów. Związki azotu szkodliwie działają na układ oddechowy, niszczą różne materiały oraz przyczyniają się do powstawania kwaśnych deszczów, smogu, ograniczają widoczność. Aby zmniejszyć ilości wydzielanych przez samochody tlenków azotu, stosuje się katalizatory (to urządzenia, które zamieniają trujące tlenki azotu w azot atmosferyczny, który nie jest szkodliwy dla środowiska).

Tlenek węgla CO i dwutlenek węgla CO2 – to bezbarwne i bezwonne gazy, są one podstawowymi produktami spalania. Źródłami tlenków węgla w powietrzu są: przemysł energetyczny i wszystkie gałęzie przemysłu wykorzystujące procesy spalania, transport, paleniska komunalne oraz oddychanie organizmów (oprócz CO). CO2 nie ma bezpośrednio szkodliwego wpływu na organizmy. CO jest bardzo silną trucizną dla organizmów żywych, gdyż łączy się trwale z hemoglobiną i uniemożliwia transportowanie tlenu. Może to doprowadzić do śmierci organizmu.

Pyły dzieli się na:

  •   pyły toksyczne – powodują zatruwanie organizmu, zawierają: metale ciężkie, pierwiastki radioaktywne,  niektóre nawozy mineralne.
  •   pyły szkodliwe – mają działanie uczulające, zawierają: krzemionkę, pyły bawełny, drewna, glinokrzemiany.
  •   pyły neutralne – mają drażniące działanie, zawierają: związki węgla, żelaza, gipsu i wapienia.

Wyróżnia się dwa najważniejsze źródła zanieczyszczeń atmosfery:

  1. Zanieczyszczenia pochodzenia naturalnego:
  •   wybuchy wulkanów
  •   trzęsienia ziemi
  •   pożary
  •   huragany
  •   erozja gleb oraz skał
  •   procesy gnilne na terenach bagiennych
  1. Zanieczyszczenia pochodzenia ludzkiego – antropogenicznego:
  •   spalanie paliw (węgla, ropy, gazu)
  •   przemysłowe procesy technologiczne
  •   zanieczyszczenia komunikacyjne
  •   składowanie odpadów