Studiowanie to samodzielne zdobywanie wiedzy w formie zorganizowanych przez wyższe uczelnie zajęć, takich jak wykłady, ćwiczenia, laboratoria, seminaria czy badania. Celem studiów zaocznych jest wdrożenie studentów do samodzielnej pracy oraz samokształcenia, w toku którego będą się oni zapoznawać z podstawami oraz zakresem treści poszczególnych przedmiotów. Zatem na studiach zaocznych, to student jest swoim własnym organizatorem procesu kształcenia.

Przygotowanie do studiowania wymaga nie tylko zapoznania się z opracowaniami dotyczącymi głównych dyscyplin nauki lecz również poznania programu studiów. Zdaniem J. Półturzyckiego samodzielne studiowanie wymaga opanowania trzech podstawowych umiejętności:

1. znajomość zasad planowania swojej pracy, a więc znalezienie odpowiedniego czasu i miejsca na naukę

2. znajomość wszelkich sposobów korzystania z różnych form oraz źródeł wiedzy, takich jak wykłady, dyskusje, studiowanie oraz analizowanie materiałów

3. znajomość niezbędnych metod dla dzielenia się zdobytą wiedzą, jak na przykład umiejętność aktywnego udziału w dyskusjach czy seminariach

Każdy student powinien starać się wypracować własny styl uczenia się oraz studiowania, co nie tylko ułatwia zdobywanie wiedzy, lecz również skraca czas nauki. Istnieje kilka warunków skutecznego studiowania:

    • student musi rozumieć sens oraz potrzebę zdobywania wiedzy
    • czynnikiem emocjonalnym, który przyspiesza proces uczenia się oraz utrwala skojarzenia jest zainteresowanie przedmiotem studiów
    • rozumienie tego, co się studiuje bez względu na rodzaj materiału
    • myślowe opracowanie przyswajanego materiału
    • świadomość potrzeby i przydatności przyswajanego materiału
    • nieustanna aktywność umysłowa
    • umiejętności w zakresie uczenia się oraz studiowania, organizowania oraz prowadzenia samodzielnej działalności samokształceniowej

Prowadzone badania w zakresie psychologii uczenia się przyniosły pewne wnioski co do przebiegu procesu przyswajania sobie nowych wiadomości; poniższe punkty stanowią ciąg wspólnych dla wszystkich rodzajów uczenia się ogniw (na podstawie W. Okonia):

  1. uświadomienie celów oraz zadań studiów
  2. poznanie nowego materiału nauczania
  3. opracowanie wraz z uogólnieniem poznanego materiału
  4. utrwalanie zdobytych wiadomości
  5. kształtowanie umiejętności oraz nawyków
  6. wiązanie teoretycznej wiedzy z jej praktycznym zastosowaniem
  7. kontrola oraz ocena wyników uczenia się

W samodzielnym studiowaniu w systemie zaocznym istotną rolę odgrywa systematyczne powtarzanie i odtwarzanie poznawanych treści, gdyż często zniekształcenie czy pominięcie drobnej uwagi może spowodować zafałszowanie zapamiętywanej informacji. Wśród przyczyn błędnego odczytywania wiadomości można wymienić na przykład hałas w trakcie wykładu oraz wszelkie sytuacje rozpraszające uwagę studenta.

Podstawowym błędem popełnianym przez studentów (lecz nie tylko przez nich) jest odkładanie nauki na ostatnią chwilę i w konsekwencji uczenie się bardzo dużej ilości materiału w bardzo krótkim czasie. Takie czynniki jak pośpiech i niedokładność, zmęczenie, senność, silne przeżycia emocjonalne mogą wpływać na błędny rezultat przyswajanej wiedzy.

Wyróżnić można kilka metod samodzielnego studiowania, które umożliwiają skuteczność w osiąganych rezultatach. Metody te można zróżnicować pod względem źródła wiedzy oraz etapu procesu samodzielnej nauki. Student w trakcie nauki korzysta przede wszystkim z drukowanego przekazu, a więc podręczników, książek, skryptów czy prasy. Stąd też tak istotne jest odpowiednie dobranie książek oraz umiejętności właściwego z nich korzystania. Z uwagi na obszerność dostępnej literatury naukowej, wybór odpowiedniej książki nie stanowi łatwego zadania, dlatego też należy się w tym przypadku kierować następującymi zasadami:

  • należy przeczytać co najmniej jedno syntetyczne opracowanie traktujące o całości zagadnienia, jakiego fragment stanowi przedmiot naszego zainteresowania
  • pracę ułatwi nam korzystanie z działu informacji bibliograficznej oraz katalogów rzeczowych znajdujących się w bibliotekach
  • można też wyszukać odpowiednie pozycje w "Przewodniku Bibliograficznym"
  • należy sięgać do tekstów klasycznych

Warunek skutecznego czytania stanowi tzw. płodozmian tematyczny, czyli zmiana tematu nauki po pewnym czasie (1 - 2 godziny), gdyż jednostajne czytanie tylko jednego tekstu bądź podobnych tematów nie daje tak dobrych rezultatów nauki. Sama czynność czytania wymaga również stworzenia odpowiednich warunków.

Czytanie jest umiejętnością chwytania treści z umownych znaków, czyli liter. Wyrazy znajdujące się w tekście obejmujemy wzrokiem oraz w połączeniu z innymi wyrazami uświadamiamy sobie ich znaczenie.

Czytanie na głos trudnego tekstu zwiększa naszą uwagę oraz wzmacnia odbiór jego treści o brzmienie - ułatwia to naukę osobom posiadającym pamięć słuchową. Proces czytania stanowi syntezę fizycznych oraz umysłowych działań, które polegają na koordynacji pracy oka z pracą mózgu. W trakcie tego procesu poznaje się treści drukowanego przekazu, które są wyrażone graficznie poprzez słowa i zdania zbudowane z liter. Wyróżnia się następujące rodzaje czytania:

  • czytanie głośne - jest to proce, w trakcie które ma miejsce pełna, wokalna artykulacja wyrazów; ten rodzaj czytania zajmuje więcej czasu, gdyż człowiek może wymawiać około 9 tysięcy słów na godzinę, podczas gdy w takim samym czasie jest w stanie postrzegać około 25 tysięcy słów
  • czytanie ciche - proces ten ma miejsce, gdy wymawia się poszczególne wyrazy szeptem bądź czytaniu naszemu towarzyszy ruch warg i języka; wlicza się tutaj również czytanie słów w myśli oraz czytanie pojęć

Wybór sposobu czytania jest zależny od cel tej czynności; w inny sposób czyta się podręczniki lub skrypty, a zupełnie inaczej teksty mniej dla nad ważne. Zapoznawanie się z treścią podręcznika wymaga uważnego i poprawnego czytania, rozumienia słów i zdań w nim zawartych, dlatego też podczas tej czynności dokonuje się podziału na treści znane i nieznane oraz zrozumiałe i niezrozumiałe.

Innym źródłem wiadomości o drukowanej postaci jest gazeta czy czasopismo. Czytanie książki lub czasopisma dostarcza nam nie tylko wiadomości przez tekst drukowany lecz również mamy do czynienia z innym sposobami przekazu informacji:

  • poprzez ilustracje w postaci rysunków czy fotografii
  • różnego rodzaju mapy geograficzne czy historyczne
  • tabele, stanowiące statystyczne i liczbowe przedstawienie treści, które można również wyrazić poprzez wykres bądź schemat
  • wykres, czyli ukazanie wielkości w ich wzajemnych stosunkach; istnieją różnego rodzaju wykresy - liniowe, kołowe czy słupkowe, a korzystamy z nich poprzez porównywanie ukazujących przez nie wielkości czy elementów; wykres umożliwia wzrokowe porównywanie poszczególnych wielkości
  • schemat to nieco inna forma przekazu informacji - nie przedstawia on wielkości, ale wzajemne stosunki pomiędzy poszczególnymi częściami danej całości

Stopień rozumienia tekstu zależy przede wszystkim od tego, ile razy go przeczytaliśmy; jak wskazują na to wyniki badań naukowych. każde kolejne przeczytanie tekstu powiększa procent jego zrozumienia. Przykładowo: gdy pierwsze czytanie stanowi o 27% zrozumianych informacji, to drugie już o 45%, trzecie - 61%, a czwarte czytanie stanowi o 73% zrozumianych informacji. Oczywiście, procenty te będą wyglądało nieco inaczej u poszczególnych osób i w przypadku różnych tekstów.

Istotną rolę w zrozumieniu tekstu odgrywa również dokonywanie jednoczesnej jego analizy, a więc oceny poznanego materiału. Kolejnym etapem analizy danego tekstu jest podział informacji na ogólne i jednostkowe, co umożliwia stworzenie planu bądź streszczenia. Następnie należy spróbować przyswoić i utrwalić przeanalizowane wiadomości. Bardzo pomocnym będzie tu utworzony uprzednio plan lub streszczenie.

Istotnym elementem utrwalania jest powtarzanie, ponieważ przeciętny człowiek po upływie mniej więcej czterech miesięcy zwykle zapomina od 60 do 70% przyswojonego uprzednio materiału.

Słuchanie to kolejne, obok czytania, źródło naszej wiedzy. Wiadomym jest, że zakres przyswojonej przez słuchacza wiedzy, zależy od jego osobowości i wynosi przeciętnie 50%. Wykład spełnia dwojaką funkcję:

  • informacyjną
  • dostarcza możliwości do przeanalizowania ponownie znanego już materiału, jego utrwalenia i pogłębienia.

W trakcie słuchania wykładu należy sporządzać notatki, w których zawierać się będą tylko najistotniejsze momenty wykładu, wybrane, najważniejsze informacje podane przez wykładowcę. Notatki te winny złożyć się na szkielet treści wykładu, jego plan. Starając się zapamiętać treść wykładu, należy unikać rzeczy zbędnych, gdyż niemożliwym jest zapamiętanie wszystkiego, stąd lepiej skoncentrować się na rzeczach najważniejszych.

Kolejną metodę studiowania jaką proponuje profesora Półturzycki jest dyskusja, stanowiąca grupową formę rozważania oraz roztrząsania danego problemu, która skierowana jest na lepsze, bardziej obiektywne poznanie jego istoty, przydatności oraz wartości.

W trakcie studiów dyskusja często pojawia się na ćwiczeniach bądź seminariach. Na drodze dyskusji można poznawać nowe, nieznane dotąd wiadomości, poddawać je analizie oraz utrwalać je w swojej pamięci.

Rozmowa stanowi kolejną formę żywego słowa, rozwijając i zaostrzając uwagę słuchaczy nad tym, co mówi dany rozmówca. Należy wykazać się tu intensywnym myśleniem. W rozmowie bardzo istotną rolę odgrywa postawa, ponieważ ludzie skupiają swoją uwagę nie tylko na wiedzy, lecz również na formie w jakiej wiedza ta została przekazana. Należy pamiętać także, by wypowiedzi były stosunkowo krótkie, zwięzłe i przejrzyste dla odbiorcy, ciekawe stylistycznie i poprawne językowo. Takie wypowiedzi mogą zyskać uwagę odbiorcy, oraz sympatię współrozmówcy. W trakcie rozmowy należy unikać złośliwości i gadatliwości. Istotny jest również sposób rozpoczęcia oraz zakończenia rozmowy. Na początku należy pamiętać o celu jakiego dotyczy rozmowa. Jeżeli zdarzy się, że rozmowa zbacza z tematu, należy ją naprowadzić na właściwy "tor", jeżeli jednak rozmowa zaczyna się zapętlać i krążyć wokół jednego wątku lepiej taktownie ją zakończyć.

Notowanie to zapisywanie na papierze w skróconej, ale też wyraźniej i przejrzystej formie naszych myśli, skojarzeń i wniosków. Notatki sporządzane na wykładach przyczyniają się do pełniejszego zrozumienia jego treści, a co za tym idzie wychwycenia najistotniejszych informacji. Notatki winny być czytelne i zrozumiałe.

Nabywanie wiadomości stanowi pierwszy etap poznawczej działalności na studiach i w samokształceniowym rozwoju człowieka. Nie istotne jest bowiem jak dużo jesteśmy w stanie przyswoić wiedzy, lecz sposób, w jaki potrafimy z niej skorzystać. Dlatego drugi, istotny etap studiowania stanowi analiza zdobytej wiedzy. Trzecim, najważniejszym etapem, jest wykorzystanie zdobytej wiedzy w praktyce, a więc w pracy i życiu codziennym.

W praktyce studenckiej maja miejsce różne formy służące wyrażaniu zdobytej wiedzy, ustne bądź pisemne. Do tych pierwszych należą głównie odpowiedzi ustne. Najpierw należy zastanowić się czy rozumie się zadane pytanie, następnie dokonać pobieżnej analizy myślowej danego zagadnienia, a następnie odnaleźć w pamięci fakty, trafnie je ilustrujące.

Kolejną metodę wyrażania zdobytej wiedzy stanowi forma pisemna. Zaliczyć tu można przede wszystkim: ćwiczenia, prace kontrole, egzaminy czy wypracowania. Zanim przystąpimy do tworzenia pracy, należy zgromadzić niezbędne materiały. Dużym ułatwieniem może być stworzenie planu, który pomoże stworzyć wersję roboczą danej pracy. Dobrze jest również uzupełnić swoją pracę o własne przemyślenia. Studenci bardzo często popełniają błąd przepisując książki, gdyż ta technika ani nie uczy pisania, ani też nie poszerza wiedzy studenta.

Następną formę wyrażania wiedzy stanowi egzamin. Aby móc ze spokojem podejść do egzaminu, należy systematycznie uczyć się przez cały okres trwania semestru. Należy przygotowywać materiały z wykładów i czytać literaturę, co skutkuje systematycznym przygotowaniem studenta do egzaminu. W trakcie przygotowywania się przydatne okazują się notatki, wszelkie skrypty, tabele, podręczniki oraz ilustracje. Podstawowym błędem jaki popełnia spora ilość studentów to uczenie się na ostatnią chwilę, co najczęściej skutkuje niewystarczającym opanowaniem materiału i słabym wynikiem z egzaminu. Taki sposób uczenia się wywołuje często napięcie i stres, co z kolei powoduje, że przyswojone wiadomości w krótkim czasie ulegają zapomnieniu.

Profesor Półturzycki mówi także czym jest praca umysłowa, określając ją jako określony rodzaj pracy, gdzie jest przewaga intelektualnej działalności człowieka, skierowanej głównie na zaspokajanie własnych potrzeb. Typowy rodzaj pracy umysłowej stanowi uczenie się oraz samokształcenie.

Uczenie się to procesem, gdzie człowiek nabywa oraz utrwala nowe doświadczenia, powodujące zmiany w zachowaniu. Proces uczenia coraz częściej jest rozumiany jako świadome działanie, któremu towarzyszy zamiar osiągnięcia danego celu. Samokształcenie, zaś zalicza się do procesów oświatowych, które związane są z uczeniem się oraz rozwojem osobowości. Wyróżnić można tutaj dwa główne elementy: samodzielność oraz kształcenie. Oba elementy są wzajemnie ze sobą powiązane, a wzbogacone innymi elementami składają się na całość samokształcenia. Drugi warunek pracy samokształceniowej stanowi świadoma chęć realizacji wytyczonego sobie celu, który powinien być jasno sprecyzowany.

Do bardzo istotnych placówek oświatowych zaliczają się biblioteki. Spełniają one kluczową rolę, umożliwiając poznawanie książek. Głównym zadaniem bibliotek jest gromadzenie księgozbiorów, mieszczących się w ramach określonego profilu tematycznego. Czytelnie, zlokalizowane w bibliotekach umożliwiają studentom korzystanie z określonych książek, których nie można wypożyczyć, lub też ułatwiając naukę tym jednostką, które nie mają do niej warunków w miejscu zamieszkania.

Bardzo dużą rolę w edukacji współczesnych uczniów i studentów odgrywają komputery. W dzisiejszych czasach stanowią one nieodzowny element pracy intelektualnej. Komputery pełnią niejako funkcję nauczycieli, przekazując elektronicznie zaprogramowaną wiedzę.

Komputer pełni również rolę narzędzi, wspomagających pracę uczącego się, gdyż obejmują dużą gamę funkcji użytkowych, pomagających uczącemu przyswoić daną wiedzę w sposób wydajniejszy, szybszy i bardziej efektywny.

Każde studia zakończone się złożeniem pracy dyplomowej oraz egzaminem. Do egzaminu należy przygotowywać się zgodnie z wytycznymi organizatorów studiów, natomiast praca dyplomowa wymaga długiej i systematycznej pracy. Celem przygotowania do pisania pracy dyplomowej organizowane są seminaria, które prowadzą promotorzy. Pomocne mogą okazać się również poradniki metodyczne, badania i literatura. Praca magisterska i dyplomowa jest zakończeniem i ukoronowaniem studiów. Wykonanie tej pracy, jest dowodem, że student oprócz samego wyboru tematu, opracował go w częściach teoretycznej i praktycznej w zgodzie z zasadami kierunku, który studiował. Tematy pracy dyplomowej mogą być różnorodne, jednak z uwagi na treści podejmowanych prac badawczych, reprezentujących całe spektrum praktyki edukacyjnej, można wymienić cztery typy metod: monografia, sondaż diagnostyczny, eksperyment oraz studium przypadku. Wartość badań zależna jest od sposobu oraz zakresu zgromadzonego materiału. Służą temu określone techniki badawcze, pozwalające na uzyskiwanie sprawdzonych informacji, faktów i opinii.

Podstawę pisania prac, dyplomowej bądź magisterskiej stanowi analiza literatury. Wykorzystywać można praktycznie wszystko: podręczniki, encyklopedie, leksykony, słowniki i inne materiały wskazane przez opiekuna. Analiza ta powinna umożliwić wyjaśnienie zasadniczych pojęć, zarysowanie podstaw teoretycznych podjętego tematu, przywołanie poglądów i ocen wyrażanych przez ekspertów oraz określenie wniosków, które wynikają z analizowanych pozycji.

Struktura pracy dyplomowej złożona jest z kilku części, najważniejszymi są analiza literatury oraz badania zgodne z podejmowanym tematem. Badaniami są zróżnicowane działania, których celem jest poznanie w dokładny i wyczerpujący sposób wybranego fragmentu rzeczywistości. Podczas przygotowywania do badań własnych, istotną rolę odgrywają wszelkie metody badawcze jak: analiza, wywiad, badanie dokumentów czy pomiar. Wyniki własnych badań przedstawia się w treści w formie tabel, a wyniki zbyt szczegółowe umieszcza się w specjalnych aneksach. W podobny sposób postępuje się w przypadku innych materiałów pochodzących z badań, jak: fotografie, przeprowadzone ankiety, wypowiedzi czy dokumenty.

Każda praca posiada zakończenie, dotyczące całości pracy, a w szczególności: metodologię badań, analizę literatury, własne badania z opisami. Pracę dyplomową należy wykonać starannie, wzbogacając ją o tabele, schematy i fotografie. Autor każdej pracy winien zadbać, by jej treść była poprawna językowo, stylistycznie i gramatycznie.